Παλαιομέτοχο

Παλαιομέτοχο

Η θέση του Παλαιομετόχου στον χάρτη

Η κοινότητα

Μεγάλο αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Λευκωσίας περί τα 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας. Το Παλιομέτοχο είναι κτισμένο κοντά στη δυτική όχθη του ρυακιού Μερικά, παραπόταμου του ποταμού Σερράχη, σε μέσο υψόμετρο 230 μέτρων. Η διοικητική του έκταση ανέρχεται στα 3.600 εκτάρια περίπου.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), το σύναγμα (άμμοι και χαλίκια της Πλειστόκαινης περιόδου), οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι) και οι πρόσφατες αλ· λουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ερυθρό-γαίες, προσχωσιγενή εδάφη και καφκάλλες.

Βροχόπτωση - Γεωργία

Μεγάλο αμιγές ελληνικό χωριό της επαρχίας Λευκωσίας περί τα 20 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πόλης της Λευκωσίας.

Το Παλιομέτοχο είναι κτισμένο κοντά στη δυτική όχθη του ρυακιού Μερικά, παραπόταμου του ποταμού Σερράχη, σε μέσο υψόμετρο 230 μέτρων. Η διοικητική του έκταση ανέρχεται στα 3.600 εκτάρια περίπου.

Από γεωλογικής απόψεως, στη διοικητική έκταση του χωριού κυριαρχούν οι αποθέσεις του σχηματισμού Λευκωσίας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες, κροκάλες και ψαμμιτικές μάργες), το σύναγμα (άμμοι και χαλίκια της Πλειστόκαινης περιόδου), οι αποθέσεις του σχηματισμού Αθαλάσσας (ασβεστολιθικοί ψαμμίτες και άμμοι) και οι πρόσφατες αλ· λουβιακές αποθέσεις της Ολόκαινης γεωλογικής περιόδου. Πάνω στα πετρώματα αυτά αναπτύχθηκαν ερυθρό-γαίες, προσχωσιγενή εδάφη και καφκάλλες.

Πληθυσμιακή Ανάπτυξη

Από συγκοινωνιακής απόψεως, το Παλιομέτοχο βρίσκεται περί το 1,5 χιλιόμετρο αριστερά του νέου δρόμου Λευκωσίας - Αγίων Τριμιθιάς Κοκκινοτριμιθιάς - Τροόδους με τον οποίο συνδέεται με ασφαλτόστρωτο δρόμο. Από το χωριό Κοκκινοτριμιθιά, που βρίσκεται στα βόρεια του, απέχει περί τα 3,5 χιλιόμετρα.

Η μικρή απόσταση του χωριού από την πρωτεύουσα όπου εργοδοτείται ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων του, και οι προσοδοφόρες γεωργικές και κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις που αναπτύχθηκαν στην περιοχή του, είναι οι κύριοι παράγοντες που συνέβαλαν και στην πληθυσμιακή αύξηση από το 1881 μέχρι το 1982. Το 1881 οι κάτοικοι ήσαν 410 που αυξήθηκαν στους 495 το 1891, στους 629 το 1901, στους 763 το 1911, στους 828 το 1921, στους 969 το 1931, στους 1.356 το 1946, στους 1.848 το 1960 και στους 2.303 το 1973. Με βάση την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1973, το Παλιομέτοχον ήταν ο 14ος σε πληθυσμό οικισμός της επαρχίας του. Μετά τη τουρκική εισβολή του 1974 δέχτηκε αριθμό Ελληνοκυπρίων εκτοπισμένων. Σε δυο περιοχές του δημιουργήθηκαν μέχρι τον Οκτώβρη του 1987 δυο συνοικισμοί αυτοστέγασης εκτοπισμένων με 74 οικόπεδα. Το 1976 οι κάτοικοι του ανήλθαν στους 2.686 και στους 2.778 το 1982. Με βάση την επίσημη απογραφή πληθυσμού του 1982, το Παλιομέτοχον ήταν ο 10ος σε πληθυσμό οικισμός της επαρχίας Λευκωσίας.

Ιστορία του Παλιομετόχου

Το χωριό υφίστατο από τα Μεσαιωνικά χρόνια και κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας φαίνεται ότι αποτελούσε ιδιωτικό φέουδο. Σύμφωνα προς τοπική παράδοση, το χωριό οφείλει την ονομασία του στο ότι αρχικά υφίστατο εκεί μετόχι του μοναστηριού της Παναγίας του Μαχαιρά. Από το παλαιό αυτό μετόχιν προήλθε η ονομασία Παλιομέτοχον.

Ο οικισμός πιστεύεται ότι ιδρύθηκε εξ αιτίας της υπάρξεως εκεί του μετοχίου του Μαχαιρά, οι δε πρώτοι του κάτοικοι ήσαν οι εργαζόμενοι στα κτήματα του μετοχίου. Συνεπώς την ίδρυση του χωριού μπορούμε να τοποθετήσουμε χρονικά στα τέλη των Βυζαντινών χρόνων. Κατά την ακολουθήσασα περίοδο της φραγκοκρατίας το χωριό υφίστατο, αλλά όχι πλέον και το μετόχι που, πιθανότατα, είχε κατασχεθεί από τους Φράγκους κυριάρχους. Τούτο εξηγεί το γεγονός ότι μετόχι του Παλιομετόχου δεν αναφέρεται πουθενά στα γνωστά έγγραφα του μοναστηριού του Μαχαιρά, που είναι μεταγενέστερα. Η κατάσχεση του μετοχίου δικαιολογεί και το ότι το χωριό κατά την περίοδο της φραγκοκρατίας αποτελούσε αρχικά ιδιωτικό φέουδο και στη συνέχεια βασιλικής ιδιοκτησίας κτήμα, σύμφωνα προς τον ντε Μας Λατρί.

Η εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στην Παναγία Χρυσογαλακτούσα, είναι σύγχρονη και χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον. ' Όμως το ίδιο το χωριό, αν και απέκτησε πρόσφατα πολλά καινούργια σπίτια, διατηρεί ακόμη αρκετά στοιχεία της παραδοσιακής λαϊκής αρχιτεκτονικής με βασικό οικοδομικό υλικό το πλινθάρι.

Στην περιοχή του χωριού υπάρχει αρχαιολογικός χώρος των Προϊστορικών χρόνων.

Κατά τα τέλη της περιόδου της τουρκοκρατίας και τις αρχές της αγγλοκρατίας είχαν εγκατασταθεί στο χωριό και Τούρκοι, που όμως απεχώρησαν στις αρχές του αιώνα μας.

Παλαιότερα το χωριό και η περιοχή του μαστιζόταν από τις επιδρομές των ακριδών. Τούτο μαρτυρείται και από το γεγονός ότι στο χωριό είχε σταλεί μια από τις δεκάδες εικόνες του αγίου Τρύφωνος που είχαν ζωγραφιστεί κατά κ 1820-21 κατόπιν εντολής του τότε αρχι- επισκόπου Κύπρου, του εθνομάρτυρο Κυπριανού (ο άγιος Τρύφων, προστάτης της γεωργίας, εθεωρείτο πολέμιος των ακριδών).

Οι ήρωες της ΕΟΚΑ Μιχαήλ Κουτσόφτας και Ανδρέας Παναγίδης

Ανδρέας Παναγίδης

Εργάτης, παντρεμένος και πατέρας τριών μικρών παιδιών. Είναι συγκινητική, όσο λίγα κείμενα της περιόδου, η αποχαιρετιστήρια επιστολή του προς τη γυναίκα του και τα παιδιά του. Γι' αυτό παρατίθεται στο μεγαλύτερο μέρος της:«Aξιολάτpευτά μου παιδιά, πολυαγαπημένη μου γυναίκα, Χαίρετε. Αυτήν την στιγμήν που σας γράφω είναι Τρίτη, 10 η ώρα βράδυ. Ακριβώς πριν τρία λεπτά μας ειδοποίησαν ότι χαράματα της Παρασκευής 21.9.1956, θα εκτελεσθούμε. Ίσως, όταν διαβάζετε αυτό το γράμμα, εγώ να μην υπάρχω αναμεταξύ στους ζωντανούς. Λατρευτά μου παιδιά, σας αφήνω για πάντα, στην τόσο νεαρή μου ηλικία. Στα 22 μου χρόνια πεθαίνω για χάρη μιας μεγάλης ιδέας. Σας εύχομαι, αγαπημένα μου παιδιά, να γινήτε καλοί Χριστιανοί και καλοί Έλληνες Κύπριοι. Ακολουθήστε πάντα τον δρόμο της αρετής. Να είσθε πάντα βέβαιοι ότι σας αγάπησα τόσο θερμά και με μια απέραντη πατρική αγάπη. Αλλά δυστυχώς σας αφήνω, χωρίς να σας δω να μεγαλώνετε, όπως το ονειρευόμουν... ...Κι εσύ, πολυαγαπημένη μου Γιαννούλα, σου ζητώ για τελευταία χάρη να περνάς καλά με τα παιδιά μας. Αγάπα τα θερμά, τόσο πολύ, και για μένα. Και εγώ από ψηλά θα σας στέλλω τις πιο θερμές μου ευχές. Και να σεβαστής και το δικό μου όνομα. Βλέπεις ότι η μοίρα θέλησε να μας πικράνει στα πρώτα χρόνια του γάμου μας. Αυτή τη στιγμή που σου γράφω, ένα χαμόγελο γλυκύ στολίζει τα χείλη μου, γιατί είμαι ευτυχισμένος που αφήνω τα παιδιά μου σε μια καλή μητέρα. Η ψυχή μου είναι γεμάτη μια αληθινή χαρά, γιατί είμαι υπερήφανος για σένα. Μη δώσεις καμιά ματιά στο παρελθόν, αλλά κοίταζε το παρόν. Σου ζητώ συγγνώμη και συγχώρεση για ό, τι σου έφταιξα Γιαννούλα. ...'Έχετε γεια, μια και για πάντα, αγαπημένες μου υπάρξεις. Με φιλιά και αγάπη, ο σύζυγος σου και ο αγαπητός σας πατέρας Ανδρέας Σ. Παναγίδης».Στις 21 Σεπτεμβρίου, ο Ανδρέας Παναγίδης, πατέρας τριών παιδιών , απαγχονιζόταν. Ηταν 22 χρονών ...

Μιχαήλ Κουτσόφτας

Καταγόταν από το Παλαιομέτοχο, εργάτης στο επάγγελμα. Συνελήφθηκε στις 12 Ιουνίου 1956, με την κατηγορία ότι μαζί με τον Παναγίδη και τον Παρασκευά Χοιροπούλη πυροβόλησαν και σκότωσαν Βρετανό Σμηνία στο Α/Δ Λευκωσίας. Απαγχονίστηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 1956, μαζί με τον Παναγίδη, σε ηλικία 20 ετών- ο Χοιροπούλης, όντας μικρότερος των 18 ετών, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.

Τελευταία επίσκεψη στον Μιχαήλ Κουτσόφτα. Ο ήρωας έλεγε στους γεμάτους αγωνία συγγενείς του: «Εγώ είμαι υπερήφανος που πεθαίνω για την πατρίδα. Το ίδιο να είστε και εσείς και να μη μαραζώνετε...». Όσοι ήταν παρόντες, μαρτυρούν ότι έγινε ο ακόλουθος διάλογος μεταξύ του μελλοθάνατου νέου και της τραγικής μητέρας του: -Μάνα, αν είσαι Ελληνίδα, μην κλάψεις, γιατί ο γιος σου δεν είναι για κλάματα. Ο γιος σου τραβάει για τη δόξα και την τιμή. Σκουπίζοντας τότε εκείνη τα δάκρυά της και συγκρατώντας την ανείπωτη οδύνη της, του λέει: "Είμαι υπερήφανη για σένα γιε μου. Σε γέννησα για την πατρίδα και σε δίνω στην πατρίδα". Ο Αντρέας Παναγίδης βλέπει τον συναγωνιστή του Παρασκευά Χοιροπούλη, που πήγε να τον αποχαιρετήσει, και του λέει:«Θέλω να πεις ότι δεν χάσαμε το θάρρος μας, αλλά βαδίσαμε με το κεφάλι ψηλά προς την αγχόνην, διότι η Ελευθερία χρειάζεται θυσίας. Δεν θα δω την Κύπρον ελεύθερη, αλλά προσέφερα το αίμα μου για να την δουν οι νέες γενεές της Κύπρου ελεύθερη».

Στον αδελφό του γράφει: «Περιμένουμε την ημέρα της εκτελέσεως σαν άγια ώρα της ελευθερίας. Μάθε ακόμα ότι ο Ζάκος και οι άλλοι πέθαναν με υπερηφάνεια. Τραγουδούσαν μισή ώρα πριν να εκτελεσθούν και τη ώρα της εκτελέσεως φώναζαν υπέρ της Ελευθερίας».

ΑΙΩΝΙΑ ΣΑΣ Η ΜΝΗΜΗ, ΑΣΒΕΣΤΟΙ ΦΩΤΟΔΟΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. ΔΕ ΘΑ ΣΑΣ ΞΕΧΑΣΟΥΜΕ ΠΟΤΕ!

Οι ήρωες του Παλιομετόχου στον πόλεμο του 1974

Στις 20 Ιουλίου του 1974, ο τουρκικός Αττίλας εισέβαλε στο νησί μας, σπέρνοντας παντού το θάνατο και την καταστροφή. Τα ηρωικά παιδιά της Κύπρου έτρεξαν και πάλι να υπερασπίσουν την πατρίδα και να φυλάξουν τις καινούριες Θερμοπύλες, γράφοντας νέες σελίδες δόξας και ηρωισμού. Ανάμεσά τους και τα παιδιά του Παλιομετόχου που έσπευσαν από τους πρώτους στο κάλεσμα της πατρίδας.

Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1974 στη διάρκεια του άνισου πολέμου ενάντια στον τουρκικό Αττίλα, το Παλιομέτοχο έδωσε για την πατρίδα τέσσερα παλικάρια του που έπεσαν μαχόμενοι ενάντια στις τουρκικές ορδές, ενώ άλλοι τέσσερις είναι ακόμα αγνοούμενοι. Ο Μιχαλάκης Τσιάτταλος 20 χρονών παλικάρι, σκοτώθηκε στις 20 Ιουλίου 1974, πρώτη μέρα της τουρκικής εισβολής, στην περιοχή της Ομορφίτας. Την ίδια μέρα σκοτώθηκε στη διάρκεια των τουρκικών βομβαρδισμών στην περιοχή του Αρχαγγέλου ο Κώστας Χριστοδούλου, που ήταν τότε 63 χρόνων. Στις 22 Ιουλίου έπεσε μαχόμενος στη Λάπηθο ο Μιχαλάκης Χατζηγρηγόρη, που ήταν τότε 26 χρόνων. Στις 16 Αυγούστου 1974, στη διάρκεια της δεύτερης εισβολής του Αττίλα, έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα δυο ακόμα παλικάρια του Παλιομετόχου: ο 20χρονος Αντώνης Δεσπότης που έπεσε πολεμώντας στο Πυρόι και ο 25χρονος Ανδρέας Κύτας που σκοτώθηκε στη Σχολή Γρηγορίου. Τη ζωή του έχασε επίσης ο εθνοφρουρός Ευαγόρας Ευαγόρου, ο οποίος δολοφονήθηκε από Τούρκο στρατιώτη το 1988, στα φυλάκια του Αγίου Κασσιανού.

Από το 1974 αγνοούνται τέσσερις νέοι του Παλιομετόχου, οι Θωμάς Κουρέας, ο Κώστας Πέτσας, ο Γεώργιος Στεργιανάκης και ο Θεοφάνης Σύγας.

Τιμώντας τη μνήμη των πεσόντων και των αγνοουμένων του Παλιομετόχου, αφήνουμε τη μνήμη να πισωγυρίσει και αντλούμε θάρρος και δύναμη από τη δική τους θυσία για να συνεχίσουμε το δύσκολο αντικατοχικό μας αγώνα, για την απελευθέρωση των σκλαβωμένων μας εδαφών.

Θυσίες ατέλειωτες, κλάμα, πόνος και οδυρμός σημαδεύουν την ιστορία του νησιού μας, που εδώ και τριάντα έξι χρόνια στενάζει κάτω από την μπότα του Τούρκου εισβολέα. Πρόσφυγες, αγνοούμενοι, εγκλωβισμένοι και η συνεχιζόμενη κατοχή του 37% των πατρογονικών μας εδαφών, είναι οι ανοιχτές και ανεπούλωτες πληγές που συγκλονίζουν καθημερινά την ύπαρξή μας και ακονίζουν τη μνήμη και την απόφασή μας για συνέχιση του αγώνα ως την ώρα της τελικής δικαίωσης.

Ευχόμαστε και προσευχόμαστε σύντομα να λήξουν τα δεινά της πατρίδας μας και να δικαιωθούν οι θυσίες των ηρώων μας.

Ο λαός μας έχει το δικαίωμα να ζήσει σε μια ειρηνική και επανενωμένη πατρίδα, με όλα τα δικαιώματά του διασφαλισμένα και κατοχυρωμένα, όπως συμβαίνει και με όλους τους άλλους ευρωπαϊκούς λαούς.

Η δικαίωση των αγώνων και των θυσιών του λαού μας θα είναι το καλύτερο μνημόσυνο για τους ήρωες που τιμούμε και μνημονεύουμε σήμερα.

Ας είναι αιώνια η μνήμη τους.

Εικόνες

• Το Χωριό
  Το Χωριό
• Χάρτης
  Χάρτης
• Μ.Κουτσόφτας και Α. Παναγίδης
  Μ.Κουτσόφτας και Α. Παναγίδης
• Ανρέας Παναγίδης
  Ανρέας Παναγίδης
• Μιχαήλ Κουτσόφτας
  Μιχαήλ Κουτσόφτας