Ρήμα: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
+παραπομπές, (αν και η ποιότητα του άρθρου πρέπει να έπεσε κατακόρυφα) |
||
Γραμμή 1: | Γραμμή 1: | ||
Ρήμα είναι το [[μέρη του λόγου|μέρος του λόγου]] που δηλώνει ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα (το [[υποκείμενο]])<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>{{cite book|last=Καρανικόλας|first=Αλέξανδρος|year=2003|publisher=Οργανισμός Εδκόσεων Διδακτικών Βιβλίων|isbn=960-06-0024-4}}</ref> ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> Σε κάθε πρόταση υπάρχει ρήμα.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> |
|||
{{πηγές}} |
|||
Ρήμα είναι ένα από τα [[μέρη του λόγου]] που δηλώνει ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα ενεργεί ή παθαίνει ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.<ref>Μ. Τριανταφυλλίδης, ''Μικρή Νεοελληνική Γραμματική'', ΟΕΔΒ, 1993</ref> Είναι το βασικότερο στοιχείο της [[πρόταση (γλώσσα)|πρότασης]], για κάθε πρόταση αντιστοιχεί και ένα ρήμα. |
|||
== Χαρακτηριστικά του ρήματος == |
== Χαρακτηριστικά του ρήματος == |
||
Γραμμή 6: | Γραμμή 5: | ||
Το ρήμα ως μέρος του λόγου στα [[Ελληνική γλώσσα|ελληνικά]] έχει τα εξής χαρακτηριστικά: |
Το ρήμα ως μέρος του λόγου στα [[Ελληνική γλώσσα|ελληνικά]] έχει τα εξής χαρακτηριστικά: |
||
* Διάθεση: Η οποία δηλώνει |
* Διάθεση: Η οποία δηλώνει τί κάνει, τί παθαίνει ή σε ποιά κατάσταση είναι το [[υποκείμενο]].<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> Υπάρχουν τέσσερις διαθέσεις:<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> |
||
** Ενεργητική: Αυτή η διάθεση δηλώνει μία ενέργεια που ξεκινάει από το [[υποκείμενο]] |
** Ενεργητική: Αυτή η διάθεση δηλώνει μία ενέργεια που ξεκινάει από το [[υποκείμενο]].<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ />. Ανάλογα με ο που πηγαίνει η ενέργεια του ρήματος υπάρχουν οι εξής υποκατηγορίες: |
||
*** Αμετάβατα: Η ενέργεια που εκφράζεται από το ρήμα δε μεταβαίνει κάπου. |
*** Αμετάβατα: Η ενέργεια που εκφράζεται από το ρήμα δε μεταβαίνει<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> κάπου. |
||
*** Μεταβατικά μονόπτωτα: Η ενέργεια μεταβαίνει |
*** Μεταβατικά μονόπτωτα: Η ενέργεια μεταβαίνει σε ένα αντικείμενο.<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>{{cite book|last=Καρανικόλας|first=Αλέξανδρος|title=Συντακτικό της Νέας Ελληνικής|year=2003|publisher=Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων|isbn=960-06-0023-6}}</ref> |
||
*** Μεταβατικά δίπτωτα: Η ενέργεια μεταβαίνει σε δύο αντικείμενα, ένα ''άμεσο'' και ένα ''έμμεσο''. |
*** Μεταβατικά δίπτωτα: Η ενέργεια μεταβαίνει σε δύο αντικείμενα, ένα ''άμεσο'' και ένα ''έμμεσο''.<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ/> |
||
** Μέση: Η ενέργεια ξεκινά από το υποκείμενο και καταλήγει στο ίδιο το υποκείμενο. |
** Μέση: Η ενέργεια ξεκινά από το υποκείμενο και καταλήγει στο ίδιο το υποκείμενο.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> |
||
** Παθητική: Το υποκείμενο δέχεται μία ενέργεια. Συνήθως στην πρόταση υπάρχει και [[ποιητικό αίτιο]]. |
** Παθητική: Το υποκείμενο δέχεται μία ενέργεια.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> Συνήθως στην πρόταση υπάρχει και [[ποιητικό αίτιο]]. |
||
** Ουδέτερη: Το υποκείμενο βρίσκεται σε μία κατάσταση. |
** Ουδέτερη: Το υποκείμενο βρίσκεται σε μία κατάσταση.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> |
||
* Φωνή: Υπάρχουν δύο φωνές η ενεργητική και η παθητική. Γενικά, ρήματα σε ενεργητική φωνή είναι ενεργητικής διάθεσης, ενώ ρήματα σε παθητική φωνή είναι παθητικής διάθεσης. |
* Φωνή: Υπάρχουν δύο φωνές η ενεργητική και η παθητική.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> Γενικά, ρήματα σε ενεργητική φωνή είναι ενεργητικής διάθεσης, ενώ ρήματα σε παθητική φωνή είναι παθητικής διάθεσης.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> Τα ρήματα ενεργητικής διάθεσης λήγουν στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα σε ''-ω'', ενώ τα ρήματα παθητικής διάθεσης λήγουν σε ''-μαι''.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> |
||
* [[Έγκλιση]]: Δηλώνει πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε τη σημασία του ρήματος.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> Υπάρχουν τρεις εγκλίσεις,<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> απαρέμφατο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ /> και μετοχή<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ />: |
|||
* [[Έγκλιση]]: Δηλώνει αν αναφέρεται σε αλήθεια, πραγματικότητα ή επιθυμία ή προσταγή του ομιλητή. Η διάκριση σε κάποια έγκλιση γίνεται με βάση τον τρόπο κλίσης του ρήματος. Υπάρχουν τρεις εγκλίσεις, ένα απαρέμφατο και δύο μετοχές: |
|||
** [[Οριστική]]: Δηλώνει το πραγματικό και το βέβαιο (απλή οριστική).<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> Φανερώνει το δυνατό (δυνητική οριστική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, το πιθανό (πιθανολογική οριστική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, ευχή (ευχετική οριστική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, παράκληση<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** [[Οριστική]]: Δηλώνει αλήθεια ή πραγματικότητα. |
|||
** [[Υποτακτική]]: Δηλώνει ενδεχόμενο<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, το επιθυμητό<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> και άλλες συγγενικές σημασίες<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> (προτροπή (προτρεπτική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> παραχώρηση (παραχωρητική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> ευχή (ευχετική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> το δυνατό (δυνητική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> απορία (απορηματική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> το πιθανό (πιθανολογική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> προσταγή (προστακτική υποτακτική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> ή απαγόρευση (απαγορευτική υποτακτική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>). Η υποτακτική συνοδεύεται από [[μόριο (γλώσσα)|μόρια]].<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> |
|||
** [[Υποτακτική]]: Δηλώνει συνήθως επιθυμία. Η υποτακτική χρησιμοποιείται αντί της προστακτικής, όταν αυτή δε σχηματίζεται, ενώ μερικές εκφράσεις συντάσσονται μόνο με υποτακτική. |
|||
** [[Προστακτική]]: Δηλώνει προσταγή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>. Η προσταγή μπορεί να γίνει:<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> προτροπή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, απαγόρευση<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, παράκληση<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, ευχή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, έντονη ενέργεια<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> |
|||
** [[Προστακτική]]: Δηλώνει προσταγεί, ή ευχή. |
|||
** [[Απαρέμφατο]]: Άκλιτος τύπος που |
** [[Απαρέμφατο]]: Άκλιτος τύπος που χρησιμοποιείται στο σχηματισμό ορισμένων χρόνων.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> |
||
** [[Μετοχή]]: Όνομα επίθετο και ρήμα.<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>. Μετοχή έχει ο ενεστώτας στην ενεργητική<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> και στην παθητική φωνή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> και ο παρακείμενος στην παθητική<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** [[Μετοχή]]: Ρηματικός τύπος με κλίση επιθέτου, λήγει συνήθως σε -μένος,-μένη,-μένο. Υπάρχουν δύο μετοχές, η μετοχή ενεστώτα και η μετοχή παρακειμένου ή αορίστου. |
|||
* [[Χρόνος (γραμματική)|Χρόνος]]: Δηλώνει αν το ρήμα αναφέρεται στο παρελθόν, το παρόν ή το μέλλον και επίσης χρονική διάρκεια και χρονική διαδοχή. Οι χρόνοι είναι 8. |
|||
** Ενεστώτας: Το ρήμα αφορά το παρόν, δε δηλώνεται χρονική διάρκεια, ούτε χρονική διαδοχή. |
|||
** Παρατατικός: Το ρήμα αφορά μία παρελθοντική πράξη ή κατάσταση με διάρκεια. |
|||
** Αόριστος: Το ρήμα αφορά μία στιγμιαία παρελθοντική πράξη ή κατάσταση. |
|||
** Στιγμιαίος Μέλλοντας: Το ρήμα αφορά μία στιγμιαία μελλοντική πράξη ή κατάσταση. |
|||
** Εξακολουθητικός Μέλλοντας: Το ρήμα αφορά μία μελλοντική πράξη ή κατάσταση διαρκείας. |
|||
** Παρακείμενος: Το ρήμα αφορά μία πράξη ή κατάσταση που έχει συντελεστεί στο παρόν. |
|||
** Υπερσυντέλικος: Το ρήμα αφορά μία πράξη ή κατάσταση που έχει συντελεστεί στο παρελθόν. |
|||
** Συντελεσμένος μέλλοντας: Το ρήμα αφορά μία πράξη ή κατάσταση που θα έχει συντελεστεί στο μέλλον. |
|||
* [[Αριθμός (γραμματική)|Αριθμός]]: Δηλώνει το πλήθος των υποκειμένων. Υπάρχουν δύο αριθμοί ρημάτων, οι ίδιοι που υπάρχουν και στις κλίσεις των επιθέτων και των ουσιαστικών, ο ενικός και ο πληθυντικός. |
|||
* [[ |
* [[Χρόνος (γραμματική)|Χρόνος]]: Δηλώνει το χρόνο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> του συμβάντος. |
||
** Ενεστώτας: Παροντικός και εξακολουθητικός χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** α΄ πρόσωπο: Το υποκείμενο του ρήματος είναι ο ομιλητής ή οι ομιλητές. |
|||
** Παρατατικός: Παρελθοντικός και εξακολουθητικός χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** β΄ πρόσωπο: Το υποκείμενο του ρήματος είναι ο ακροατής ή οι ακροατές. |
|||
** Αόριστος: Παρελθοντικός και στιγμιαίος χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** γ΄ πρόσωπο: Το υποκείμενο του ρήματος δε συμμετέχει αυτήν τη στιγμή στην επικοινωνία. |
|||
** Στιγμιαίος Μέλλοντας: Μελλοντικός και στιγμιαίος χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** Εξακολουθητικός Μέλλοντας: Μελλοντικός και εξακολουθητικός χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** Παρακείμενος: Παροντικός και συντελεσμένος χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>. |
|||
** Υπερσυντέλικος: Παρελθοντικός και συντελεσμένος χρόνος. |
|||
** Συντελεσμένος μέλλοντας: Μελλοντικός και συντελεσμένος χρόνος. |
|||
* [[Αριθμός (γραμματική)|Αριθμός]]: Δηλώνει αν το υποκείμενο είναι ένα ή πολλά πρόσωπα, ζώα ή πράγματα<!--το υποκείμενο είναι πάντα ένα!-->.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> Υπάρχουν δύο αριθμοί ρημάτων, ο ενικός και ο πληθυντικός.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> |
|||
* [[Πρόσωπο (γραμματική)|Πρόσωπο]]: Δηλώνει τα πρόσωπα της ομιλίας.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> Υπάρχουν τρία πρόσωπα: |
|||
** α΄ πρόσωπο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> |
|||
** β΄ πρόσωπο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> |
|||
** γ΄ πρόσωπο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> |
|||
== Βοηθητικά ρήματα == |
== Βοηθητικά ρήματα == |
||
Στην ελληνική γλώσσα βοηθητικά ρήματα είναι τα ρήματα ''είμαι'' και ''έχω'' όταν χρησιμοποιούνται για τον περιφραστικό σχηματισμό των χρόνων.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> |
|||
== Σημειώσεις, Παραπομπές == |
== Σημειώσεις, Παραπομπές == |
Έκδοση από την 07:56, 20 Σεπτεμβρίου 2011
Ρήμα είναι το μέρος του λόγου που δηλώνει ότι ένα πρόσωπο, ζώο ή πράγμα (το υποκείμενο)[ΟΕΔΒ 1] ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.[ΟΕΔΒ 1] Σε κάθε πρόταση υπάρχει ρήμα.[ΟΕΔΒ 1]
Χαρακτηριστικά του ρήματος
Το ρήμα ως μέρος του λόγου στα ελληνικά έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
- Διάθεση: Η οποία δηλώνει τί κάνει, τί παθαίνει ή σε ποιά κατάσταση είναι το υποκείμενο.[ΟΕΔΒ 1] Υπάρχουν τέσσερις διαθέσεις:[ΟΕΔΒ 1]
- Ενεργητική: Αυτή η διάθεση δηλώνει μία ενέργεια που ξεκινάει από το υποκείμενο.[ΟΕΔΒ 1]. Ανάλογα με ο που πηγαίνει η ενέργεια του ρήματος υπάρχουν οι εξής υποκατηγορίες:
- Μέση: Η ενέργεια ξεκινά από το υποκείμενο και καταλήγει στο ίδιο το υποκείμενο.[ΟΕΔΒ 1]
- Παθητική: Το υποκείμενο δέχεται μία ενέργεια.[ΟΕΔΒ 1] Συνήθως στην πρόταση υπάρχει και ποιητικό αίτιο.
- Ουδέτερη: Το υποκείμενο βρίσκεται σε μία κατάσταση.[ΟΕΔΒ 1]
- Φωνή: Υπάρχουν δύο φωνές η ενεργητική και η παθητική.[ΟΕΔΒ 1] Γενικά, ρήματα σε ενεργητική φωνή είναι ενεργητικής διάθεσης, ενώ ρήματα σε παθητική φωνή είναι παθητικής διάθεσης.[ΟΕΔΒ 1] Τα ρήματα ενεργητικής διάθεσης λήγουν στο πρώτο πρόσωπο της οριστικής του ενεστώτα σε -ω, ενώ τα ρήματα παθητικής διάθεσης λήγουν σε -μαι.[ΟΕΔΒ 1]
- Έγκλιση: Δηλώνει πώς θέλουμε να παρουσιάσουμε τη σημασία του ρήματος.[ΟΕΔΒ 1] Υπάρχουν τρεις εγκλίσεις,[ΟΕΔΒ 1] απαρέμφατο[ΟΕΔΒ 1] και μετοχή[ΟΕΔΒ 1]:
- Οριστική: Δηλώνει το πραγματικό και το βέβαιο (απλή οριστική).<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> Φανερώνει το δυνατό (δυνητική οριστική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, το πιθανό (πιθανολογική οριστική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, ευχή (ευχετική οριστική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, παράκληση<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>.
- Υποτακτική: Δηλώνει ενδεχόμενο<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, το επιθυμητό<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> και άλλες συγγενικές σημασίες<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> (προτροπή (προτρεπτική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> παραχώρηση (παραχωρητική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> ευχή (ευχετική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> το δυνατό (δυνητική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> απορία (απορηματική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> το πιθανό (πιθανολογική υποτακτική),<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> προσταγή (προστακτική υποτακτική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> ή απαγόρευση (απαγορευτική υποτακτική)<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>). Η υποτακτική συνοδεύεται από μόρια.<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>
- Προστακτική: Δηλώνει προσταγή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>. Η προσταγή μπορεί να γίνει:<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> προτροπή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, απαγόρευση<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, παράκληση<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, ευχή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>, έντονη ενέργεια<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>
- Απαρέμφατο: Άκλιτος τύπος που χρησιμοποιείται στο σχηματισμό ορισμένων χρόνων.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>
- Μετοχή: Όνομα επίθετο και ρήμα.<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>. Μετοχή έχει ο ενεστώτας στην ενεργητική<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> και στην παθητική φωνή<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ> και ο παρακείμενος στην παθητική<ref name=Συντακτικό group=ΟΕΔΒ>.
- Χρόνος: Δηλώνει το χρόνο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> του συμβάντος.
- Ενεστώτας: Παροντικός και εξακολουθητικός χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>.
- Παρατατικός: Παρελθοντικός και εξακολουθητικός χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>.
- Αόριστος: Παρελθοντικός και στιγμιαίος χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>.
- Στιγμιαίος Μέλλοντας: Μελλοντικός και στιγμιαίος χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>.
- Εξακολουθητικός Μέλλοντας: Μελλοντικός και εξακολουθητικός χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>.
- Παρακείμενος: Παροντικός και συντελεσμένος χρόνος<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>.
- Υπερσυντέλικος: Παρελθοντικός και συντελεσμένος χρόνος.
- Συντελεσμένος μέλλοντας: Μελλοντικός και συντελεσμένος χρόνος.
- Αριθμός: Δηλώνει αν το υποκείμενο είναι ένα ή πολλά πρόσωπα, ζώα ή πράγματα.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> Υπάρχουν δύο αριθμοί ρημάτων, ο ενικός και ο πληθυντικός.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>
- Πρόσωπο: Δηλώνει τα πρόσωπα της ομιλίας.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ> Υπάρχουν τρία πρόσωπα:
- α΄ πρόσωπο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>
- β΄ πρόσωπο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>
- γ΄ πρόσωπο<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>
Βοηθητικά ρήματα
Στην ελληνική γλώσσα βοηθητικά ρήματα είναι τα ρήματα είμαι και έχω όταν χρησιμοποιούνται για τον περιφραστικό σχηματισμό των χρόνων.<ref name=Γραμματική group=ΟΕΔΒ>
Σημειώσεις, Παραπομπές
|
Σφάλμα αναφοράς: Υπάρχουν ετικέτες <ref>
για κάποια ομάδα με το όνομα «ΟΕΔΒ», αλλά δεν βρέθηκε καμία αντίστοιχη ετικέτα <references group="ΟΕΔΒ"/>