Τουρκικές γλώσσες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ r2.7.1) (Ρομπότ: Προσθήκη: hi:तुर्की भाषाएँ
μ r2.7.1) (Ρομπότ: Προσθήκη: mr:तुर्की भाषासमूह
Γραμμή 896: Γραμμή 896:
[[mhr:Тӱрк йылме-влак]]
[[mhr:Тӱрк йылме-влак]]
[[mn:Түрэг хэлний бүлэг]]
[[mn:Түрэг хэлний бүлэг]]
[[mr:तुर्की भाषासमूह]]
[[nl:Turkse talen]]
[[nl:Turkse talen]]
[[nn:Tyrkiske språk]]
[[nn:Tyrkiske språk]]

Έκδοση από την 21:25, 20 Ιουλίου 2011

γεωγραφική κατανομή των τουρκικών γλωσσών

Οι τουρκικές γλώσσες είναι μια γλωσσική οικογένεια που αποτελείται από περίπου τριάντα γλώσσες που μιλιούνται σε μια αχανή περιοχή του ευρασιατικού χώρου, από την Ανατολική Ευρώπη ως τη Σιβηρία και τη δυτική Κίνα. Υπολογίζεται ότι 140 εκατομμύρια ομιλητές τη μιλάνε ως μητρική γλώσσα και δεκάδες εκατομμύρια ως δεύτερη γλώσσα. Οι τουρκικές γλώσσες θεωρούνται παραδοσιακά ότι ανήκουν στην αλταϊκή γλωσσική οικογένεια.

Τουρκικές γλώσσες μιλιούνται από τους τουρκικούς λαούς της Ρωσικής Ομοσπονδίας, σε πολλές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας -Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Κιργιζία, Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν, από τμήματα του πληθυσμού στο Ιράν, το Αφγανιστάν και τη Μογγολία, καθώς και στην Τουρκία.

Από τις τουρκικές γλώσσες αυτή με τους περισσότερους ομιλητές είναι η τουρκική γλώσσα που μιλιέται στην Τουρκία

Ταξινόμηση

Για αιώνες, οι πληθυσμοί που μιλούν τουρκικές γλώσσες έχουν μεταναστεύσει πολύ και έχουν αναμειχθεί συνεχώς και οι γλώσσες τους έχουν επηρεαστεί αμοιβαία μέσω της γλωσσικής επαφής με τις γλώσσες που τις περιβάλλουν, ιδιαίτερα με τις ιρανικές, τις σλαβικές και τις μογγολικές γλώσσες. Αυτό έχει κάνει δυσδιάκριτη την ιστορική εξέλιξη μέσα σε κάθε γλώσσα ή/και γλωσσική ομάδα και, σαν συνέπεια, υπάρχουν αρκετά συστήματα ταξινόμησης των τουρκικών γλωσσών.

  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  ata ata   ata   ota      
  ana anne/ana ene ana ana ona ana   an'n
  o'gul oğul oğul ul, uğıl ul o'gil oghul uol yvul
  er(kek) erkek erkek ir yerkek erkak är er ar
  kyz kız gyz qız qιz qiz qiz ky:s χe'r
  kiši kişi kişi keşe kisi     kihi  
  kelin gelin geli:n kilen kelin kelin kelin kylyn kilen
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  jürek yürek ýürek yöräk zhürek yurak yüräk süreq  
  qan kan ga:n qan qan qon qan qa:n jon
  baš baş baş baş bas   baş bas puš
  qyl kıl qyl qıl kyl kyl kyl kyl χe'le'r
  köz göz göz küz köz ko'z köz kos kör
  kirpik kirpik kirpik kerfek kirpik kiprik kirpik kirbi: χurbuk
  qulqaq kulak gulak qolaq qulaq quloq qulaq gulka:k χo'lga
  burun burun burun borın murιn burun burun murun  
  qol kol gol qul qol qo'l   qol χol
  el(ig) el el       ili: ala'
  barmak parmak barmak barmaq   barmoq barmaq    
  tyrnaq tırnak dyrnaq tırnaq tιrnaq tirnoq tirnaq tynyraq  
  tiz diz dy:z tez tize tizza tiz tüsäχ  
  baltyr baldır baldyr baltır baldyr boldyr baldir ballyr  
  adaq ayak aýaq ayaq ayaq oyoq   ataq  
  qaryn karın garyn qarın qarιn qorin qor(saq) qaryn χyra'm
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  at at at at at ot at at ut
  siyir sığır sygyr síır (sıyır) siyιr sigir      
  yt it it et iyt it it yt jyda
  balyq balık balyk balıq balιq baliq beliq balyk pola'
  bit bit bit bet biyt bit pit byt pyjda
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  ev ev öý öy üy uy öy   av
  otag otağ otaq   otaq otoq   otu:  
  yol yol yo:l yul zhol yo'l yol suol sol
  köprüq köprü köpri küpar köpir ko'prik kövrük kürpe  
  oq ok ok uk   o'q oq ugu
  ot   ot ut ot o't ot uot vot
  kül kül kül köl kül kul kül kül kö'l
  suv su suw syw suw suv su ui syv
  kemi gemi gämi kimä keme kema     kim
  köl göl köl kül köl ko'l köl küöl  
  atov ada ada atan aral orol aral   ută
  küneš güneş gün qoyaş kün   kün kün χĕvel
  bulut bulut bulut bolıt bult bulut bulut bylyt pĕlĕt
  yulduz yıldız ýyldyz yoldız zhuldιz yulduz yultuz sulus şăltăr
  topraq toprak toprak tufraq topιraq tuproq tupraq toburaχ tăpra
  töpü tepe depe tübä töbe tepa   töbö tüpe
  yağac ağaç agaç ağaç ağaš       jyvăş
  tenri tanrı taňry täñre     tängri tanara tură
  Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
  uzun uzun uzyn ozın uzιn uzun uzun uhun vărăm
  yany yeni yany yaña zhanga yangi yengi sana şĕnĕ
  semiz semiz semiz simez semiz semiz semiz emis samăr
  tolu dolu do:ly tulı tolι to'la toluq toloru tulli
  aq ak ak aq aq oq aq    
  qara kara gara qara qara qora qara χara χura
  qyzyl kızıl gyzyl qızıl qızıl qizil qizil kyhyl χĕrlĕ
  kök gök gök kük kök ko'k kök küöq kăvak
Sayılar Eski Türkçe Türkiye Türkçesi Türkmence Tatarca Kazakça Özbekçe Uygurca Yakutca Çuvaşca
1 bir bir bir ber bir bir bir bi:r pĕrre
2 eki iki iki ike yeki ikki ikki ikki ikkĕ
4 tört dört dö:rt dürt tört to'rt töt tüört tăvattă
7 yeti yedi yedi cide zheti yetti yättä sette şiççĕ
10 on on o:n un on o'n on uon vunnă
100 yüz yüz yü:z yöz zhüz yuz yüz sü:s şĕr
Şahıs Zamirleri
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
ben mən men men men min min men men min epĕ / ep
bana mənə maňa menga manga miñä miña mağan maga miexe / miexeğe mana
beni məni meni meni méni mine mine meni meni miigin mana
bende məndə mende menda mende / méningde mindä mindä mende mende - manra
benden məndən menden mendan mendin / méningdin mindän minnän menen menden miigitten manran
benim mənim meniň mening méning mineñ minem meniñ menin miene man / manăn
benimle mənimlə men bilen / meniň bilen men bilan / mening bilan men bilen / méning bilen mineñ menän minem belän menimen men menen miiginen manpa
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
sen sən sen sen sen hin sin sen sen en esĕ / es
sana sənə saňa senga sanga hiñä siña sağan saga eyiexe / eyiexeğe sana
seni səni seni seni séni hine sine seni seni eyigin sana
sende səndə sende senda sende / séningde hindä sindä sende sende - sanra
senden səndən senden sendan sendin / séningdin hindän sinnän senen senden eyigitten sanran
senin sənin seniň sening séning hineñ sineñ seniñ senin eyiene san / sanăn
seninle səninlə sen bilen / seniň bilen sen bilan / sening bilan sen bilen / séning bilen hineñ menän sineñ belän senimen sen menen eyiginen sanpa
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
siz siz siz siz siz / sili heź sez siz siz en esir / esĕr
size sizə size sizga sizge / silige heźgä sezgä sizge sizge eyiexe / eyiexeğe sire
sizi sizi sizi sizni sizni / silini heźźe sezne sizdi sizdi eyigin sire
sizde sizdə sizde sizda sizde / silide heźźä sezdä sizde sizde - sirĕnte
sizden sizdən sizden sizdan sizdin / silidin heźźän sezdän sizden sizden eyigitten sirĕnten
sizin sizin siziň sizning sizning / silining heźźeñ sezneñ sizdiñ sizdin eyiene sirĕn
sizinle sizinlə siz bilen / siziň bilen siz bilan / sizning bilan siz bilen / sizning bilen / sili bilen heźźeñ menän sezneñ belän sizben siz menen eyiginen sirĕnpe
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
o o ol u u ul ul ol al kini văl / ul
ona ona oňa unga uningha uğa aña oğan aga kiniexe ăna
onu onu onu uni uni unı anı onı anı kinini ăna
onda onda onda unda unda / uningda / anda unda anda onda anda - unra / unta
ondan ondan ondan undan undin / uningdin / andin undan annan onan andan kinitten unran / untan
onun onun onuň uning uning unıñ anıñ onıñ anın kiene un / unăn
onunla onunla o bilen / onuň bilen u bilan / uning bilan u bilen / uning bilen unıñ menän anıñ belän onımen al menen kininen unpa
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
biz biz biz biz biz beź bez biz biz bihigi epir / epĕr
bize bizə bize bizga bizge beźgä bezgä bizge bizge bihiexe / bihiexeğe pire
bizi bizi bizi bizni bizni beźźe bezne bizdi bizdi bihigini pire
bizde bizdə bizde bizda bizde beźźä bezdä bizde bizde - pirĕnte / pirte
bizden bizdən bizden bizdan bizdin beźźän bezdän bizden bizden bihigitten pirĕnten / pirten
bizim bizim biziň bizning bizning beźźeñ bezneñ bizdiñ bizdin bihiene pirĕn
bizimle bizimlə biz bilen / biziň bilen biz bilan / bizning bilan biz bilen / bizning bilen beźźeñ menän bezneñ belän bizben biz menen bihiginen pirĕnpe
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
siz siz siz senlar siler / sénler heź sez sender siler ehigi esir / esĕr
size sizə size senlarga silerge / sénlerge heźgä sezgä senderge silerge ehiexe / ehiexeğe sire
sizi sizi sizi senlarni silerni / sénlerni heźźe sezne senderdi silerdi ehigini sire
sizde sizdə sizde senlarda silerde / sénlerde heźźä sezdä senderde silerde - sirĕnte
sizden sizdən sizden senlardan silerdin / sénlerdin heźźän sezdän senderden silerden ehigitten sirĕnten
sizin sizin siziň senlarning silerning / sénlerning heźźeñ sezneñ senderdiñ silerdin ehiene sirĕn
sizinle sizinlə siz bilen / siziň bilen senlar bilan siler bilen / sénler bilen heźźeñ menän sezneñ belän sendermen siler menen ehiginen sirĕnpe
Türkiye Azerbaycan Türkmen Özbek Yeni Uygur Başkırt Tatar Kazak Kırgız Yakut Çuvaş
onlar onlar olar ular ular ular alar / ular olar alar kiniler vĕsem / vălsem
onlara onlara olara ularga ulargha ularğa alarğa olarğa alarga kinilerge vĕsene
onları onları olary ularni ularni ularźı alarnı olardı alardı kinileri vĕsene
onlarda onlarda olarda ularda ularda ularźa alarda olarda alarda - vĕsenche
onlardan onlardan olardan ulardan ulardin ularźan alardan olardan alardan kinilerten vĕsenchen
onların onların olaryň ularning ularning ularźın alarnıñ olardıñ alardın kiennere vĕsen / vĕsenĕn
onlarla onlarla olar bilen ular bilan ular bilen ular menän alar belän olarmen alar menen kinilerinen vĕsempe

Κοινά γραμματικά χαρακτηριστικά

Η τουρκογενής γλωσσική οικογένεια χαρακτηρίζεται από φωνηεντική αρμονία, φαινόμενο στο οποίο σε μια λέξη υπάρχει ένας συγκεκριμένος τύπος φωνηέντων και τα επιθήματα αλλάζουν για να προσαρμοστούν στο φωνήεν της ρίζας της λέξης. Τυπολογικά είναι συγκολλητικές γλώσσες με επιθήματα (καταλήξεις). Η σειρά των όρων της πρότασης είναι Υποκείμενο-Αντικείμενο-Ρήμα.

Βιβλιογραφία

  • Johanson, L. & Csató, E. Á. (eds.) 1998. The Turkic Languages. Routledge: London. ISBN 0-415-08200-5.
  • Deny J. et al. 1959. Philologiae Turcicae Fundamenta. Wiesbaden.
  • Schönig, C. 1997/1998. A new attempt to classify the Turkic languages (1-3). Turkic Languages 1/2.
  • Clauson, G. 1972. An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth-century Turkish. Oxford.

Εξωτερικοί δεσμοί