Σοβιέτ

Το Σοβιέτ της Αγίας Πετρούπολης συνεδριάζει, φωτογραφία του 1917.

Η ρωσική λέξη σοβιέτ (ρωσ. cове́т, προφέρεται σαβιέτ και σημαίνει συμβούλιο) έγινε διεθνής πολιτικός όρος με τη σημασία των συμβουλίων αντιπροσώπων που αποτελούσαν άλλοτε τη βάση του κομμουνιστικού πολιτεύματος της Σοβιετικής Ένωσης, (ρωσικά Σαβέτσκη Σαγιού).

Ως σοβιέτ ονομάζονταν τα συμβούλια αντιπροσώπων της κάθε διοικητικής μονάδας - περιφέρειας που εκλέγονταν είτε απ΄ ευθείας από τον λαό, είτε από αντιπροσώπους σοβιέτ μικρότερων μονάδων - περιοχών. Τα πρώτα σοβιέτ ήταν συμβούλια εργατών που είχαν εκλεγεί το 1905 κατά τη μεγάλη απεργία που είχε σημειωθεί στη Ρωσία μετά την οποία και ακολούθησε η Ρωσική επανάσταση του 1905.

Κατά μίμηση των πρώτων εκείνων σοβιέτ, στην επανάσταση του 1917 σχηματίσθηκαν σοβιέτ εργατών και στρατιωτών τα οποία ουσιαστικά ανέλαβαν την εξουσία, σε μία προσπάθεια εφαρμογής άμεσης δημοκρατίας στο πρότυπο της Παρισινής Κομμούνας. Όταν τον Απρίλιο του 1917 ο Λένιν επέστρεψε από την εξορία στη Ρωσία, προκειμένου ν' αναλάβει ηγετικό ρόλο στην εξέγερση που θα οδηγούσε στη σοσιαλιστική Οκτωβριανή Επανάσταση (είχε προηγηθεί ήδη η Φεβρουαριανή Επανάσταση, με την οποία είχε εγκατασταθεί ένα αστικό κοινοβουλευτικό καθεστώς στη Ρωσική Αυτοκρατορία), συνήλθε στο Μινσκ η πρώτη πανρωσική διάσκεψη των Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών. Ένα από τα βασικότερα τότε συνθήματα του Λένιν ήταν: «Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ».

Κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, υπό την καθοδήγηση των Μπολσεβίκων, συνήλθε στις 25 μέχρι 27 Οκτωβρίου του 1917 η δεύτερη όμοια διάσκεψη των σοβιέτ, αγροτών εργατών και στρατιωτών, θέτοντας τις βάσεις του νέου πολιτεύματος του κράτους. Παράλληλα εξέλεξε την πρώτη υπό την προεδρία του Λένιν κομμουνιστική κυβέρνηση, ανακηρύσσοντας τη δικτατορία του προλεταριάτου. Από τότε τα σοβιέτ παρέμειναν ο κύριος φορέας της εξουσίας στην Ένωση των Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, υπό την εποπτεία και καθοδήγηση του κομμουνιστικού κόμματος, μέχρι την κατάρρευσή της.

Σύμφωνα με τους επικριτές του λενινισμού ή του σταλινισμού ωστόσο (κυρίως τροτσκιστές και ελευθεριακούς), μετά τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ Λευκών και Κόκκινων το Κομμουνιστικό Κόμμα (οι Μπολσεβίκοι) υπονόμευσε την πραγματική εξουσία των κατά τόπους σοβιέτ και έχτισε μία συγκεντρωτική ιεραρχική γραφειοκρατία, όπου τα σοβιέτ ήταν απλώς εκτελεστικά όργανα και εντολοδόχοι της κυβέρνησης.

Πηγές

• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου τ.17ος σ.63
• Όλη η εξουσία στα σοβιέτ, Τόνι Κλιφ (ενδεικτικά)