Όλεγκ ο Σοφός

Όλεγκ του Κιέβου
Οίκος	Ρουρικίδες (ιδρυτής;)
Διακυβέρνηση	879 - 913;
Προσωπικά στοιχεία
Αυθεντικό όνομα	Χέλγκι
Γέννηση	άγνωστο
Θάνατος	χειμώνας 912-3
Πατέρας	άγνωστος
Μητέρα	άγνωστη
Ιστορική σειρά διαδοχής
Προκάτοχος	Ρούρικ;
Διάδοχος	Ιγκόρ

Ο Όλεγκ υπήρξε φύλαρχος της μεσαιωνικής φυλής των Βαράγγων. Θεωρείται ιδρυτής του Κράτους των Ρως και είναι ο πρώτος ρουρικίδας πρίγκιπας, για τον οποίο η ιστορική έρευνα βεβαιώνει πως υπήρξε πραγματικά. Το όνομά του προέρχεται από τον εκσλαβισμό του αρχαίου σκανδιναβικού «Χέλγκι» (Helgi). Είναι ο ήρωας της Μπαλάντας του σοφού Όλεγκ, ενός από τα γνωστότερα ποιήματα του ρώσου εθνικού ποιητή Αλέξανδρου Πούσκιν.

Βιογραφικά στοιχεία

Δεδομένης της ανυπαρξίας ιδίων πηγών, αφού οι βάραγγοι εκείνης της περιόδου δε διέθεταν γραμματεία, οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή του αντλούνται από μεταγενέστερα σλαβικά χρονικά. Από αυτά μαθαίνουμε ότι το 879 ανέλαβε χαγκάν των Ρως με έδρα το Νόβγκοροντ και το 882 κατέλαβε το Κίεβο από τους Χαζάρους. Η σχέση του με τον προκάτοχό του Ρούρικ είναι ασαφής - το Πρώτο Χρονικό του 12ου αι. αναφέρει ότι ήταν κουνιάδος του.

Αδιευκρίνιστες είναι και οι συνθήκες θανάτου του. Η σκανδιναβική σάγκα «Όρβαρ - Οντ» περιγράφει ότι σύμφωνα με μία προφητεία, ο Όλεγκ (ο οποίος επίσης χαρακτηριζόταν προφήτης, πιθανά λόγω του σκανδιναβικού ονόματός του που σήμαινε «διαλεγμένος από τους θεούς») θα πέθαινε από το άλογό του. Για το λόγο αυτό το άφησε ελεύθερο να φύγει μακριά. Μετά από πολλά χρόνια έμαθε ότι πέθανε και σίγουρος ότι ο χρησμός δεν εκπληρώθηκε, έψαξε το σκελετό του. Όταν τον βρήκε, ένα φίδι ξεπήδησε από το κρανίο και τον σκότωσε. Κατά το Πρώτο Χρονικό πέθανε το χειμώνα 912 - 913 και τάφηκε στο Κίεβο.

Έργο

Αυτό που δεν αμφισβητείται από τις περισσότερες πηγές, είναι ότι ως χαγκάν επεξέτεινε την ηγεμονία του νοτιότερα. Κατέλαβε το Κίεβο και μετακίνησε εκεί την πρωτεύουσά του, αυτοαναγορευόμενος «Πρίγκηψ του Κιέβου». Με τον πλούτο που απέφερε ο πλήρης έλεγχος της εμπορικής γραμμής του Δνείπερου, αυτός και οι διάδοχοί του έγιναν η ηγεμονεύουσα ελίτ του ανατολικού σλαβικού κόσμου (μολονότι οι ίδιοι ήταν βάραγγοι, δηλ. βίκινγκ καταγωγής) και τον ενοποίησαν διοικητικά (Κράτος των Ρως), βάζοντας τα θεμέλια για την ομογενοποίησή του στους αιώνες που ακολούθησαν.

Αναπαράσταση της εκστρατείας του Όλεγκ κατά της Κωνσταντινούπολης (911;) από το «Χρονικό του Ρατζιβίλ» (15ος αι.)

Σύμφωνα με το Πρώτο Χρονικό, το 911 (άλλες πηγές: 907) ο Όλεγκ επιτέθηκε κατά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έφθασε τόσο κοντά στην πρωτεύουσα που κάρφωσε την ασπίδα του στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Η εκστρατεία αυτή δε μαρτυράται σε βυζαντινά κείμενα, όμως στο Πρώτο Χρονικό διασώζεται το κείμενο της ειρηνευτικής συνθήκης του 911 ανάμεσα στις δύο πλευρές, με την οποία ρυθμίζονται κυρίως εμπορικά ζητήματα.

Μετά το θάνατό του τον διαδέχθηκε ο Ιγκόρ, ο οποίος πιθανά ήταν γιος του Ρούρικ.

Εναλλακτικές μαρτυρίες

Στο «Χρονικό του Νόβγκοροντ 1016 - 1471», το οποίο θεωρείται εν γένει πιο αναξιόπιστο από το Πρώτο Χρονικό, ως διάδοχος του Ρούρικ αναφέρεται ο Ιγκόρ. Ο Όλεγκ περιγράφεται ως στρατηγός του Ιγκόρ και όχι ως προκάτοχός του. Επίσης ο χρόνος θανάτου μεταφέρεται στο 922 και η ταφή του σε ειδικό τύμβο στην πόλη Λάντογκα.

Στην Επιστολή Σέχτερ, ένα χαζαρικό γράμμα του ύστερου 10ου αιώνα, γίνεται λόγος για κάποιον ρως πρίγκιπα «HLGW» που επιτέθηκε εναντίον των Χαζάρων κατόπιν εντολής του βυζαντινού αυτοκράτορα Ρωμανού Α', αλλά ηττήθηκε και του χαρίσθηκε η ζωή με αντάλλαγμα να επιτεθεί στην Κωνσταντινούπολη το 941 (πράγματι υπήρξε επίθεση εκείνο το χρόνο, που κατά την κυρίαρχη αντίληψη έγινε από τον Ιγκόρ). Και πάλι όμως ηττήθηκε, με αποτέλεσμα να διαφύγει στην Περσία όπου πέθανε. Ερμηνεύοντας το HLGW ως Χέλγκι και ταυτίζοντάς το με τον Όλεγκ, κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι Ιγκόρ και Όλεγκ εκπροσωπούσαν δυο διαφορετικές ομάδες φυλάρχων που μονομαχούσαν για την κυριαρχία επί δεκαετίες μετά το θάνατο του Ρούρικ. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, όταν ο Όλεγκ είδε πως χάνει το παιχνίδι, στράφηκε προς ξένες περιοχές όπου γνώρισε διαδοχικές ήττες. Η άποψη αυτή έχει πάρα πολλά κενά, με κυριότερο ότι ο Όλεγκ θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 85 ετών όταν εφόρμησε κατά της Πόλης το 941.