Μάγιστρος

Τα εμβλήματα του μάγιστρου των οφφικίων: ο κωδίκελλος του διορισμού του σε βάθρο, ασπίδες με τα εμβλήματα των σχολών και οπλισμός από τα κρατικά εργοστάσια. Εικόνα από το Notitia Dignitatum.

Ο μάγιστρος ήταν ανώτατο αξίωμα της πολιτείας στην ύστερη Ρωμαϊκή και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Το αξίωμα ανάγεται στις μεταρρυθμίσεις του Διοκλητιανού και του Κωνσταντίνου. Κατά την υστερορωμαϊκή/πρωτοβυζαντινή περίοδο, ο μάγιστρος των οφφικίων (λατινικά: magister officiorum) ήταν επικεφαλής της παλατινής γραμματείας, των τεσσάρων ιερών σκρινίων (sacra scrinia). Η θέση του μάγιστρου είχε ιδιαίτερη σημασία λόγω του ελέγχου του επί των λεγόμενων μαγιστριανών ή agentes in rebus, των διαβόητων ειδικών πρακτόρων της κεντρικής κυβέρνησης. Σταδιακά το αξίωμα ενισχύθηκε εις βάρος των υπάρχων του πραιτωρίου, και ο μάγιστρος ανέλαβε επιπλέον την επιστασία της αυτοκρατορικής φρουράς των σχολών, του δημοσίου δρόμου, των κρατικών εργοστασίων (fabricae) και των παραμεθόριων στρατευμάτων (limitanei). Κατά τον 6ο αιώνα, ο μάγιστρος μαζί με τον ύπαρχο της Ανατολής αποτελούσαν τους δυο πιο ισχυρούς υπουργούς του κράτους.

Τον ύστερο 7ο ή τον 8ο αιώνα, με την πολυδιάσπαση των μεγάλων υστερορωμαϊκών υπουργείων σε αυτόνομα σέκρετα, και την απώλεια των στρατιωτικών του αρμοδιοτήτων, ο μάγιστρος χάνει την ισχύ του. Μέχρι το β΄ ήμισυ του 9ου αιώνα υπήρχαν ένας ή δύο μάγιστροι ως οι πιο σημαντικοί σύμβουλοι του αυτοκράτορα, εκ των οποίων ο πρεσβύτερος ονομαζόταν πρωτομάγιστρος. Μετά ο τίτλος μετατράπηκε σε καθαρά τιμητικό αξίωμα («αξία δια βραβείου»), που παρέμεινε όμως ο υψηλότερος μη αυτοκρατορικός τίτλος στην βυζαντινή ιεραρχία μέχρι το β΄ ήμισυ του 10ου αιώνα. Ο τίτλος του μάγιστρου συναντάται συνήθως μαζί με άλλα αξιώματα. Έτσι ο επί Θεοφίλου Μανουήλ ο Αρμένιος και ο Βάρδας, θείος του Μιχαήλ Γ΄, υπήρξαν μάγιστροι και δομέστικοι των σχολών, επί Λέοντος Στ΄ ο Στυλιανός Ζαούτζης ήταν μάγιστρος και λογοθέτης του δρόμου πριν γίνει βασιλεοπάτωρ, και ο Ρωμανός Λεκαπηνός ήταν μάγιστρος και μέγας εταιρειάρχης πριν γίνει βασιλεοπάτωρ. Σταδιακά πολλαπλασιάστηκαν οι κάτοχοί του, από 12 επί Λέοντος Στ΄ σε 24 επί Νικηφόρου Φωκά, και υπερκεράστηκε από άλλα αξιώματα, τον πρόεδρο και τον σεβαστοφόρο. Παύει να αναφέρεται μετά τις αρχές του 12ου αιώνα.

Πηγές

• Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1871). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των νεωτέρων. Τόμος Δ'. Εκ του Τυπογραφείου Ν.Γ. Πάσσαρη. Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2011. 
• Bury, John B. (1911). The Imperial Administrative System of the Ninth Century. With a Revised Text of the Kletorologion of Philotheos. Oxford University Publishing. 
• Kazhdan, Alexander, επιμ. (1991). Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6. 
• Kelly, Christopher (2004). Ruling the later Roman Empire. Harvard University Press. ISBN 9780674015647.