Ροφός

Ροφός
Κατάσταση διατήρησης
Κινδυνεύει με αφανισμό (IUCN 3.1)
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Ακτινοπτερύγιοι (Actinopterygii) Τάξη: Περκόμορφοι (Perciformes) Οικογένεια: Σερανίδες (Serranidae) Γένος: Επινέφελος (Epinephelus) Είδος: E. marginatus
Διώνυμο
Epinephelus marginatus (Επινέφελος ο περιθωριοποιημένος ή Επινέφελος ο κρασπεδωτός) (Lowe, 1834)
Συνώνυμα
Epinephelus guaza (Jordan & Evermann, 1896)

Ο Ροφός είναι ψάρι, που ανήκει στα περκοειδή, η επιστημονική ονομασία του είναι Epinephelus marginatus - Επινέφελος ο περιθωριοποιημένος ή Επινέφελος ο κρασπεδωτός ή Epinephelus guaza, ή Serranus gigas, και ανήκει στην οικογένεια των σερανιδών¹. Λέγεται και "ορφός" και κατά Αριστοτέλη "Ορφώ". Συγγενεύει με τη πέρκα το λαβράκι και μοιάζει πολύ με τη στήρα. Είναι πετρόψαρο και συχνάζει σε βραχώδεις βυθούς και σε βάθη από 5-300 μέτρα. Είναι μεγάλο ψάρι, το βάρος του μπορεί να φτάσει και τα 60 κιλά, (στις ελληνικές θάλασσες μέχρι 25 κιλά βάρος και 1,5 μέτρο μήκος), ενώ η διάρκεια ζωής του μπορεί να φτάσει και τα 50 χρόνια. Το χρώμα του είναι σκούρο καφέ προς το μαύρο (ανάλογα την μορφολογία του βυθού που ζει) με κίτρινες κηλίδες σαν νέφη, γι΄ αυτό το λόγο ονομάζεται και "επινέφελος", δηλαδή νεφοσκεπής².

Είναι το κυρίαρχο ψάρι στη Μεσόγειο ενώ συναντάται και στον Ανατολικό Ατλαντικό, στον Δυτικό Ινδικό ωκεανό στην Μοζαμβίκη, Μαδαγασκάρη, στην νότια Βραζιλία και από την Ουρουγουάη μέχρι την Αργεντινή. Λατρεύει τα ζεστά νερά. Είναι πολύ νόστιμο ψάρι γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Ροφός γίνεται υπέροχη σούπα.

Αλιεία ροφού

Ο ροφός ζει συνήθως μόνος του σε βραχώδεις εγκολπώσεις (θαλάμους) γύρω από τις οποίες περιφέρεται. Μόνο οι μικροί ροφοί ζουν κατά κοπάδια. Ο ροφός αλιεύεται με πετονιά ή ψαροτούφεκο και με κιούρτο κοντά στη θαλάμη του. Δόλωμα χρησιμοποιείται συνήθως ψαροδόλι ή βραστό καθαρό κρέας χταποδιού (χωρίς το δέρμα) ή για καλύτερα ζωντανό δόλωμα.

Όταν ο ροφός "πιαστεί" στη πετονιά καταφεύγει στη θαλάμη του και εκεί φουσκώνοντας τα σπάραχνα και στρέφοντας την ουρά του προσπαθεί να "μαγκώσει", καθιστώντας την απόσπασή του δύσκολη. Πολλοί ψαράδες τότε περνούν στη πετονιά βαριά μεταλλικά αντικείμενα προκειμένου να τον χτυπήσουν έτσι στο ρύγχος και να πεταχτεί έξω. Άλλοι χρησιμοποιούν μικρό πλωτήρα ή παράβλημα που δένουν στη πετονιά "τεζαριστά" (κοντά και σφιχτά), μισό μέτρο κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, οπότε στη πρώτη αναπνοή του ροφού (που αναγκαστικά θα ξεφουσκώσει) αυτό θα το εκθαλαμώσει.

Με το ψαροντούφεκο η αλιεία του είναι περισσότερο εύκολη διότι δεν μετακινείται από τη θαλάμη του. Αντίθετα με κιούρτο είναι περισσότερο δύσκολη.

Η αλιεία των μικρών ροφών και άλλων πετρόψαρων γίνεται με παραγάδι.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στο ανέβασμα του ροφού στη βάρκα που πρέπει να γίνει με γάντζο ή πιάνοντάς τον με τον δείκτη και τον αντίχειρα από τα μάτια και ποτέ από τα σπάραχνα, που κυριολεκτικά κόβουν σαν μαχαίρι και μπορεί να προκαλέσουν ατύχημα.

• Επισημαίνεται πως η χρήση φακού ή άλλων παράνομων χημικών μέσων επισύρουν πολύ αυστηρές ποινές.

Εκφράσεις

Επειδή τα μάτια του ροφού είναι χαρακτηριστικά μεγάλα συνηθίζεται κατά δημώδη έκφραση ως ροφοί να χαρακτηρίζονται ομοίως άτομα με σακουλιασμένα μεγάλα μάτια και γουρλομάτικα.

Ψαράδικες ιστορίες(*)

(*)Σημειώνεται ότι οι ψαράδικες ιστορίες αποτελούν διασκευασμένη περίληψη από το βιβλίο του Θ. Ποταμιάνου σ.60-62 που κοσμεί σχεδόν όλες τις βιβλιοθήκες των ελληνικών εμπορικών πλοίων. Ο συγκεκριμένος συγγραφέας έχει τιμηθεί με έπαινο του διεθνούς Βραβείου Άντερσεν.

Ο ροφός μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν καλάθι! Άμα ανοίξει το στόμα του, που κρύβει όλο το σώμα του, χωράει μέσα και άλλο ροφό μικρότερο και πάει λέγοντας! Το στόμα του είναι οπλισμένο με τρεις σειρές δοντιών, μια μπροστά στα χείλη, μια στο μέσον, στον ουρανίσκο και μια στην αρχή του οισοφάγου, μόνο στη κοιλιά του δεν έχει! Επειδή άμα θαλαμώσει δεν βγαίνει με τίποτα πολλοί του στέλνουν πεσκέσι με τη πετονιά ένα σακουλάκι ασβέστη που καθώς αυτό βράζει αυτός παραδίδεται! Για να μη χαλάσει η φάτσα του με το πιάσιμο από τα μάτια αυτό μπορεί να γίνει από το μαλακό υποσάγονο, με τίποτα όμως από τα βράχια! Το ανέβασμά του γίνεται με τράβα - μόλα! Τότε η απόχη ή ο γάντζος λένε τον επικήδειο!
Ο ροφός είναι ο μόνιμος γίγαντας των ελληνικών αλιευμάτων! Επίσης αν και νυκτόβιος είναι σοβαρός και μετρημένος και μένει χωρίς παρέες στην αναζήτηση τροφής του. Άμα πιαστεί σε κιούρτο (συρμάτινη δικτυωτή παγίδα) στρώνεται στο φαΐ! Όταν αναζητήσει την έξοδο και δεν τη βρίσκει ξαναστρώνεται στο φαΐ! Μέχρι το πρωί που θα καταλήξει αυτός φαΐ σε κάποιο τσουκάλι! Οι πιασμένοι ροφοί σε κιούρτους πρέπει να μείνουν δυο μέρες στο νερό νηστικοί μπας και ξεμυρίσουν από τις βρωμορέγκες που θα ΄χουν "χλεμπονιάσει" γιατί περί τέτοιου πρόκειται!

Σημειώσεις

(¹). Στην οικογένεια των σερανιδών (serranidés ή seranidae) ανήκουν οι βλάχοι, οι σφυρίδες, οι στήρες, οι ροφοί καθώς και τα λαβράκια.
(²). Η επονομασία "επινέφελος" ανήκει ουσιαστικά στα ψάρια βλάχοι, πλην όμως πολλά συγγράμματα αγνοούν το είδος του βλάχου και ονομάζουν έτσι τον ροφό αντί του πραγματικού επιστημονικού ονόματός του "Polyprion cernium".

Δείτε επίσης

• Αλιεία
• Κατάλογος ελληνικών αλιευμάτων

Πηγές

• "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τ.16ος, σ.717
• Θ. Μαρσέλλου "Τα ψάρια και το ψάρεμα" - Αθήναι 1973, σ.142
• Θ. Ποταμιάνου "Με το γυαλί του Ψαρά" - Αθήναι 1965 σ.63-66