Δαλματία (ρωμαϊκή επαρχία)
| Επαρχία Δαλματίας PROVINCIA DALMATIA | |||||
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
.svg) Η θέση της επαρχίας εντός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
| |||||
| Πρωτεύουσα | Σαλώνα | ||||
| Πολίτευμα | Αδιευκρίνιστο | ||||
| Ιστορία | |||||
| - | Ίδρυση | ||||
| - | Κατάλυση | ||||
Η Δαλματία ήταν ρωμαϊκή επαρχία.
Η ονομασία της προέρχεται από το όνομα μιας ιλλυρικής φυλής που ονομαζόταν Δαλματοί, η οποία ζούσε στην κεντρική περιοχή της ανατολικής ακτής της Αδριατικής Θάλασσας.
Περιλάμβανε το βόρειο τμήμα της σημερινής Αλβανίας, μεγάλο μέρος της Κροατίας, της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης, του Μαυροβουνίου και της Σερβίας, καλύπτοντας έτσι μια περιοχή σημαντικά μεγαλύτερη από τη σημερινή περιοχή της Δαλματίας, που αποτελείται από Κροάτες και Μαυροβούνιους. Αρχικά αυτή η περιοχή ονομαζόταν Ιλλυρία (στα ελληνικά) ή Ιλλύρικουμ (στα λατινικά).
Η επαρχία του Ιλλυρικού διαλύθηκε και αντικαταστάθηκε από δύο ξεχωριστές επαρχίες: τη Δαλματία και την Παννονία.
Κατάκτηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η περιοχή που εκτεινόταν κατά μήκος των ακτών της Αδριατικής Θάλασσας και εκτεινόταν στην ενδοχώρα στις Δειναρικές Άλπεις ονομαζόταν Ιλλυρία από τους Έλληνες. Αρχικά, οι Ρωμαίοι ονόμαζαν την περιοχή Ιλλυρία και αργότερα Ιλλυρικό. Οι Ρωμαίοι πολέμησαν τρεις Ιλλυρικούς Πολέμους (229 π.Χ., 219/8 π.Χ. και 168 π.Χ.) κυρίως εναντίον του βασιλείου των Αρδιαίων στα νότια της περιοχής. Το 168 π.Χ., κατάργησαν αυτό το βασίλειο και το χώρισαν σε τρεις δημοκρατίες[1]. Η περιοχή έγινε ρωμαϊκό προτεκτοράτο . Η κεντρική και βόρεια περιοχή της περιοχής ασχολήθηκε με πειρατεία και έκανε λεηλασίες στη βορειοανατολική Ιταλία. Σε απάντηση, ο Οκταβιανός (ο οποίος αργότερα έγινε αυτοκράτορας Αύγουστος) διεξήγαγε μια σειρά από εκστρατείες στο Ιλλυρικό (35–33 π.Χ.)[2] [3]. Η περιοχή έγινε η ρωμαϊκή συγκλητική επαρχία του Ιλλυρικού πιθανώς το 27 π.Χ. Λόγω των ταραχών στο βόρειο τμήμα της περιοχής το 16–10 π.Χ.[4][5] έγινε αυτοκρατορική επαρχία. Η διοικητική οργάνωση του Ιλλυρικού πραγματοποιήθηκε στα τέλη της βασιλείας του Αυγούστου (27 π.Χ. – 14 μ.Χ.) και στις αρχές της βασιλείας του Τιβέριου (14–37 μ.Χ.)[6].
Μέρος του Ιλλυρικού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Λόγω της υποταγής του Οκταβιανού στην πιο ενδοχώρα της Παννονίας (κατά μήκος της μέσης ροής του ποταμού Δούναβη), οι Ρωμαίοι άλλαξαν το όνομα της παράκτιας περιοχής σε Δαλματία. Το 6-9 μ.Χ., υπήρξε μια μεγάλης κλίμακας εξέγερση στην επαρχία του Ιλλυρικού, ο Βατονιανός Πόλεμος[7]. Ο Ρωμαίος ιστορικός του πρώτου αιώνα Βελλήιος Πατέρκουλος χαρακτηρίζει τον Γάιο Βίβιο Πόστουμο ως τον στρατιωτικό διοικητή της Δαλματίας υπό τον Γερμανικό το 9 μ.Χ.[8]. Αυτή είναι η παλαιότερη σωζόμενη γραφή, που δείχνει ότι η επαρχία του Ιλλυρικού περιλάμβανε τη Δαλματία και την Παννονία.
Η επαρχία του Ιλλυρικού τελικά διαλύθηκε και αντικαταστάθηκε από δύο μικρότερες επαρχίες: τη Δαλματία (νότια περιοχή) και την Παννονία (βόρεια και παραδουνάβια περιοχή). Δεν είναι σαφές πότε συνέβη αυτό. Ο Κόβατς σημείωσε ότι μια επιγραφή στη βάση ενός αγάλματος του Νέρωνα, που ανεγέρθηκε μεταξύ 54 και 68 μ.Χ. βεβαιώνει ότι ανεγέρθηκε από τον βετεράνο μιας λεγεώνας, που στάθμευε στην Παννονία, και υποστηρίζει ότι αυτή είναι η πρώτη επιγραφική απόδειξη ότι υπήρχε ξεχωριστή Παννονία τουλάχιστον από την εποχή του Νέρωνα. Ωστόσο, ο Σάσελ-Κος σημειώνει ότι μια επιγραφή πιστοποιεί έναν κυβερνήτη του Ιλλυρικού υπό τη βασιλεία του Κλαύδιου (41–54 μ.Χ.) και σε ένα στρατιωτικό δίπλωμα που δημοσιεύτηκε στα τέλη της δεκαετίας του '90, με ημερομηνία Ιούλιος 61 μ.Χ., μονάδες βοηθητικών δυνάμεων από το παννονικό τμήμα της επαρχίας αναφέρθηκαν ως σταθμευμένες στο Ιλλυρικό[9]. Ορισμένα άλλα διπλώματα το βεβαιώνουν επίσης[10]. Αυτό συνέβη κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Νέρωνα (54–68 μ.Χ.). Συνεπώς, ο Σάσελ-Κος υποστηρίζει την άποψη ότι η επαρχία διαλύθηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Βεσπασιανού (69–79 μ.Χ.)[11].
Διοικητικές αλλαγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 337, όταν πέθανε ο Μέγας Κωνσταντίνος, η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διαιρέθηκε μεταξύ των γιων του. Η αυτοκρατορία χωρίστηκε σε τρεις πραιτοριανές επαρχίες: την υπαρχία της Γαλατίας, την υπαρχία της Ιταλίας, Αφρικής και Ιλλυρικού και την υπαρχία της Ανατολής. Το μέγεθος των επαρχιών είχε μειωθεί και ο αριθμός τους είχε διπλασιαστεί από τον Διοκλητιανό. Οι επαρχίες ομαδοποιούνταν επίσης σε διοικήσεις. Η Δαλματία έγινε μία από τις επτά επαρχίες της Διοίκησης Παννονίας. Αρχικά, υπαγόταν στην πραιτοριανή επαρχία της Ιταλίας, της Αφρικής και του Ιλλυρικού. Φαίνεται ότι οι τρεις διοικήσεις της Μακεδονίας, της Δακίας και της Παννονίας ομαδοποιήθηκαν για πρώτη φορά σε μια ξεχωριστή πραιτωριανή επαρχία το 347 από τον Κώνστα, αφαιρώντας τες από την πραιτωριανή επαρχία Ιταλίας, Αφρικής και Ιλλυρικού, η οποία στη συνέχεια έγινε η πραιτωριανή επαρχία Ιταλίας και Αφρικής, ή ότι αυτή η πραιτωριανή επαρχία σχηματίστηκε το 343, όταν ο Κώνστας διόρισε έναν έπαρχο για την Ιταλία[12].
Ρωμανοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Γερμανός ιστορικός Τεόντορ Μόμσεν έγραψε (στο έργο του «Οι Επαρχίες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας») ότι η παράκτια Δαλματία και τα νησιά της είχαν πλήρως εκρωμαϊστεί και ήταν λατινόφωνες μέχρι τον 4ο αιώνα[13].
Ο Κροάτης ιστορικός Αλεξάνταρ Στίπσεβιτς γράφει ότι η ανάλυση αρχαιολογικού υλικού από εκείνη την περίοδο έδειξε ότι η διαδικασία εκρωμαϊσμού ήταν μάλλον επιλεκτική. Ενώ τα αστικά κέντρα, τόσο τα παράκτια όσο και τα εσωτερικά, είχαν σχεδόν πλήρως εκρωμαϊστεί, η κατάσταση στην ύπαιθρο ήταν εντελώς διαφορετική. Παρά το γεγονός ότι οι Ιλλυριοί υπέστησαν μια έντονη διαδικασία πολιτισμικής αφομοίωσης, συνέχισαν να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα (ιλλυρική γλώσσα, να ακολουθούν τους δικούς τους θεούς και παραδόσεις και να διατηρούν τη δική τους κοινωνικοπολιτική οργάνωση, η οποία προσαρμόστηκε στη ρωμαϊκή διοίκηση και πολιτική δομή μόνο σε ορισμένες περιπτώσεις[14].
Κατάρρευση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το 454 ο Μαρκελλίνος, στρατιωτικός διοικητής στη Δαλματία, επαναστάτησε εναντίον του Βαλεντινιανού Γ΄, του Ρωμαίου αυτοκράτορα στη Δύση. Κατέλαβε τον έλεγχο της Δαλματίας και την κυβέρνησε ανεξάρτητα μέχρι τον θάνατό του το 468[15]. Ο Ιούλιος Νέπως έγινε κυβερνήτης της Δαλματίας, παρόλο που ήταν συγγενής του αυτοκράτορα της Ανατολής, Λέοντα Α΄ του Θράκα, και η Δαλματία βρισκόταν υπό το δυτικό τμήμα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η Δαλματία παρέμεινε αυτόνομη περιοχή. Το 474, ο Λέων Α΄ ανέδειξε τον Νέπω αυτοκράτορα του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας, προκειμένου να εκθρονίσει τον Γλυκέριο, έναν σφετεριστή αυτοκράτορα. Ο Νέπως εκθρόνισε τον σφετεριστή, αλλά με τη σειρά του εκθρονίστηκε το 475 από τον Ορέστη, ο οποίος έκανε τον γιο του Ρωμύλο Αύγουστο αυτοκράτορα στη δύση[16]. Ο Λέων Α΄ αρνήθηκε να τον αναγνωρίσει και εξακολουθούσε να θεωρεί τον Ιούλιο Νέπωτα αυτοκράτορα της Δύσης.
Ο Ρωμύλος Αύγουστος εκθρονίστηκε το 476 από τον Οδόακρο, ο οποίος αυτοανακηρύχθηκε βασιλιάς της Ιταλίας. Ο Νέπως παρέμεινε στη Δαλματία και συνέχισε να τη κυβερνά μέχρι τη δολοφονία του το 480. Ο Οβίδας, στρατιωτικός διοικητής, ήταν έκτοτε υπεύθυνος για τη Δαλματία. Ωστόσο, ο Οδόακρος χρησιμοποίησε τη δολοφονία του Νέπω ως πρόσχημα για να εισβάλει στη Δαλματία, νίκησε τον Οβίδα και προσάρτησε τη Δαλματία στο βασίλειό του στην Ιταλία. Το 488 ο Ζήνων, ο νέος αυτοκράτορας της ανατολής, έστειλε τον Θεοδώριχο τον Μέγα, βασιλιά των Οστρογότθων, στην Ιταλία για να εκθρονίσει τον Οδόακρο. Ο Ζήνων ήθελε επίσης να απαλλαγεί από τους Οστρογότθους, οι οποίοι ήταν σύμμαχοι των Ρωμαίων και ήταν εγκατεστημένοι στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας, αλλά γίνονταν ανήσυχοι και δύσκολοι στη διαχείρισή τους. Ο Θεοδώριχος πολέμησε σε έναν τετραετή πόλεμο στην Ιταλία, σκότωσε τον Οδόακρο, εγκατέστησε τον λαό του στην Ιταλία και ίδρυσε εκεί το Οστρογοτθικό Βασίλειο[17]. Η Δαλματία και η υπόλοιπη πρώην επισκοπή της Παννονίας υπήχθησαν στο Οστρογοτθικό Βασίλειο.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Λίβιος, Ιστορία της Ρώμης, 45.26.11-15
- ↑ Αππιανός, Ιλλυρικοί Πόλεμοι, 10.18-27
- ↑ Κάσσιος Δίων, Ρωμαϊκή Ιστορία, 48.11, 49.37-38
- ↑ Κάσσιος Δίων, Ρωμαϊκή Ιστορία, 54. 24.3, 28.1-2 31.2-3, 36.2 3, 55.2.4
- ↑ Βελλήιος Πατέρκουλος, Compendium of Roman History, 2.96.2‑3
- ↑ Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Περί Φυσικής Ιστορίας, 2.25-26, 28
- ↑ Κάσσιος Δίων, Ρωμαϊκή Ιστορία, 55.29-32. 34.4
- ↑ Βελλήιος Πατέρκουλος, Compendium of Roman History, 2.116.3
- ↑ Dusanic, S., An Early Diploma Milirare, Starinar (1998) 51-62, AE 1998, 1056 = M
- ↑ Holder R., P Roman Military Diplomas IV (2003), αρ. 202
- ↑ Šašel-Kos, Pannonia or Lower Illyricum? Tyche Beitrage zur Alten Geschichte, Paryrologie und Epigraphik, Band 25.2010, σσ. 123-130
- ↑ Barnes, Constantine: Dynastyr, Religion and Power in the Later Roman Empire, σελ. 160, 2011
- ↑ Theodor Mommsen· William Purdie Dickson (1886). The Provinces of the Roman Empire: From Caesar to Diocletian. Gorgias Press LLC. σελίδες 203–. ISBN 978-1-59333-025-5.
- ↑ A. Stipčević, Iliri, Školska knjiga Ζάγκρεμπ, 1974, σελ. 70
- ↑ Δαμάσκιος, Epitome Photiana, 91, απόσπασμα 158
- ↑ Bury, J. B., History of the Later Roman Empire, σελ. 408.
- ↑ Burns, T., (1984). A History of the Ostrogoths (1984), σελ. 44
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Αππιανός, Ιλλυρικοί Πόλεμοι, Βιβλίο Ι', Loeb Classical Library, 2ος Τόμος, Βιβλία 8.2-12, Harvard University Press, 1912 (ISBN 978-0674990043) [1]
- Barnes, T., The New Empire of Diocletian and Constantine, Harvard University Press, 1982; (ISBN 978-0674280663)
- Barnes, T., Constantine: Dynasty, Religion and Power in the Later Roman Empire (Blackwell Ancient Lives), Wiley-Blackwell, reprint edition, 2013; (ISBN 978-1118782750)
- Κάσσιος Δίων, Ρωμαϊκή Ιστορία, 6ος τόμος, Βιβλία 51-65 (Loeb Classical Library), Loeb, 1989 (ISBN 978-0674990920) [2]
- MacGeorge, P., Late Roman Warlords. Oxford University Press, 2002; (ISBN 0-19-925244-0).
- Γρατσάνιν, Χρβόγιε (2015). «Late Antique Dalmatia and Pannonia in Cassiodorus' Variae». Povijesni prilozi 49: 9–80. https://hrcak.srce.hr/file/224692.
- Γρατσάνιν, Χρβόγιε (2016). «Late Antique Dalmatia and Pannonia in Cassiodorus' Variae (Addenda)». Povijesni prilozi 50: 191–198. https://hrcak.srce.hr/file/246434.
- Notitia Dignitarum, BiblioLife, 2009; (ISBN 978-1113370082)
- Παπάζογλου, Φανούλα (1978). The Central Balkan Tribes in pre-Roman Times: Triballi, Autariatae, Dardanians, Scordisci and Moesians. Άμστερνταμ: Hakkert. ISBN 9789025607937.
- Wozniak, Frank E. (1981). «East Rome, Ravenna and Western Illyricum: 454-536 A.D.». Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 30 (3): 351–382. https://books.google.com/books?id=R8IuAAAAIAAJ.