Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
μ προστέθηκε η Κατηγορία:Νεότερη ελληνική ιστορία (με το HotCat) |
επέκταση κειμένου, φωτ. δημιουργ. ενοτήτων, εξωτερ. σύνδεσμοι, επιπλέον παραπομπές |
||
| Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
[[File:Αυτοκίνητο κα μέλη ΕΑΠ στη Καστοριά(1926).jpg|thumb|right|300px|Αυτοκίνητο και μέλη της ΕΑΠ στην περιοχή των Μύλων Καστοριάς (1926)]] |
|||
Η οικονομική δυσπραγία, οι πολιτικές περιστάσεις και ο μεγάλος αριθμός των προσφύγων καθιστούσαν φανερό ότι η κυβέρνηση της Ελλάδας ήταν ανίσχυρη να αντιμετωπίσει μόνη της το τεράστιο έργο της αποκατάστασης. Ως εκ τούτου ζήτησε τη συνδρομή της [[Κοινωνία των Εθνών|Κοινωνίας των Εθνών (ΚτΕ)]] με την υπόδειξη της οποίας ιδρύθηκε βάσει του πρωτοκόλλου της Γενεύης της 29.9.1923 ένας οργανισμός με νομική υπόσταση και διεθνή εποπτεία, η '''Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ)''' για να αναλάβει με τη βοήθεια του κράτους το έργο της στέγασης και της παραγωγικής απασχόλησης των προσφύγων.<ref>Ι. Κολιόπουλος-Ι. Μιχαηλίδης, Οι πρόσφυγες στη Μακεδονία. Από την τραγωδία στην εποποιία, εκδ. Μίλητος, ΕΜΣ, Θεσσαλονίκη 2009</ref> |
|||
Η '''Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων''' (ΕΑΠ) ήταν ένας οργανισμός με νομική υπόσταση και διεθνή εποπτεία που ανέλαβε με τη βοήθεια του κράτους το έργο της στέγασης και της παραγωγικής απασχόλησης των προσφύγων που ιδρύθηκε βάσει του πρωτοκόλλου της Γενεύης της 29.9. 1923. |
|||
| ⚫ | Ο αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση με την επωνυμία «Επιτροπή αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ)» ιδρύθηκε στις 13/10/1923, ΦΕΚ 289, με έδρα την [[Αθήνα]] υπό την εποπτεία της [[Κοινωνία των Εθνών|ΚτΕ]] και υπό την προεδρία του Αμερικανού διπλωμάτη [[Ερρίκος Μοργκεντάου|Ερρίκου Μοργκεντάου]] με τετραμελές συμβούλιο, και με σκοπό την εξασφάλιση παραγωγικής απασχόλησης και οριστικής στέγασης των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922. Για την περίθαλψή τους διατέθηκαν πόροι του Ελληνικού κράτους, συνεισέφεραν ιδιωτικές οργανώσεις και βοήθησαν οργανισμοί όπως ο Βρετανικός [[Διεθνές Κίνημα Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου|Ερυθρός Σταυρός]], ο Σουηδικός Ερυθρός Σταυρός, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, η YMCA κ.ά<ref>Ανδριώτης Νικ. 2003, 81.</ref> |
||
==Οι επικρατούσες συνθήκες== |
|||
Η οικονομική δυσπραγία της χώρας, οι πολιτικές περιστάσεις και ο μεγάλος αριθμός των προσφύγων καθιστούσαν φανερό ότι η κυβέρνηση ήταν ανίσχυρη να αντιμετωπίσει μόνη της το τεράστιο έργο της αποκαταστάσης. Ζήτησε λοιπον τη συνδρομή της [[Κοινωνία των Εθνών|ΚτΕ]], με την υπόδειξη της οποίας ιδρύθηκε η Επιτροπή Αποκατάσταση Προσφύγων. |
|||
| ⚫ | Ο πρώτες πιεστικές ανάγκες των προσφύγων (διατροφή, στέγαση και ιατρική περίθλψη) αντιμετωπίστηκαν στοιχειωδώς από το κράτος, καθώς και από διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις που δραστηριοποιήθηκαν στη Ελλάδα την περίοδο αυτή. Το έργο της προσωρινής στέγασης ανελαβε αρχικά το '''Τ'''αμείο '''Π'''εριθάλψεως '''Π'''ροσφύγων (ΤΠΠ), που ιδρύθηκε το Νοέμβριο του [[1922]]. Στην αρχή οι πρόσφυγες ανέχονταν τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν ελπίζοντας ότι η παραμονή τους στην Ελλάδα θα ήταν προσωρινή. Όταν λίγους μήνες μετά την άφιξη τους τπογράφτηκε η [[Συνθήκη της Λωζάνης|σύμβαση της Λωζάνης]], που καθόριζε την οριστική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αντέδρασαν έντονα οργανώνοντας συλλαλητήρια.<ref>*Ν. Ανδριώτης, Η αποκατατάσταση των Προσφώγων, ένθετο καθημερινής «Επτά Ημέρες» (31.10.1999) 26-27</ref><ref>Γ. Γιαννακόπουλος, Προσφυγική Ελλάδα, ΚΜΣ, Αθήνα 1992</ref>Δεδομένης της προσμονής εκμετάλλευσης των γαιών από τους ντόπιους πληθυσμούς, της υπερπροσφοράς εργασίας και των προσπαθειών του κεφαλαίου να την εκμεταλλευτεί<ref>Γιαννακόπουλος Γεωργ. 2003, 91.</ref>, όπως επίσης και των συχνών επιτάξεων κατοικιών, οι πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν εχθρικά τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές<ref>Κοντογιώργη Έλσα 2003, 107-108.</ref>. Στον αντίποδα πιθανώς βρίσκεται η βοήθεια μερίδας ντόπιων κατοίκων και πολλοί ιδιωτών, οι οποίοι πρόσφεραν ατομικά ή οργανωμένα με τη διενέργεια εράνων, την οργάνωση πρόχειρων συσσιτίων, τη διανομή ψωμιού, την παροχή ρουχισμού, φαρμάκων κ.α.<ref>Χατζηιωσήφ Χρ. 2002, 18.</ref>. |
||
Στην ΕΑΠ διατέθηκαν από την κυβέρνηση η ανταλλάξιμη μουσουλμανική περιουσία, μοναστηριακές και δημόσιες εκτάσεις, τα δύο προσφυγικά δάνεια (1924, 1928), καθώς και οι υπάλληλοι που θα στελέχωναν τις υπηρεσίες της. Στις 3 Δεκεμβρίου 1925 η ΕΑΠ ανέθεσε στη [[Εθνική Τράπεζα]]<ref></ref> τη διαχείρηση και εκποίηση των ανταλλαξίμων ακινήτων που δεν είχαν παραχωρηθεί, ώστε να προκύψουν έσοδα προς όφελος των προσφύγων. |
|||
==Σύνθεση== |
|||
Σύμφωνα με τη ιδρυτική σύμβαση, το κεντρικό συμβούλιο της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων αποτελούνταν από τέσσερα μέλη:πρόεδρο Αμερικανό, αντιπρόεδρο Ευρωπαίο και δύο Έλληνες οι οποίοι είχαν τα γραφεία τους στην Αθήνα.<ref>*Ευστάθιος Πελαγίδης, σχετικά με τη διοικητική διάρθρωση της ΕΑΠ «Η ανθρωπογεωγραφία του προσφυγικού ζητήματος»</ref> Πρώτος πρόεδρος διορίστηκε ο διπλωμάτης [[Ερρίκος Μοργκεντάου]], ο οποίος αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του για τη τύχη του ελληνισμού της [[Μικρά Ασία|Μ.Ασίας]].Το [[1930]] η ΕΑΠ καταργήθηκε και το έργο της αποκατάστασης συνέχισαν το Υπουργείο Προνοίας και η [[ATEbank| Αγροτική Τράπεζα]]. |
|||
| ⚫ | Ο αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση με την επωνυμία «Επιτροπή αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ)» ιδρύθηκε στις 13/10/1923, ΦΕΚ 289, με έδρα την [[Αθήνα]] υπό την εποπτεία της [[Κοινωνία των Εθνών|ΚτΕ]] και υπό την προεδρία του Αμερικανού διπλωμάτη [[Ερρίκος Μοργκεντάου|Ερρίκου Μοργκεντάου]] με τετραμελές συμβούλιο, και με σκοπό την εξασφάλιση παραγωγικής απασχόλησης και οριστικής στέγασης των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922. Για την περίθαλψή τους διατέθηκαν πόροι του Ελληνικού κράτους, συνεισέφεραν ιδιωτικές οργανώσεις και βοήθησαν οργανισμοί όπως ο Βρετανικός [[Διεθνές Κίνημα Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου|Ερυθρός Σταυρός]], ο Σουηδικός Ερυθρός Σταυρός, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, η YMCA κ.ά<ref>Ανδριώτης Νικ. 2003, 81.</ref> |
||
Ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της άφιξής τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες παρουσίασαν μεγάλη κινητικότητα στις μετακινήσεις τους, περιφερόμενοι σε αναζήτηση μόνιμης εγκατάστασης από τις αστικές προς τις αγροτικές περιοχές και τανάπαλιν, παρά τις επιδιώξεις των διαδοχικών κυβερνήσεων για αύξηση της αγροτικής παραγωγής<ref name=auto1>Κοντογιώργη Έλσα 2003, 105.</ref>. Η ίδια η ΕΑΠ φρόντισε ώστε οι αστοί στην πλειοψηφία τους πρόσφυγες που προέρχονταν από τον ίδιο οικισμό ή ευρύτερη περιοχή να εγκαταθίστανται μαζί στο ελληνικό έδαφος<ref>Κοντογιώργη Έλσα 2003, 107.</ref> ως μικροϊδιοκτήτες και συνεπώς αρνητές του [[Κομμουνισμός|κομμουνιστικού]] κινδύνου, έτσι όπως τον έβλεπε ο παρεμβατισμός της Κοινωνίας των Εθνών στο έργο της ΕΑΠ και της [[Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος|Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος]]. Η προσπάθεια μαζικής μετακίνησης προφυγικών πληθυσμών στη μακεδονική γη πέραν της αναπτυξιακής αγροτικής πολιτικής εξυπηρέτησε και τον πολιτικό στόχο της αντικατάσταστασης των σλαβοφώνων, που μετανάστευαν αναγκαστικά είτε προς τη [[Βουλγαρία]] και τη [[Σερβία]], είτε προς τις χώρες του [[Αμερική|Νέου Κόσμου]]<ref name=auto1 />. |
Ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της άφιξής τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες παρουσίασαν μεγάλη κινητικότητα στις μετακινήσεις τους, περιφερόμενοι σε αναζήτηση μόνιμης εγκατάστασης από τις αστικές προς τις αγροτικές περιοχές και τανάπαλιν, παρά τις επιδιώξεις των διαδοχικών κυβερνήσεων για αύξηση της αγροτικής παραγωγής<ref name=auto1>Κοντογιώργη Έλσα 2003, 105.</ref>. Η ίδια η ΕΑΠ φρόντισε ώστε οι αστοί στην πλειοψηφία τους πρόσφυγες που προέρχονταν από τον ίδιο οικισμό ή ευρύτερη περιοχή να εγκαταθίστανται μαζί στο ελληνικό έδαφος<ref>Κοντογιώργη Έλσα 2003, 107.</ref> ως μικροϊδιοκτήτες και συνεπώς αρνητές του [[Κομμουνισμός|κομμουνιστικού]] κινδύνου, έτσι όπως τον έβλεπε ο παρεμβατισμός της Κοινωνίας των Εθνών στο έργο της ΕΑΠ και της [[Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος|Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος]]. Η προσπάθεια μαζικής μετακίνησης προφυγικών πληθυσμών στη μακεδονική γη πέραν της αναπτυξιακής αγροτικής πολιτικής εξυπηρέτησε και τον πολιτικό στόχο της αντικατάσταστασης των σλαβοφώνων, που μετανάστευαν αναγκαστικά είτε προς τη [[Βουλγαρία]] και τη [[Σερβία]], είτε προς τις χώρες του [[Αμερική|Νέου Κόσμου]]<ref name=auto1 />. |
||
| Γραμμή 7: | Γραμμή 17: | ||
Η προσωρινή στέγαση Μικρασιατών προσφύγων έγινε καταρχήν σε γήπεδα, θέατρα, αυλές εκκλησιών, δημόσια κτήρια, σε παράγκες, σε σκηνές, σε χαμόσπιτα και σε καλύβες που βρίσκονταν σε εγκαταλελειμμένα χωριά, σε οικισμούς αμιγώς προσφυγικούς. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν άθλιες. Δεν υπήρχαν έργα υποδοχής, ούτε δίκτυα ύδρευσης, ηλεκτροφωτισμού και αποχέτευσης. Έλειπαν παντελώς οι χώροι αναψυχής, ενώ μεταδίδονταν εύκολα επιδημικές ασθένειες όπως ο εξανθηματικός [[τύφος]], η [[γρίπη]], η [[ελονοσία]], η [[φυματίωση]] και η [[ευλογιά]], παρούσες ήδη στην Ελλάδα και πριν την άφιξη των προσφύγων. Φαίνεται λογικό, λοιπόν, το γεγονός ότι δόθηκε προτεραιότητα στην αντιμετώπιση στοιχειωδών και πιεστικών αναγκών, όπως ήταν η διατροφή που αντιμετωπίστηκε με την οργάνωση συσσιτίων και παροχή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, όπως και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. |
Η προσωρινή στέγαση Μικρασιατών προσφύγων έγινε καταρχήν σε γήπεδα, θέατρα, αυλές εκκλησιών, δημόσια κτήρια, σε παράγκες, σε σκηνές, σε χαμόσπιτα και σε καλύβες που βρίσκονταν σε εγκαταλελειμμένα χωριά, σε οικισμούς αμιγώς προσφυγικούς. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν άθλιες. Δεν υπήρχαν έργα υποδοχής, ούτε δίκτυα ύδρευσης, ηλεκτροφωτισμού και αποχέτευσης. Έλειπαν παντελώς οι χώροι αναψυχής, ενώ μεταδίδονταν εύκολα επιδημικές ασθένειες όπως ο εξανθηματικός [[τύφος]], η [[γρίπη]], η [[ελονοσία]], η [[φυματίωση]] και η [[ευλογιά]], παρούσες ήδη στην Ελλάδα και πριν την άφιξη των προσφύγων. Φαίνεται λογικό, λοιπόν, το γεγονός ότι δόθηκε προτεραιότητα στην αντιμετώπιση στοιχειωδών και πιεστικών αναγκών, όπως ήταν η διατροφή που αντιμετωπίστηκε με την οργάνωση συσσιτίων και παροχή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, όπως και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. |
||
==Αγροτική και αστική αποκατάσταση== |
|||
| ⚫ | Δεδομένης της προσμονής εκμετάλλευσης των γαιών από τους ντόπιους πληθυσμούς, της υπερπροσφοράς εργασίας και των προσπαθειών του κεφαλαίου να την εκμεταλλευτεί<ref>Γιαννακόπουλος Γεωργ. 2003, 91.</ref>, όπως επίσης και των συχνών επιτάξεων κατοικιών, οι πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν εχθρικά τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές<ref>Κοντογιώργη Έλσα 2003, 107-108.</ref>. Στον αντίποδα πιθανώς βρίσκεται η βοήθεια μερίδας ντόπιων κατοίκων και πολλοί ιδιωτών, οι οποίοι πρόσφεραν ατομικά ή οργανωμένα με τη διενέργεια εράνων, την οργάνωση πρόχειρων συσσιτίων, τη διανομή ψωμιού, την παροχή ρουχισμού, φαρμάκων κ.α.<ref>Χατζηιωσήφ Χρ. 2002, 18.</ref>. |
||
Η αποκατατάσταση διακρίθηκε σε αγροτική και αστική.<ref>*Ι. Κολιόπουλος-Ι.Μιχαηλίδης (επιμ.), Οι πρόσφυγες στη Μακεδονία. Από την τραγωδία στην εποποιία, Εκδ. Μίλητος 2009 σ.76</ref> Η ΕΑΠ έδωσε το βάρος στην αγροτική αποκατάσταση και φρόντισε ιδιαίτερα για την εγκατάσταση του σε παραμεθόριες περιοχές της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης, στοχεύοντας και στην ενίσχυση των συνόρων. Η αγροτική αποτατάσταση πέριλάμβανε τη στέγαση σε ανταλλάξιμα σπίτια των χωριών ή σε νέους προσφυγικούς οικισμούς, που συντάσσονταν με πρότυπα ρυμοτομικά σχέδια. Τέτοιοι οικισμοί δημιουργήθηκαν πάνω από 2.000 σε όλη την Ελλάδα, από τους οποίους 1.381 στη Μακεδονία και 236 στη Θράκη.<ref>ΜΕΕ. τ. 10. σ.670</ref> Η αγροτική αποκατάσταση προέβλεπε επίσης τη διανομή στους πρόσφυγες κλήρων 35 στρμ., που δεν αποτελούσαν ενιαία έκταση και ποίκιλλαν ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας και το μέγεθος της οικογένειας. Στους αγρότες παραχωρούνταν επιπλέον εργαλεία, σπόροι και ζώα για τις καλλιέργειες των χωραφιών τους. |
|||
Με την αστική αποκατάσταση, που περιλάμβανε μόνο τη στέγαση και όχι τη μέριμνα για εξεύρεση εργασίας, ασχολήθηκε περισσότερο το Υπουργείο Προνοίας και όχι η ΕΑΠ. Οι πρ΄΄ωτοι αστικοί προσφυγικοί οικισμοί οικοδομήθηκαν σε περιοχές της Αθήνας, όπως στη [[Καισαριανή]], στον [[Βύρωνας|Βύρωνα]], στην [[Νέα Ιωνία]] και στη [[Κοκκινιά]] του Πειραιά.<ref>*Αν. Καραπάνου, Η Αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του ΄22, ΙΒΕ, σσ. 12-23</ref> Ακολούθησαν οι συνοικισμοί της [[Θεσσαλονίκη]]ς,<ref>*[[Απόστολος Βακαλόπουλος]]- Μ.Μαραβελάκης, Οι προσφυγικές εγκαταστάσεις στη Θεσσαλονίκη, εκδ. Βάνιας, 1993</ref> της [[Καβάλα]]ς, των Σερρών, του Βόλου, του Αγρινίου κ.α. Η δημιουργία των αστικών συνοικισμών, συχνά ελλείψει χρόνου και χρημάτων, δεν συνοδεύονταν από έργα υποδομής και κοινής ωφέλειας. Τα σπίτια των αστικών και αγροτικών συνοικισμών ήταν λιθόκτιστα ή από οπτόπλινθους, υπήρχαν όμως και ορισμένα ξύλινα προκατασκευασμένα,<ref>*Ι. Παπαϊωάννου,, Η κατοικία στην Ελλάδα, ΤΕΕ, Αθήνα 1975, σσ. 12-23</ref> που προέρχονταν από τη γερμανική εταιρεία DHTG, στα πλαίσια των γερμανικών αποζημιώσεων του πολέμου.<ref> Σμ. Βασιλείου- Παν. Τσέλιος (επιμ.), Καλλικράτεια. Από την Προποντϊδα στη Χαλκιδική, Δήμος Καλλικράτειας, 2000, σ.74</ref> Μερικές οικογένειες προσφύγων, πο δεν κατάφεραν να υπαχθούν στην κρατική μέριμνα παροχής στέγης, θα ζήσουν για αρκετά χρόνια σε χαμόσπιτα δημιουργώντας ολόκληρες παραγκουπόλεις στα όρια των πόλεων ή γύρω από τους προσφυγικούς συνοικισμούς. |
|||
==Δείτε επίσης== |
==Δείτε επίσης== |
||
| Γραμμή 14: | Γραμμή 27: | ||
==Παραπομπές-σημειώσεις== |
==Παραπομπές-σημειώσεις== |
||
==Εξωτερικοί σύηδεσμοι== |
|||
*[http://www.scribd.com/doc/7344715/18061995-7- Καθημερινή «Επτά Ημέρες» Άφιέρωμα στο προσφυγικό δράμα] |
|||
<small> |
<small> |
||
<references /> |
<references /> |
||
Έκδοση από την 15:15, 8 Μαρτίου 2012
.jpg){kind=link}
Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) ήταν ένας οργανισμός με νομική υπόσταση και διεθνή εποπτεία που ανέλαβε με τη βοήθεια του κράτους το έργο της στέγασης και της παραγωγικής απασχόλησης των προσφύγων που ιδρύθηκε βάσει του πρωτοκόλλου της Γενεύης της 29.9. 1923.
Οι επικρατούσες συνθήκες
Η οικονομική δυσπραγία της χώρας, οι πολιτικές περιστάσεις και ο μεγάλος αριθμός των προσφύγων καθιστούσαν φανερό ότι η κυβέρνηση ήταν ανίσχυρη να αντιμετωπίσει μόνη της το τεράστιο έργο της αποκαταστάσης. Ζήτησε λοιπον τη συνδρομή της ΚτΕ, με την υπόδειξη της οποίας ιδρύθηκε η Επιτροπή Αποκατάσταση Προσφύγων.
Ο πρώτες πιεστικές ανάγκες των προσφύγων (διατροφή, στέγαση και ιατρική περίθλψη) αντιμετωπίστηκαν στοιχειωδώς από το κράτος, καθώς και από διάφορες φιλανθρωπικές οργανώσεις που δραστηριοποιήθηκαν στη Ελλάδα την περίοδο αυτή. Το έργο της προσωρινής στέγασης ανελαβε αρχικά το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (ΤΠΠ), που ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1922. Στην αρχή οι πρόσφυγες ανέχονταν τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν ελπίζοντας ότι η παραμονή τους στην Ελλάδα θα ήταν προσωρινή. Όταν λίγους μήνες μετά την άφιξη τους τπογράφτηκε η σύμβαση της Λωζάνης, που καθόριζε την οριστική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αντέδρασαν έντονα οργανώνοντας συλλαλητήρια.[1][2]Δεδομένης της προσμονής εκμετάλλευσης των γαιών από τους ντόπιους πληθυσμούς, της υπερπροσφοράς εργασίας και των προσπαθειών του κεφαλαίου να την εκμεταλλευτεί[3], όπως επίσης και των συχνών επιτάξεων κατοικιών, οι πρόσφυγες αντιμετωπίστηκαν εχθρικά τόσο στις αστικές όσο και στις αγροτικές περιοχές[4]. Στον αντίποδα πιθανώς βρίσκεται η βοήθεια μερίδας ντόπιων κατοίκων και πολλοί ιδιωτών, οι οποίοι πρόσφεραν ατομικά ή οργανωμένα με τη διενέργεια εράνων, την οργάνωση πρόχειρων συσσιτίων, τη διανομή ψωμιού, την παροχή ρουχισμού, φαρμάκων κ.α.[5].
Στην ΕΑΠ διατέθηκαν από την κυβέρνηση η ανταλλάξιμη μουσουλμανική περιουσία, μοναστηριακές και δημόσιες εκτάσεις, τα δύο προσφυγικά δάνεια (1924, 1928), καθώς και οι υπάλληλοι που θα στελέχωναν τις υπηρεσίες της. Στις 3 Δεκεμβρίου 1925 η ΕΑΠ ανέθεσε στη Εθνική ΤράπεζαΣφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα <ref>•
οι παραπομπές χωρίς όνομα πρέπει να έχουν περιεχόμενο τη διαχείρηση και εκποίηση των ανταλλαξίμων ακινήτων που δεν είχαν παραχωρηθεί, ώστε να προκύψουν έσοδα προς όφελος των προσφύγων.
Σύνθεση
Σύμφωνα με τη ιδρυτική σύμβαση, το κεντρικό συμβούλιο της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων αποτελούνταν από τέσσερα μέλη:πρόεδρο Αμερικανό, αντιπρόεδρο Ευρωπαίο και δύο Έλληνες οι οποίοι είχαν τα γραφεία τους στην Αθήνα.[6] Πρώτος πρόεδρος διορίστηκε ο διπλωμάτης Ερρίκος Μοργκεντάου, ο οποίος αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της ζωής του για τη τύχη του ελληνισμού της Μ.Ασίας.Το 1930 η ΕΑΠ καταργήθηκε και το έργο της αποκατάστασης συνέχισαν το Υπουργείο Προνοίας και η Αγροτική Τράπεζα.
Ο αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση με την επωνυμία «Επιτροπή αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ)» ιδρύθηκε στις 13/10/1923, ΦΕΚ 289, με έδρα την Αθήνα υπό την εποπτεία της ΚτΕ και υπό την προεδρία του Αμερικανού διπλωμάτη Ερρίκου Μοργκεντάου με τετραμελές συμβούλιο, και με σκοπό την εξασφάλιση παραγωγικής απασχόλησης και οριστικής στέγασης των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής του 1922. Για την περίθαλψή τους διατέθηκαν πόροι του Ελληνικού κράτους, συνεισέφεραν ιδιωτικές οργανώσεις και βοήθησαν οργανισμοί όπως ο Βρετανικός Ερυθρός Σταυρός, ο Σουηδικός Ερυθρός Σταυρός, ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός, η YMCA κ.ά[7]
Ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της άφιξής τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες παρουσίασαν μεγάλη κινητικότητα στις μετακινήσεις τους, περιφερόμενοι σε αναζήτηση μόνιμης εγκατάστασης από τις αστικές προς τις αγροτικές περιοχές και τανάπαλιν, παρά τις επιδιώξεις των διαδοχικών κυβερνήσεων για αύξηση της αγροτικής παραγωγής[8]. Η ίδια η ΕΑΠ φρόντισε ώστε οι αστοί στην πλειοψηφία τους πρόσφυγες που προέρχονταν από τον ίδιο οικισμό ή ευρύτερη περιοχή να εγκαταθίστανται μαζί στο ελληνικό έδαφος[9] ως μικροϊδιοκτήτες και συνεπώς αρνητές του κομμουνιστικού κινδύνου, έτσι όπως τον έβλεπε ο παρεμβατισμός της Κοινωνίας των Εθνών στο έργο της ΕΑΠ και της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος. Η προσπάθεια μαζικής μετακίνησης προφυγικών πληθυσμών στη μακεδονική γη πέραν της αναπτυξιακής αγροτικής πολιτικής εξυπηρέτησε και τον πολιτικό στόχο της αντικατάσταστασης των σλαβοφώνων, που μετανάστευαν αναγκαστικά είτε προς τη Βουλγαρία και τη Σερβία, είτε προς τις χώρες του Νέου Κόσμου[8].
Η προσωρινή στέγαση Μικρασιατών προσφύγων έγινε καταρχήν σε γήπεδα, θέατρα, αυλές εκκλησιών, δημόσια κτήρια, σε παράγκες, σε σκηνές, σε χαμόσπιτα και σε καλύβες που βρίσκονταν σε εγκαταλελειμμένα χωριά, σε οικισμούς αμιγώς προσφυγικούς. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν άθλιες. Δεν υπήρχαν έργα υποδοχής, ούτε δίκτυα ύδρευσης, ηλεκτροφωτισμού και αποχέτευσης. Έλειπαν παντελώς οι χώροι αναψυχής, ενώ μεταδίδονταν εύκολα επιδημικές ασθένειες όπως ο εξανθηματικός τύφος, η γρίπη, η ελονοσία, η φυματίωση και η ευλογιά, παρούσες ήδη στην Ελλάδα και πριν την άφιξη των προσφύγων. Φαίνεται λογικό, λοιπόν, το γεγονός ότι δόθηκε προτεραιότητα στην αντιμετώπιση στοιχειωδών και πιεστικών αναγκών, όπως ήταν η διατροφή που αντιμετωπίστηκε με την οργάνωση συσσιτίων και παροχή τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης, όπως και η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη.
Αγροτική και αστική αποκατάσταση
Η αποκατατάσταση διακρίθηκε σε αγροτική και αστική.[10] Η ΕΑΠ έδωσε το βάρος στην αγροτική αποκατάσταση και φρόντισε ιδιαίτερα για την εγκατάσταση του σε παραμεθόριες περιοχές της Μακεδονίας και της Δυτικής Θράκης, στοχεύοντας και στην ενίσχυση των συνόρων. Η αγροτική αποτατάσταση πέριλάμβανε τη στέγαση σε ανταλλάξιμα σπίτια των χωριών ή σε νέους προσφυγικούς οικισμούς, που συντάσσονταν με πρότυπα ρυμοτομικά σχέδια. Τέτοιοι οικισμοί δημιουργήθηκαν πάνω από 2.000 σε όλη την Ελλάδα, από τους οποίους 1.381 στη Μακεδονία και 236 στη Θράκη.[11] Η αγροτική αποκατάσταση προέβλεπε επίσης τη διανομή στους πρόσφυγες κλήρων 35 στρμ., που δεν αποτελούσαν ενιαία έκταση και ποίκιλλαν ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας και το μέγεθος της οικογένειας. Στους αγρότες παραχωρούνταν επιπλέον εργαλεία, σπόροι και ζώα για τις καλλιέργειες των χωραφιών τους.
Με την αστική αποκατάσταση, που περιλάμβανε μόνο τη στέγαση και όχι τη μέριμνα για εξεύρεση εργασίας, ασχολήθηκε περισσότερο το Υπουργείο Προνοίας και όχι η ΕΑΠ. Οι πρ΄΄ωτοι αστικοί προσφυγικοί οικισμοί οικοδομήθηκαν σε περιοχές της Αθήνας, όπως στη Καισαριανή, στον Βύρωνα, στην Νέα Ιωνία και στη Κοκκινιά του Πειραιά.[12] Ακολούθησαν οι συνοικισμοί της Θεσσαλονίκης,[13] της Καβάλας, των Σερρών, του Βόλου, του Αγρινίου κ.α. Η δημιουργία των αστικών συνοικισμών, συχνά ελλείψει χρόνου και χρημάτων, δεν συνοδεύονταν από έργα υποδομής και κοινής ωφέλειας. Τα σπίτια των αστικών και αγροτικών συνοικισμών ήταν λιθόκτιστα ή από οπτόπλινθους, υπήρχαν όμως και ορισμένα ξύλινα προκατασκευασμένα,[14] που προέρχονταν από τη γερμανική εταιρεία DHTG, στα πλαίσια των γερμανικών αποζημιώσεων του πολέμου.[15] Μερικές οικογένειες προσφύγων, πο δεν κατάφεραν να υπαχθούν στην κρατική μέριμνα παροχής στέγης, θα ζήσουν για αρκετά χρόνια σε χαμόσπιτα δημιουργώντας ολόκληρες παραγκουπόλεις στα όρια των πόλεων ή γύρω από τους προσφυγικούς συνοικισμούς.
Δείτε επίσης
Παραπομπές-σημειώσεις
Εξωτερικοί σύηδεσμοι
- ↑ *Ν. Ανδριώτης, Η αποκατατάσταση των Προσφώγων, ένθετο καθημερινής «Επτά Ημέρες» (31.10.1999) 26-27
- ↑ Γ. Γιαννακόπουλος, Προσφυγική Ελλάδα, ΚΜΣ, Αθήνα 1992
- ↑ Γιαννακόπουλος Γεωργ. 2003, 91.
- ↑ Κοντογιώργη Έλσα 2003, 107-108.
- ↑ Χατζηιωσήφ Χρ. 2002, 18.
- ↑ *Ευστάθιος Πελαγίδης, σχετικά με τη διοικητική διάρθρωση της ΕΑΠ «Η ανθρωπογεωγραφία του προσφυγικού ζητήματος»
- ↑ Ανδριώτης Νικ. 2003, 81.
- ↑ 8,0 8,1 Κοντογιώργη Έλσα 2003, 105.
- ↑ Κοντογιώργη Έλσα 2003, 107.
- ↑ *Ι. Κολιόπουλος-Ι.Μιχαηλίδης (επιμ.), Οι πρόσφυγες στη Μακεδονία. Από την τραγωδία στην εποποιία, Εκδ. Μίλητος 2009 σ.76
- ↑ ΜΕΕ. τ. 10. σ.670
- ↑ *Αν. Καραπάνου, Η Αττική γη υποδέχεται τους πρόσφυγες του ΄22, ΙΒΕ, σσ. 12-23
- ↑ *Απόστολος Βακαλόπουλος- Μ.Μαραβελάκης, Οι προσφυγικές εγκαταστάσεις στη Θεσσαλονίκη, εκδ. Βάνιας, 1993
- ↑ *Ι. Παπαϊωάννου,, Η κατοικία στην Ελλάδα, ΤΕΕ, Αθήνα 1975, σσ. 12-23
- ↑ Σμ. Βασιλείου- Παν. Τσέλιος (επιμ.), Καλλικράτεια. Από την Προποντϊδα στη Χαλκιδική, Δήμος Καλλικράτειας, 2000, σ.74