Διάλεκτος της Βαρσοβίας
| Διάλεκτος της Βαρσοβίας | |
|---|---|
| Περιοχή | Βαρσοβία |
| Έθνος | Πολωνία |
| Φυσικοί ομιλητές | σε παρακμή μετά την Εξέγερση της Βαρσοβίας του 1944, πιθανότατα σχεδόν εξαφανισμένη |
| Ταξινόμηση | Ινδοευρωπαϊκή |
| Glottolog | κανένα[1] |
Η διάλεκτος της Βαρσοβίας (τυπικά πολωνικά: gwara warszawska), ή διάλεκτος της Μασοβίας, είναι μια τοπική διάλεκτος της πολωνικής γλώσσας με επίκεντρο τη Βαρσοβία. Η διάλεκτος εξελίχθηκε μέχρι το 18ο αιώνα, υπό αξιοσημείωτη επιρροή πολλών γλωσσών που ομιλούνταν στην πόλη της Βαρσοβίας. Μετά την καταστροφή της Βαρσοβίας ύστερα από την Εξέγερση της Βαρσοβίας το 1944, η διάλεκτος της Βαρσοβίας βρίσκεται σε παρακμή. Εκτιμάται ότι στη σύγχρονη εποχή είναι σχεδόν εξαφανισμένη ως μητρική γλώσσα και διατηρείται κυρίως σε λογοτεχνικά έργα.
Ταξινόμηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η διάλεκτος της Βαρσοβίας αποτελείται κυρίως από το υπόστρωμα της πολωνικής γλώσσας, με αξιοσημείωτες (κυρίως λεξικές) επιρροές από τη μασοβική διάλεκτο της πολωνικής, καθώς και των ρωσικών, γερμανικών, γίντις και άλλων γλωσσών.
Η διάλεκτος αποτελούταν από μια ποικιλία διαφορετικών κατηγοριών διαλέκτων: η γλώσσα των προαστίων διέφερε από τη γλώσσα του κέντρου της πόλης και κάθε επαγγελματική ομάδα χρησιμοποίησε τη δική της εκδοχή της διαλέκτου, ελαφρώς διαφορετική από τις άλλες. Είναι επομένως δύσκολο να αναφερθεί η ακριβής ταξινόμηση.
Γεωγραφική κατανομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η διάλεκτος ομιλήθηκε αρχικά μέσα και γύρω από τη Βαρσοβία της Πολωνίας. Μετά το 1944 διαλύθηκε καθώς οι περισσότεροι κάτοικοι της Βαρσοβίας είτε σκοτώθηκαν στην Εξέγερση της Βαρσοβίας είτε επανεγκαταστάθηκαν σε άλλα μέρη της Πολωνίας. Σήμερα είναι σχεδόν εντελώς εξαφανισμένη ως πρωτεύουσα γλώσσα και χρησιμοποιείται κυρίως από συγγραφείς και καλλιτέχνες ως ύφος στη λογοτεχνία, την ποίηση και το τραγούδι.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η διάλεκτος της Βαρσοβίας έγινε μια ξεχωριστή διάλεκτος της πολωνικής γλώσσας κάποια στιγμή τον 18ο αιώνα, όταν το πολωνικό υπόστρωμα εμπλουτίστηκε με πολλές δανεισμένες λέξεις από τη μασοβική διάλεκτο. Στη συνέχεια, η ανάμειξη επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τις γλώσσες που μιλούσαν οι αστυνομικοί της Βαρσοβίας και η βασιλική αυλή της Πολωνίας. Σε αυτές περιλαμβάνονται τα ιταλικά, γίντις, γαλλικά, λατινικά και αγγλικά. Τον 19ο αιώνα, κατά τη διάρκεια των Διαμελισμών της Πολωνίας, η διάλεκτος ενσωμάτωσε μεγάλο αριθμό δανεισμένων λέξεων από τα γερμανικά και ύστερα τα ρώσικα.
Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η γλώσσα που ομιλούταν από διαφορετικές τάξεις και επαγγέλματα της Βαρσοβίας εξελίχθηκε ανεξάρτητα, αν και τελικά αναμίχθηκε και διασυνδέθηκε. Μετά την Εξέγερση της Βαρσοβίας, όταν η πλειοψηφία των ομιλητών της είτε σκοτώθηκαν είτε εκδιώχθηκαν και επανεγκαταστάθηκαν σε άλλα μέρη του κόσμου, η διάλεκτος διαχωρίστηκε από τις γεωγραφικές της ρίζες και οι χρήστες της διασκορπίστηκαν. Μετά τον πόλεμο μόνο ένας μικρός αριθμός προπολεμικών Βαρσοβιανών επέστρεψε εκεί, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων της πόλης προέρχονταν από άλλα μέρη της Πολωνίας. Εξαιτίας αυτού, η γλώσσα που ομιλούταν στη Βαρσοβία επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από άλλες διαλέκτους της πολωνικής γλώσσας. Οι μόνοι δήμοι της Βαρσοβίας όπου η διάλεκτος διατηρήθηκε σε κάποιο βαθμό ήταν οι Πράγκα και Βόλα.
Από τη δεκαετία του 1960, η ομοιομορφία της γλώσσας που ομιλείται σε όλη την Πολωνία υπό την επήρεια των μέσων μαζικής ενημέρωσης (όπως η τηλεόραση και το ραδιόφωνο) οδήγησε σε μια ταχεία μείωση των ομιλητών όλων των διαλέκτων της Πολωνίας, συμπεριλαμβανομένης της διαλέκτου της Βαρσοβίας.
Μεταξύ των αξιοσημείωτων καλλιτεχνών που χρησιμοποίησαν τη διάλεκτο της Βαρσοβίας στα βιβλία, τραγούδια και ποιήματα τους είναι οι: Χάνκα Μπιελίτσκα, Βίκτορ Γκομουλίτσκι, Στανίσουαφ Γκζέσιουκ, Αλίνα Γιανόφσκα, Ιρένα Κφιατκόφσκα, Ζίγκμουντ Στάστσικ, Στανίσουαφ Στασέφσκι, Γιαρέμα Στενπόφκσι, Στέφαν Βιεχέτσκι και Στανίσουαφ Βιελάνεκ. Οι πιο εκτεταμένες μελέτες για τη διάλεκτο της Βαρσοβίας πραγματοποιήθηκαν από τον Μπρονίσουαφ Βιετσορκιέβιτς στο βιβλίο του, Gwara warszawska wczoraj i dziś (Η διάλεκτος της Βαρσοβίας χθες και σήμερα).
Υποδιάλεκτοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η διάλεκτος της Βαρσοβίας χωρίστηκε περαιτέρω σε πολλές υποδιαλέκτους. Περιλαμβάνονται:
- Υποδιάλεκτοι διαφορετικών δήμων - για παράδειγμα η γλώσσα των Πράγκα, Βόλα και Ποβίσλε
- Επαγγελματικές υποδιάλεκτοι - για παράδειγμα, η γλώσσα των αμαξάδων, των καταστηματαρχών, των τυπογράφων ή των αστυνομικών
- Υποδιάλεκτοι των εγκληματιών - μια τοπική εκδοχή της γκριπσέρα
- Εβραϊκή υποδιάλεκτος - μια τοπική εκδοχή της γίντις, που επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την πολωνική γλώσσα
Όλες οι παραπάνω υποδιάλεκτοι αναμιγνύονταν συνεχώς μεταξύ τους και η λεξική βάση των περισσότερων από αυτές ήταν παρόμοια.
Παράγωγες διάλεκτοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λόγω του μεγάλου αριθμού των φυλακών στη Βαρσοβία, η επίδραση της διαλέκτου της Βαρσοβίας στην εξέλιξη της γκριπσέρα ήταν τεράστια και σε κάποιο βαθμό το σχήμα της τελευταίας γλώσσας είναι μακρινός συγγενής της πρώτης.
Φωνολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η βασική φωνολογία της διαλέκτου της Βαρσοβίας ήταν αυτή της τυπικής πολωνικής γλώσσας, με πολλές αξιοσημείωτες διαφορές.
Οι πιο σημαντικές διαφορές μεταξύ της λογοτεχνικής πολωνικής και της διαλέκτου της Βαρσοβίας είναι οι εξής:
| Διαφορά | Επηρεασμένος ήχος (ΔΦΑ) | Πολωνικό παράδειγμα | Διάλεκτο της Βαρσοβίας | Ελληνική μετάφραση | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Φωνήεντα | ||||||||||||
| εξαφάνιση των ρινικών φωνηέντων, ειδικά στις συλλαβές τελικών λέξεων | [[ɔ̃]], [[ɛ̃]] | |||||||||||
| ουράνωση των υπερωικών συμφώνων πριν από [[ɛ]] και [[ɛ̃]], ειδικά στο τέλος της συλλαβής | [[k]], [[ɡ]] | rękę ([[ˈrɛŋkɛ̃]] ή [[ˈrɛŋkɛ]]) | rękie ([[ˈrɛŋkʲe]]) | χέρι ή παλάμη (αιτιατική) | ||||||||
| αντικατάσταση του συμπλέγματος φωνηέντων [[ɔa]] από [[ua]] ή [[uwa]] | [[ɔa]] , | zawoalowany ([[ˌzavɔaloˈvanɨ]]) | zawualowany ([[ˌzavualoˈvani]]) | συγκεκαλυμμένος | ||||||||
| αντικατάσταση του φωνήεντος [[ɨ]] με [[i]] ή [[ɪ]] | [[ɨ]] | kochany ([[kɔˈxanɨ]]) |
kochany ([[kɔˈxani] or [kɔˈxanɪ]]) |
αγαπημένος | ||||||||
Λεξιλόγιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η διάλεκτος της Βαρσοβίας δανείστηκε μεγάλο μέρος του λεξικού της από διάφορες γλώσσες.
Σύστημα γραφής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η διάλεκτος της Βαρσοβίας δεν ανέπτυξε λογοτεχνική μορφή. Έχει χρησιμοποιηθεί από πολλούς συγγραφείς στην πολωνική λογοτεχνία και έχει γραφτεί με ένα τυπικό σύνολο πολωνικών γραμμάτων με διαφορετικούς ήχους που υποδηλώνονται με προσέγγιση.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «{{{name}}}». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Μπρονίσουαφ Βιετσορκιέβιτς (1968). Gwara warszawska dawniej i dziś (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Państwowy Instytut Wydawniczy. σελ. 516.
- Μπρονίσουαφ Βιετσορκιέβιτς (1960). «Charakterystyka gwary warszawskiej XIX wieku» (στα πολωνικά). Przegląd Humanistyczny (6): 61–82.
- Μπρονίσουαφ Βιετσορκιέβιτς (1963). Z badań nad gwarą warszawską XIX wieku (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. σελ. 371.
- Μπρονίσουαφ Βιετσορκιέβιτς (1966). Słownik gwary warszawskiej XIX wieku (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Państwowe Wydawnictwo Naukowe. σελ. 487.
- Στανίσουαφ Ντούμπις· Χαλίνα Κάρας· Νιγιόλα Κόλις (1995). Dialekty i gwary polskie (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Wiedza Powszechna. σελ. 175.
- Μάριαν Κουτσάουα (1994). Twoja mowa cię zdradza; regionalizmy i dialektyzmy języka polskiego (στα Πολωνικά). Κρακοβία: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego. σελ. 120.
- διάφοροι συγγραφείς (2006). Μαουγκοζάτα Σφιεντσίτσκα, επιμ. Miasto; przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie (στα Πολωνικά). Μπίντγκοστς: Πανεπιστήμιο του Μπίντγκοστς «Καζίμιες ο Μέγας». σελ. 434. ISBN 83-7096-607-1.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Λεξικό πολωνικών της Βαρσοβίας Αρχειοθετήθηκε 2004-12-07 στο Wayback Machine.