Γιούρμπαρκας
| Γιούρμπαρκας | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
  Γιούρμπαρκας | |||
 | |||
| Χώρα | Λιθουανία | ||
| Διοικητική υπαγωγή | Jurbarkas District Municipality | ||
| Έκταση | 13,28 km² | ||
| Υψόμετρο | 29 μέτρα | ||
| Πληθυσμός | 10.571 (1 Ιανουαρίου 2023)[1] | ||
| Ταχ. κωδ. | LT-74001 | ||
| Ιστότοπος | Επίσημος ιστότοπος | ||
 Σχετικά πολυμέσα | |||
Το Γιούρμπαρκας (λιθουαν. Jurbarkas, σαμογ. Jorbarks) είναι μικρή πόλη της Λιθουανίας στην Επαρχία Ταουραγκέ της Σαμογιτίας και την ιστορική περιοχή της Καρσούβας.[2] Είναι κτισμένο στη δεξιά όχθη του ποταμού Νέμουνας, στη συμβολή του με τους παραπόταμούς του Μιτούβα και Ίμσρο. Η πόλη είχε 10.186 κατοίκους το 2021, έχοντας καταστεί σημαντικός κόμβος μετά την κατασκευή μιας γέφυρας πάνω από τον Νέμουνας το 1978.
Η ονομασία της πόλεως προέρχεται από την ονομασία του κάστρου της, του Γκεόργκενμπουργκ, που κτίσθηκε τον 13ο αιώνα. Το Γιούρμπαρκας ήταν γνωστό με διάφορες με άλλες ονομασίες κατά τη διάρκεια των αιώνων της ιστορίας του. Τα πιο αξιοσημείωτα ονόματά του σε άλλες γλώσσες ήταν: στη σαμογιτιανή Jorbarks, στη γερμανική Georgenburg, Jurgenburg, και Eurburg, στην πολωνική Jurbork και στη γίντις יורבורג (Yurburg).
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Λέγεται ότι το Γιούρμπαρκας υπήρξε έδρα των Λιθουανών πριγκίπων της θρυλικής δυναστείας των Παλεμονιδών, αλλά η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά σε αυτό χρονολογείται στο 1259 ως το όρντενσμπουργκ (= κάστρο) Γκεόργκενμπουργκ των Τευτόνων Ιπποτών. Αυτό ανεγέρθηκε τρία χιλιόμετρα δυτικά από τη σημερινή πόλη, πάνω σε λόφο γνωστό σήμερα με την ονομασία Μπισπίλιουκαϊ.
Το κάστρο Γκεόργκενμπουργκ καταστράφηκε από τον Μέγα Δούκα Βυτάουτας το 1403 και δεν ξανακτίσθηκε ποτέ. Η περιοχή της πόλεως ενσωματώθηκε στη Λιθουανία με τη Συνθήκη του Μέλνο το 1422 και η σημερινή θέση του Γιούρμπαρκας άρχισε να αναπτύσσεται ως πόλη εξαιτίας του τελωνείου της και της εξαγωγής ξυλείας δια του ποταμού Νέμουνας στο Δουκάτο της Πρωσίας. Το 1430 ανεγέρθηκε ο πρώτος χριστιανικός ναός. Περί το 1540 αναδύθηκε ένας νέος οικισμός και το 1545 ανεγέρθηκε δεύτερος ναός και ενορισκό δημοτικό σχολείο. Το 1561 το Γιούρμπαρκας αναφέρεται ότι είχε 82 σπίτια, ενώ το 1569 είχε περί τους 600 κατοίκους, μικρά καταστήματα και πανδοχεία. Το 1586 ο μεγάλος χρονικογράφος Ματέι Στριικόφσκι έγινε εφημέριος στην πόλη. Ο Βασιλιάς Σιγισμούνδος Γ΄ της Πολωνίας έδωσε στο Γιούρμπαρκας Δικαιώματα του Μαγδεμβούργου.
Το 1795 η πόλη προσαρτήθηκε από τη Ρωσική Αυτοκρατορία κατά τον Τρίτο διαμελισμό της Πολωνολιθουανικής Κοινοπολιτείας και υπάχθηκε στο Κυβερνείο της Βίλνας και αργότερα στο Κυβερνείο του Κόβνο (1843-1915). Μετά τα μέσα του 19ου αιώνα η ανάπτυξη της πόλεως επιβραδύνθηκε, επειδή η εμφάνιση του σιδηροδρόμου ως μεταφορικού μέσου μείωσε τις ποτάμιες μεταφορές και εμπόριο στον ποταμό Νέμουνας. Εξάλλου, επειδή βρίσκεται στην όχθη ποταμού σε επίπεδη περιοχή, το Γιούρμπαρκας υπέφερε συχνά από πλημμύρες, με μια πολύ καταστροφική το 1862. Επίσης 120 σπίτια κάηκαν από πυρκαγιά το 1906. Πολλοί κάτοικοί του εγκατέλειψαν την πόλη κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και δεν επέστρεψαν όλοι μετά από αυτόν: ο πληθυσμός του Γιούρμπαρκας μειώθηκε από 7.391 το 1897 σε 4.409 το 1923, όταν η πόλη εντάχθηκε στην Επαρχία Ρασεϊνιάι της ανεξάρτης Λιθουανίας, κράτους που δημιουργήθηκε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από το 1941 έως το 1951 το σοβιετικό καθεστώς της Λιθουανίας απέλασε 78 κατοίκους της πόλεως. Κατά τα έτη του αντισοβιετικού αντάρτικου (1944-1953) είχε δράση στην περιοχή ο λεγόμενος Laisvės gynėjų rinktinė (= «Ουλαμός των υπερασπιστών της ελευθερίας»).
Η εβραϊκή κοινότητα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα].jpg)
Επί αιώνες το Γιούρμπαρκας υπήρξε πολυεθνοτική πόλη και τον 17ο αιώνα μερικοί από τους Εβραίους της πόλεως προσλήφθηκαν ως φοροεισπράκτορες από τη λιθουανική κυβέρνηση. Το 1714 το Γιούρμπαρκας είχε 2.333 Εβραίους. Το 1790 αναφέρεται ότι η πόλη είχε εβραϊκό νεκροταφείο και ξύλινη συναγωγή, μία από τις παλαιότερες στη νότια Λιθουανία. Το 1862 ο εβραϊκός πληθυσμός ήταν 2.550. Το 1843 Ο Τσάρος Νικόλαος Α΄ εξέδωσε διάταγμα για τη μετεγκατάσταση προς τα ανατολικά όλων των Εβραίων που κατοικούσαν σε απόσταση μικρότερη των 50 χιλιομέτρων από το δυτικό σύνορο της Αυτοκρατορίας, αλλά το Γιούρμπαρκας ήταν η μία από τις 19 πόλεις και κωμοπόλεις που δεν εφάρμοσαν το διάταγμα. Ο εβραϊκός Διαφωτισμός Χασκαλά ευδοκίμησε στο Γιούρμπαρκας.
Ο εβραϊκός πληθυσμός μειώθηκε όπως και ο συνολικός πληθυσμός του Γιούρμπαρκας εξαιτίας του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου: από 2.350 το έτος 1897 καταμετρήθηκαν σε 1.887 το 1923, αλλά ως ποσοστό του συνολικού πληθυσμού της πόλεως, αυξήθηκαν από 32% σε 43%. Επίσης μια απογραφή το 1931 υποδεικνύει ότι οι Εβραίοι κατείχαν τις 69 από τις 75 επιχειρήσεις και τις 18 από τις 19 ελαφρές βιομηχανίες στην πόλη.
Η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε την πόλη το 1940 και κρατικοποίησε πολλές από τις εταιρείες εβραϊκής ιδιοκτησίας, ενώ και εβραϊκοί πολιτιστικοί σύλλογοι κλείσθηκαν. Στις 22 Ιουνίου 1941 (την πρώτη ημέρα της Επιχειρήσεως Μπαρμπαρόσα) η Γιούρμπαρκας καταλήφθηκε από τα στρατεύματα της Ναζιστική Γερμανία. Πέρα από άλλους κατατρεγμούς, Λιθουανοί συνεργάτες των Γερμανών υποχρέωσαν τους Εβραίους να καταστρέψουν τη συναγωγή τους. Κατόπιν, μέχρι το τέλος του 1941, όλος σχεδόν ο εβραϊκός πληθυσμός του Γιούρμπαρκας είχε θανατωθεί. Λίγες δεκάδες Εβραίοι από την πόλη και δραπέτες από το Γκέτο του Κάουνας (Κόβνο) δημιούργησαν μια ανταρτική ομάδα για επιθέσεις κατά των ναζιστικών δυνάμεων, αλλά και από αυτούς οι περισσότεροι είχαν σκοτωθεί μέχρι το τέλος του πολέμου. Μεταπολεμικώς ανεγέρθηκε ένα μνημείο στη θέση των ομαδικών ταφών για να τιμηθούν τα θύματα του Ολοκαυτώματος.
Λίγοι εβραϊκής καταγωγής πολίτες του Γιούρμπαρκας επέζησαν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Από αυτούς, κάποιοι παρέμειναν στη Λιθουανία, αλλά στο Βίλνιους ή το Κάουνας και όχι στο Γιούρμπαρκας, ενώ οι περισσότεροι μετανάστευσαν στην Παλαιστίνη, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Γερμανία, ακόμα και στο Μεξικό, τη Νότια Αφρική ή και άλλες χώρες – σε μερικές περιπτώσεις συναντώντας συγγενείς ή φίλους τους που είχαν φύγει από τη Λιθουανία πριν από τον πόλεμο.[3]
Αξιόλογοι κάτοικοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βίνκας Γκρύμπας (1890-1941), γλύπτης
- Ρομουάλντας Μαρτσίνκους (1907–1944), πιλότος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (και προπολεμικώς ποδοσφαιριστής-προπονητής)
- Ματέι Στρυκόφσκι (περ. 1547 – περ. 1593), Πολωνολιθουανός ιστορικός, συγγραφέας και ποιητής
- Γουίλιαμ Ζόραχ (1887-1966), Αμερικανολιθουανός (εβραϊκής καταγωγής) γλύπτης
«Αδελφές πόλεις»
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Γιούρμπαρκας είναι «αδελφοποιημένο» με τις εξής πόλεις και κωμοπόλεις:
Κράιλσαϊμ της Γερμανίας
Κριουλένι της Μολδαβίας
Χαϊνούφκα της Πολωνίας
Λάακνταλ του Βελγίου- Λίστενμπεργκ της Γερμανίας
- Ρυν (γκμίνα) της Πολωνίας
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Resident population by city / town at the beginning of the year. Κρατική Υπηρεσία Δεδομένων της Λιθουανίας. 16 Ιανουαρίου 2023. osp
.stat .gov .lt /en /statistiniu-rodikliu-analize?hash=e3b442ea-2047-4fe8-a8ef-a1c6ae9d842b. Ανακτήθηκε στις 12 Φεβρουαρίου 2023. - ↑ «Karšuva». Istorijatau.lt (στα Λιθουανικά). Ανακτήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου 2020.
- ↑ «Jurbarkas, Lithuania (σσ. 466-479)». Jewishgen.org. Ανακτήθηκε στις 18 Ιουλίου 2022.