Μετάβαση στο περιεχόμενο

Γιαν Ζίσκα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γιαν Ζίσκα
Ο Γιαν Ζίσκα σε πίνακα του Άντολφ Λίμπσερ, 1904
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Jan Žižka z Trocnova а Kalicha (Τσεχικά)
Προφορά
Γέννηση1360 (περίπου)[1][2][3]
Trocnov[4][5][3]
Θάνατος11  Οκτωβρίου 1424[6][7][8]
Žižkovo Pole ή Přibyslav[9][5][3]
Αιτία θανάτουπανώλη
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια
Χώρα πολιτογράφησηςΒασίλειο της Βοημίας
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΤσεχικά[6][10]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταστρατιωτικός ηγέτης[11][3][12]
πολιτικός[5]
στρατιώτης[5]
Οικογένεια
ΑδέλφιαJaroslav z Trocnova
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςαρχιστράτηγος
Πόλεμοι/μάχεςΜάχη του Γκρούνβαλντ, Πόλεμοι των Χουσιτών, Battle of Nekmíř, Battle of Sudoměř, Battle of Vítkov Hill, Battle of Vyšehrad, Μάχη της Κούτνα Χόρα, Battle of Nebovidy, Battle of Deutschbrod, Battle of Hořice και Πολωνο-Λιθουανικό-Τευτονικός Πόλεμος
Θυρεός
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Γιαν Ζίσκα του Τρότσνοφ και του Κάλιτς (τσεχικά: Jan Žižka z Trocnova a Kalicha, περ. 1360 – 11 Οκτωβρίου 1424‎‎) ήταν Τσέχος στρατιωτικός ηγέτης, ηγέτης των Χουσιτών κατά τη διάρκεια των Χουσιτικών πολέμων και εθνικός ήρωας των Τσέχων. Ακόμη και εντελώς τυφλός προς το τέλος της ζωής του, συμμετείχε στις μάχες και παρέμεινε αήττητος.[13]

Βιογραφικά στοιχεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γιαν Ζίσκα γεννήθηκε στο μικρό χωριό Τρότσνοβ, στο Βασίλειο της Βοημίας τώρα στην Τσεχία, σε φτωχή οικογένεια ευγενών. Σε νεαρή ηλικία, έχοντας χάσει την περιουσία που του άφησαν οι γονείς του, πέρασε τα νεανικά του χρόνια ως ακόλουθος στην αυλή του βασιλιά της Βοημίας Βεντσεσλάβου Δ΄.

Αργότερα, ηγήθηκε ενός μικρού αποσπάσματος και συμμετείχε σε διάφορες μάχες ως μισθοφόρος. Την παραμονή της μάχης του Γκρούνβαλντ το 1410, ο Ζίσκα διαπραγματεύτηκε με τον Μεγάλο Μάγιστρο του Τευτονικού Τάγματος για τη συμμετοχή του στην επερχόμενη μάχη στο πλευρό του, αλλά κατά τη διάρκεια της ίδιας της μάχης τάχθηκε με το μέρος του Πολωνού βασιλιά Βλαδίσλαο Β΄ Γιαγκέλο. Σύμφωνα με μια εκδοχή, σε αυτή τη μάχη έχασε το ένα μάτι του. Στη συνέχεια συμμετείχε στις εκστρατείες των Ούγγρων εναντίον των Τούρκων και στη μάχη του Αζενκούρ το 1415 στο πλευρό των Γάλλων .[14]

Μετά από αυτό, ο Γιαν Ζίσκα ηγήθηκε μιας συμμορίας ληστών για αρκετά χρόνια, οι οποίοι δρούσαν σε δρόμους της Νότιας Βοημίας. Ο λόγος για αυτό ήταν μια σύγκρουση συμφερόντων με τον φεουδάρχη της Νότιας Βοημίας Γίντριτς Γ΄ Ρόζενμπεργκ σχετικά με την περιουσία της οικογένειας Ζίσκα. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, αμνηστεύτηκε από τον βασιλιά Βεντσεσλάβο και επανήλθε στην υπηρεσία.

Ο Γιαν Ζίσκα επικεφαλής στρατευμάτων ριζοσπαστών Χουσιτών

Ο Ζίσκα ήταν οπαδός του θρησκευτικού μεταρρυθμιστή Γιαν Χους. Όταν ο Βεντσεσλάβος πέθανε το 1419, ο ετεροθαλής αδελφός του Σιγισμούνδος προσπάθησε να ανέλθει στον θρόνο της Βοημίας, αλλά οι Βοημοί, γνωρίζοντας ότι ο Σιγισμούνδος θα προσπαθούσε να καταστείλει τον Χουσιτισμό, οργάνωσαν αντίσταση που εξελίχθηκε σε μια σειρά εμφυλίων πολέμων (πόλεμοι των Χουσιτών, 1419-1434) που διεξήχθησαν μεταξύ των Χουσιτών και των συνδυασμένων καθολικών δυνάμεων του Αυτοκράτορα Σιγισμούνδου, του Παπισμού και Ευρωπαίων μοναρχών πιστών στην Καθολική Εκκλησία, καθώς και ανάμεσα στις διάφορες Χουσιτικές παρατάξεις. Ο Ζίσκα έγινε χετμάνος των Ταβοριτών, της ριζοσπαστικής πτέρυγας του κινήματος των Χουσιτών η οποία υποστήριζε την πλήρη αποχώρηση από την Καθολική Εκκλησία. Διοίκησε τη νεοσύστατη αγροτική στρατιωτική κοινότητα με αυστηρή πειθαρχία και συνεχή εκπαίδευση και τα στρατεύματά του, σε συνδυασμό με τον θρησκευτικό και εθνικιστικό ζήλο, αποδείχθηκαν κατά πολύ ανώτερα από τους εκπαιδευμένους και θωρακισμένους πολυπληθέστερους αντιπάλους.[15]

Ο Ζίσκα έφερε επανάσταση στην πολεμική πρακτική με την εισαγωγή κανονιών τοποθετημένων σε κινητές, θωρακισμένες αγροτικές άμαξες. Ήταν ένας από τους πρώτους διοικητές που χειρίστηκαν το πεζικό, το ιππικό και το πυροβολικό ως ένα ενιαίο τακτικό σώμα και πολύ σύντομα κατέστη σοβαρή απειλή για τους εχθρούς του. Αναγκασμένος να αμύνεται σε τακτική βάση λόγω των δυσκίνητων βαγονιών του, κατάφερνε να αναγκάζει τους εχθρούς του να επιτίθενται σε μειονεκτική θέση. Το σύστημα του Ζίσκα αποδείχθηκε πρακτικά αήττητο.

Συνέτριψε τον Σιγισμούνδο κοντά στην Πράγα το 1420. Έχοντας χάσει το δεύτερο μάτι του κατά τη διάρκεια μάχης λίγο αργότερα, ο τυφλός Ζίσκα συνέχισε να οδηγεί τις δυνάμεις του στη νίκη εναντίον τόσο των Ρωμαιοκαθολικών όσο και των αντίπαλων μετριοπαθών χουσιτικών ομάδων. Συμμετείχε προσωπικά σε όλες τις μάχες, τον μετέφεραν σε ένα κάρο σε πλήρη θέα ολόκληρου του στρατού.

Το 1423-1424, ο Ζίσκα ήλθε σε ρήξη με την ηγεσία των μετριοπαθών Χουσιτών, δημιούργησε τη δική του στρατιωτικοπολιτική ένωση των λεγόμενων Ορεβιτών και ξεκίνησε πόλεμο εναντίον των Χουσιτών της Πράγας, καταλαμβάνοντας την Πράγα το 1424. Την ίδια χρονιά, ενώ πολιορκούσε το Πρίμπισλαβ, πέθανε από πανώλη. Τα χουσιτικά στρατεύματα συνέχισαν να νικούν ξένους εισβολείς, υποκύπτοντας τελικά μετά από μια δεκαετία ως αποτέλεσμα εσωτερικών αντιπαλοτήτων.[16]

Χουσιτικό τείχος από άμαξες

Πολιτικά, ως εκπρόσωπος της μεσαιωνικής ιπποσύνης, θεωρούσε απαραίτητη τη διατήρηση της μοναρχίας στη Βοημία μετά τον θάνατο του Βεντσέσλαου Δ΄ και πίστευε ότι ο Πολωνός βασιλιάς Βλαδίσλαος Β΄ Γιαγκέλο θα έπρεπε να αποδεχτεί το τσεχικό στέμμα, καθώς η ένωση των βασιλείων της Βοημίας και της Πολωνίας θα καθιστούσε αδύνατες περαιτέρω εκστρατείες του Σιγισμούνδου εναντίον τους. Ωστόσο, ο Βλάντισλαβ Γιαγκέλο απάντησε στην πρόταση με υπεκφυγές, καθώς δεν ήθελε να συγκρουστεί με την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και τον Πάπα.

Εξαιρετικός διοικητής, ατρόμητος, με σιδερένια θέληση, ο Ζίσκα ήταν εξαιρετικά σκληρός στην αντιμετώπιση των εχθρών. Υπάρχουν πολλές ιστορίες για τον σκοτεινό χαρακτήρα και την αυστηρότητά του. Λόγω της πειθαρχίας που επέβαλε, της ακαμψίας του, της τύφλωσής του και στα δύο μάτια και της ικανότητάς του να νικάει ολοκληρωτικά τους εχθρούς, τον ονόμασαν «Ο Τρομερός Τυφλός».

Σύμφωνα με το έργο του Πάπα Πίου Β' Historia Bohemica, όταν πέθανε, ο Ζίσκα ζήτησε να γδαρθεί το δέρμα του και να τεντωθεί σε ένα στρατιωτικό τύμπανο, ώστε να μπορεί να συνεχίσει να τρομοκρατεί τους εχθρούς του μετά θάνατον.

Παρά την προφανή επιτυχία του, η Ευρώπη δεν εκδήλωσε ενδιαφέρον για το στρατιωτικό σύστημα του Ζίσκα για 200 χρόνια. Μόνο τον 17ο αιώνα, ο ανανεωτής της στρατιωτικής τέχνης βασιλιάς της Σουηδίας Γουσταύος Β΄ Αδόλφος εισήγαγε το κινητό πυροβολικό, επαναφέροντας το σύστημα του Ζίσκα στην ευρωπαϊκή στρατιωτική τακτική.[17]

Ο Γιαν Ζίσκα ενταφιάσθηκε στο Τσάσλαβ με το αγαπημένο του όπλο, το σιδερένιο τσεκούρι, κρεμασμένο πάνω από τον τάφο του .

Μνήμη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Γιαν Ζίσκα στον πίνακα του του Γιαν Ματέικο Μάχη του Γκρούνβαλντ
  • Ένα μνημείο ανεγέρθηκε στον λόφο Βίτκοφ στην Πράγα προς τιμήν του Γιαν Ζίσκα και της νίκης του σε αυτόν τον λόφο το 1420. Είναι ο τρίτος μεγαλύτερος χάλκινος έφιππος ανδριάντας στον κόσμο.
  • Ο Γιαν Ζίζκα απεικονίζεται στον διάσημο πίνακα του Γιαν Ματέικο Η Μάχη του Γκρούνβαλντ.
  • Στις αρχές του 1916 και το 1917, σχηματίστηκε το 3ο Σύνταγμα Τσεχοσλοβακικών Λεγεώνων και ονομάστηκε «Σύνταγμα του Γιαν Ζίσκα από το Τρότσνοβ».
  • Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αρκετές στρατιωτικές και αντιστασιακές μονάδες πήραν το όνομά τους από τον Γιαν Ζίσκα.

Στη μυθοπλασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Η ζωή του Ζίσκα, ο οποίος έγινε χαρακτήρας της λαϊκής ποίησης, αναφέρεται σε ποιήματα και διηγήματα.
  • Είναι χαρακτήρας στα ιστορικά μυθιστορήματα του «κύκλου των Χουσιτών» του Τσέχου συγγραφέα Άλοις Τζίρασεκ: Η Ένδοξη Μέρα (1879), Το Σπαθί της Αλήθειας (1887) και Ενάντια σε Όλους (1893), καθώς και στην τριλογία του Άντζεϊ Σαπκόφσκι Το έπος του Ρέινβαν.[18]
  • Το ιστορικό μυθιστόρημα Για την Πατρίδα του Σεργκέι Αλεξάντροβιτς Τσαρέβιτς, που εκδόθηκε το 1971, είναι αφιερωμένο στον Γιαν Ζίσκα.

Στον κινηματογράφο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ο Γιαν Ζίσκα είναι κεντρική φιγούρα μιας Χουσιτικής επαναστατικής τριλογίας σε σκηνοθεσία Οτάκαρ Βάβρα που αποτελείται από τις ταινίες Γιαν Χους, Γιαν Ζίσκα και Εναντίον όλων (1956-1958).  [19]
  • Εμφανίστηκε επίσης στην πολωνική ταινία του 1960 Οι Τεύτονες Ιππότες σε σκηνοθεσία Αλεξάντερ Φορντ και
  • στην τσεχοσλοβακική ταινία του 1968 Στο άρμα του Ζίσκα σε σκηνοθεσία Μίλαν Βόσμικ. [20]
  • Η ταινία κινουμένων σχεδίων του 2013 Οι Χουσίτες διαδραματίζεται κατά τη διάρκεια των πολέμων των Χουσιτών. Ο πρωταγωνιστής της ταινίας, ο Ζάμπολι, αποτελεί την εκδοχή του Ζίσκα στην ταινία.
  • Η ταινία Γιαν Ζίσκα του σκηνοθέτη Πίτερ Γιακλ κυκλοφόρησε το 2022. Η ταινία ακολουθεί τον ήρωα κατά τη διάρκεια της νεότητάς του. Είναι η πιο ακριβή τσέχικη ταινία που γυρίστηκε ποτέ. Τον Ζίσκα υποδύεται ο Μπεν Φόστερ. [21]

Σε βιντεοπαιχνίδια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Ο Γιαν Ζίσκα είναι χαρακτήρας στο βιντεοπαιχνίδι Kingdom Come: Deliverance II [22]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19981002498. Ανακτήθηκε στις 7  Ιουλίου 2020.
  2. ↑ 2,0 2,1 (Τσεχικά) Olomouc City Library regional database. tritius.kmol.cz/authority/865105. Ανακτήθηκε στις 25  Σεπτεμβρίου 2024.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 regional database of the Municipal Library of Hradec Kralove. kmhk.tritius.cz/authority/1975007. Ανακτήθηκε στις 19  Αυγούστου 2024.
  4. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19981002498. Ανακτήθηκε στις 29  Ιανουαρίου 2023.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 (Τσεχικά) regional database of the Regional Library of Highlands. tritius.kkvysociny.cz/authority/934738. Ανακτήθηκε στις 22  Απριλίου 2024.
  6. ↑ 6,0 6,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 167524077. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  7. ↑ «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Jan-Count-Zizka. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  8. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19981002498. Ανακτήθηκε στις 23  Νοεμβρίου 2019.
  9. ↑ The Fine Art Archive. 56365. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  10. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19981002498. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
  11. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Μαρτίου 2015.
  12. ↑ (Τσεχικά) Olomouc City Library regional database. tritius.kmol.cz/authority/865105. Ανακτήθηκε στις 26  Σεπτεμβρίου 2024.
  13. ↑ . «britannica.com/biography/Jan-Count-Zizka». 
  14. ↑ . «female-g.com/2022/12/02/jan-zizka». 
  15. ↑ . «worldhistory.org/Jan_Zizka/». 
  16. ↑ . «historyextra.com/period/medieval/jan-zizka-real-medieval/». 
  17. ↑ . «super-hobby.gr/products/Jan-Zizka-z-Trocnova». 
  18. ↑ . «britannica.com/biography/Alois-Jirasek». 
  19. ↑ . «imdb.com/Jan Zizka/1956». 
  20. ↑ . «imdb.com/Na Zizkove válecném voze/1968». 
  21. ↑ . «imdb.com/Medieval/2022». 
  22. ↑ . «ign.com/articles/kingdom-come-deliverance-2-brushes-with-death-dlc-review». 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γιαν_Ζίσκα&oldid=11121012"