Κοντόσταυλος

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Κοντόσταυλος (αποσαφήνιση)

Ένα από τα σπουδαιότερα στρατιωτικά αξιώματα στην ύστερη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν ο κονόσταβλος, ή κονόσταυλος, που κατείχε ιεραρχικά την τρίτη θέση μετά εκείνων του πρωτοστράτορα και του μέγα στρατοπεδάρχη. Στα βυζαντινά κείμενα βρίσκεται με διάφορες παραλλαγές όπως "κοντόσταβλος" και "κοντόσταυλος".

Ετυμολογικά το αξίωμα αυτό προέρχονταν από το λατινικό comes stabuli, τον κόμη του στάβλου, ένα αξίωμα που επιβίωσε στη βυζαντινή αυλή. Το αξίωμα αυτό υιοθετήθηκε και από τους Φράγκους, από όπου ο όρος «κονόσταυλος» (γαλλ. connétable) εισήχθη στο Βυζάντιο ως αντιδάνειο τον 11ο αιώνα. Κατά τους 11ο-12ο αιώνες φαίνεται να χρησιμοποιήθηκε ως τιμητικό αξίωμα, ή πιθανώς αντικατέστησε τον κόμη του στάβλου. Στην Αυτοκρατορία της Νικαίας περί το 1250 δημιουργήθηκε το αξίωμα του μέγα κονόσταυλου για το μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο, που τοποθετήθηκε ως διοικητής όλων των Φράγκων μισθοφόρων.

Κατά την Παλαιολόγεια περίοδο το αξίωμα έπαψε να συνδέεται αποκλειστικά με τη διοίκηση μισθοφορικών σωμάτων. Ως τιμητικό αξίωμα, κατείχε την ένατη θέση στην αυλική ιεραρχία, αμέσως μετά το μέγα πριμμικήριο. Επίσης ο τίτλος αυτός απαντάται και στο Δεσποτάτο του Μορέως με ακαθόριστα καθήκοντα.

Αντίστοιχο αξίωμα στη Δύση υπήρχε μόνο στις Βασιλικές Αυλές και στις Φεουδαρχικές Αυλές όπως οι «κονετάμπλοι» (connétables) της Γαλλίας και οι «κοντεστάμπιλοι» (contestabili) της Ιταλίας. Οι Γάλλοι κοντόσταυλοι ακολουθούσαν ιεραρχικά αμέσως μετά τον Βασιλέα, η δε προσβολή του προσώπου τους που θεωρούταν ιερό, ενείχε την προσβολή προς τον ίδιο τον Βασιλέα, ιδιότητα που περιήλθε αργότερα στους Πρέσβεις.
Στη Δύση το αξίωμα αυτό το κατήργησε ο Βασιλεύς της Γαλλίας Λουδοβίκος ΙΓ΄. Το επανέφερε όμως και το καθιέρωσε με μεγαλύτερη επισημότητα ο Μέγας Ναπολέων που αποτελούσε τότε και στρατιωτικό βαθμό στην αυλική ιεραρχία.