Γεωγραφία του Λάος

Βασικός χάρτης του Λάος

Λεπτομερής χάρτης του Λάος

Το Λάος είναι ανεξάρτητο κράτος χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα. Βρίσκεται στη Νοτιοανατολική Ασία, στη χερσόνησο της Ινδοκίνας, μεταξύ της Ταϊλάνδης και του Βιετνάμ, χώρες με τις οποίες έχει εκτεταμένα χερσαία σύνορα. Πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη του Λάος είναι η Βιεντιάν. Ο 18ος παράλληλος Βόρειου πλάτους και ο 105ος μεσημβρινός Ανατολικού μήκους περνούν κοντά από το κέντρο της χώρας.

Το Λάος έχει έκταση 236.800 τετρ. χλμ. και πληθυσμό 6.492.400 κατοίκους (εκτιμήσεις του 2015). Περίπου το 70% της εκτάσεως της χώρας καλύπτεται από υψίπεδα, οροσειρές και κοιλάδες ποταμών ανάμεσά τους.

Η γεωγραφική θέση του Λάος το κατέστησε συχνά στην Ιστορία προκάλυμμα για τα γειτονικά ισχυρότερα βασίλεια, αλλά και σταυροδρόμι για το εμπόριο και την επικοινωνία. Η μετανάστευση και οι διεθνείς συγκρούσεις έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της σημερινής εθνοτικής συνθέσεως της χώρας και στη γεωγραφική κατανομή των εθνοτήτων της.

Σύνορα και τοπογραφία

Το μεγαλύτερο μέρος των δυτικών συνόρων του Λάος καθορίζεται από τον μεγάλο ποταμό Μεκόνγκ, που αποτελεί μία σημαντική μεταφορική αρτηρία. Οι καταρράκτες Ντονγκ στο νότιο άκρο της χώρας αποτρέπουν τη ναυσιπλοΐα σε αυτόν μέχρι τη θάλασσα, αλλά οι φορτηγίδες του ταξιδεύουν κατά μήκος όλης της χώρας κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους. Εξάλλου, μικρότερα σκάφη και πιρόγες που πλέουν σε πολλούς παραποτάμους του Μεκόνγκ αποτελούν σημαντικό μέσο μεταφοράς στο Λάος.

Πριν τον εικοστό αιώνα τα λαοτινά βασίλεια και ηγεμονίες κατείχαν αμφότερες τις πλευρές της κοιλάδας του ποταμού, ενώ και ο έλεγχος των Τάι στα τέλη του 19ου αιώνα εκτεινόταν και στην αριστερή όχθη. Ο Μεκόνγκ καθιερώθηκε ως σύνορο από τις γαλλικές αποικιοκρατικές δυνάμεις, αλλά η επικοινωνία των δύο πλευρών περιορίστηκε σημαντικά μόνο μετά την ίδρυση της Λαοκρατικής Δημοκρατίας του Λάος το 1975.

Το σύνορο με το Βιετνάμ, που είναι το μακρύτερο, εκτείνεται αντιθέτως κυρίως κατά μήκος της κορυφογραμμής της Αναμιτικής Οροσειράς και αποτελούσε έτσι ιστορικά φυσικό φραγμό μεταξύ του επηρεασμένου από την Κίνα πολιτισμού του Βιετνάμ, και εκείνου του Λάος και της Ταϊλάνδης, που φέρει έντονες επιδράσεις από την Ινδία. Αυτά τα βουνά κατοικούνται αραιά από μειονοτικές φυλές με μικρή επικοινωνία με το υπόλοιπο Λάος.

Ορεινή είναι και η συνοριακή γραμμή του Λάος με την Κίνα, ενώ πολύ «ευκολότερα» είναι τα σύνορα με την Καμπότζη και αντίστοιχα μακραίωνες οι επαφές των Λαοτινών με τους Χμερ.

Η τοπογραφία του Λάος είναι γενικά ορεινή, με την Αναμιτική Οροσειρά στα ανατολικά-βορειοανατολικά και την Οροσειρά Λουάνγκ Πραμπάνγκ στα βορειοδυτικά, μεταξύ άλλων, κατά κανόνα απόκρημνων οροσειρών. Το υψόμετρο είναι συνήθως μεγαλύτερο από 500 μέτρα, με στενές κοιλάδες ποταμών και μικρή δυνατότητα για αγροτική ανάπτυξη. Αυτό το ορεινό τοπίο εκτείνεται στο μεγαλύτερο μέρος του βόρειου Λάος, εκτός από την πεδιάδα της Βιεντιάν και την Πεδιάδα των Πιθαριών στο Υψίπεδο Σιανγκ-χοάνγκ.

Στο νότιο μέρος της χώρας υπάρχουν και μεγάλες επίπεδες εκτάσεις στις επαρχίες Σαβαναχέτ και Τσαμπασάκ, κατάλληλες για εκτατική καλλιέργεια ρυζιού και κτηνοτροφία. Ωστόσο, μεγάλο μέρος της Επαρχίας Χαμουάν και το ανατολικό μέρος όλων των νότιων επαρχιών είναι επίσης ορεινές. Οι προσχωσιγενείς πεδιάδες και ομαλές κοιλάδες του Μεκόνγκ και των παραποτάμων του καλύπτουν όλες μαζί μόλις 20% περίπου της επιφάνειας της χώρας.

Η δασοκάλυψη έχει μειωθεί σημαντικά από τη δεκαετία του 1970 και μετά, ως αποτέλεσμα εμπορικής υλοτόμησης και εκτεταμένης εκχερσώσεως για δημιουργία χωραφιών.

Κατάλογος βουνών του Λάος

• Φου Μπία, το υψηλότερο, υψόμετρο 2.819 μ.
• Φου Σάι Λάι Λενγκ, 2.720 μ.
• Ράο Κο, 2.286 μ.
• Φου Σόι Ντάο, 2.120 μ.
• Φου Χε, 2.079 μ.
• Σισένγκ Ντασάν, 1.830 μ.
• Ντονγκ Απ Μπία, 937 μ.

Κλίμα

Το Λάος έχει τροπικό κλίμα μουσώνων, με εκτεταμένη εποχή των βροχών, από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο, μια δροσερή ξηρή εποχή από τον Νοέμβριο μέχρι τον Φεβρουάριο και μια θερμή ξηρή εποχή τον Μάρτιο και τον Απρίλιο. Γενικώς οι μουσώνες εκδηλώνονται την ίδια εποχή σε όλη τη χώρα, αν και η άφιξή τους μπορεί να διαφέρει χρονικά από έτος σε έτος.

Η βροχόπτωση ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή, με την υψηλότερη μέση ετήσια βροχόπτωση (3.700 χιλιοστά) να καταγράφεται στο Υψίπεδο Μπόλοβενς, στην Επαρχία Τσαμπασάκ. Ως προς τις πόλεις, η Σαβαναχέτ έχει ετήσια βροχόπτωση 1.440 χιλιοστά, η Βιεντιάν 1.700 και η Λουάνγκ Πραμπάνγκ 1.360.

Η βροχόπτωση δεν είναι πάντοτε επαρκής για την καλλιέργεια του ρυζιού: η σχετικώς υψηλή μέση ετήσια βροχόπτωση υποκρύπτει χρονιές με το μισό ή και λιγότερο του μέσου όρου, προκαλώντας σημαντικές μειώσεις στην παραγωγή ρυζιού. Τέτοιες ξηρασίες είναι βέβαια συχνότερα τοπικές, με τη σοδειά σε άλλα μέρη της χώρας να μην επηρεάζεται.

Οι μέσες θερμοκρασίες τον Ιανουάριο (ο ψυχρότερος μήνας) είναι 20,5 °C για τη Λουάνγκ Πραμπάνγκ (ελάχιστη 0,8 °C), 20,3 °C για τη Βιεντιάν (ελάχιστη 3,9 °C) , και 23,9 °C για την Πάκσε (ελάχ. 8,2 °C). Η μέση θερμοκρασία τον Απρίλιο (που είναι συνήθως ο θερμότερος μήνας) είναι 28,1 °C για τη Λουάνγκ Πραμπάνγκ (μέγιστη 44,8 °C). Η θερμοκρασία μειώνεται καθώς αυξάνεται το υψόμετρο, περίπου κατά 5 βαθμούς ανά 900 μέτρα ανόδου.

Γεωργία

Ο αγροτικός τομέας της οικονομίας είναι ο σημαντικότερος για το Λάος. Περίπου 50 εκατομμύρια στρέμματα είναι κατάλληλα για καλλιέργεια, αλλά καλλιεργούνται μόλις 8,5 ως 9 εκατομμύρια στρέμματα. Το ρύζι είναι η κυριότερη καλλιέργεια κατά την εποχή των βροχών, τόσο σε υγρούς ορυζώνες όσο και σε ορεινή καλλιέργεια. Αξιόλογη είναι και η αλιεία στους ποταμούς.

Πληθυσμός

Το Λάος έχει μικρότερο πληθυσμό από τις περισσότερες χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Η πρώτη γενικής καλύψεως εθνική απογραφή πληθυσμού στο Λάος έγινε μόλις το 1985, και κατέγραψε πληθυσμό περίπου 3,57 εκατομμυρίων. Το 1987 ο πληθυσμός εκτιμήθηκε επισήμως σε 3,83 εκατομμύρια, από τα οποία οι 120.000 στην πρωτεύουσα. Η ετήσια αύξηση πληθυσμού εκτιμήθηκε μεταξύ 2,6 και 3,0 % και οι γεννήσεις σε 45 ανά έτος και ανά χίλιους κατοίκους, ενώ οι θάνατοι σε 16 περίπου ανά έτος και ανά χίλιους κατοίκους. Ο μέσος όρος γεννήσεων που αντιστοιχεί σε κάθε γυναίκα είναι 6,8.

Η γενική πυκνότητα πληθυσμού ήταν μόλις 18 κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο και σε πολλές επαρχίες μικρότερη των 10 κατοίκων ανά τετρ. χιλιόμετρο. Ωστόσο, η πυκνότητα ανά καλλιεργούμενο τετραγωνικό χιλιόμετρο ήταν αρκετά υψηλή, περίπου 330 ως 780 κάτοικοι. Ο πληθυσμός παρουσιάζει εθνοτική ποικιλία, αλλά μία πλήρης ταξινόμηση όλων των εθνοτικών ομάδων δεν έχει αναληφθεί ποτέ. Ασυμφωνίες στον αριθμό των εθνοτικών ομάδων προέκυπταν από ασαφείς ορισμούς τού τι αποτελεί εθνοτική ομάδα και τι υποομάδα, καθώς και από την ατελή γνώση σχετικά με τις ίδιες τις ομάδες.

Μεταφορές

Εξαιτίας της ορεινής τοπογραφίας και του υπανάπτυκτου της χώρας, το Λάος έχει λίγες αξιόπιστες μεταφορικές διαδρομές. Αυτή η δυσκολία προσβασιμότητας περιόρισε κατά τους ιστορικούς χρόνους την ικανότητα της όποιας κεντρικής διακυβερνήσεως να διατηρεί την παρουσία της σε περιοχές που απείχαν πολύ από την εθνική ή τις επαρχιακές πρωτεύουσες, ενώ περιόριζε την επικοινωνία μεταξύ χωριών και εθνοτικών ομάδων.

Οι ποταμοί Μεκόνγκ και Ναμ Ου αποτελούν τους μοναδικούς φυσικούς διαύλους που είναι κατάλληλοι για μεταφορά αγαθών με μεγάλες φορτηγίδες, αλλά και σε αυτούς από τον Δεκέμβριο μέχρι τον Μάιο η χαμηλή στάθμη των νερών περιορίζει το μέγεθος των σκαφών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολλές διαδρομές. Οι Λαοτινοί που ζουν σε χωριά δίπλα σε μικρότερους ποταμούς χρησιμοποιούν εδώ και πολλούς αιώνες πιρόγες σε αυτούς για ψάρεμα, εμπόριο και επικοινωνία σε περιορισμένες αποστάσεις. Περίπου 4.600 χιλιόμετρα πλωτού μήκους ποταμών μοιράζονται ανάμεσα στον Μεκόνγκ, τον Ναμ Ου και άλλους εννέα ποταμούς. Ο Μεκόνγκ είναι πλωτός στο περίπου 70% του μήκους του στο Λάος. Δημόσιες και ιδιωτικές εμπορικές ενώσεις κανονίζουν για την ποτάμια κυκλοφορία. Υπάρχουν αποθήκες και ποτάμια λιμάνια στη Σαβαναχέτ, το Σένο και τη Βιεντιάν.

Κατά τα άλλα, οι περισσότερες μεταφορές στη χώρα γίνονται ακόμα και σήμερα με άμαξες που σέρνουν βόδια (στις λιγότερο ορεινές περιοχές) ή και με τα πόδια. Τα απότομα βουνά και η έλλειψη δρόμων συντελούν στην εξάρτηση των ορεσείβιων από πρωτόγονα μέσα μεταφοράς.

Το οδικό δίκτυο είναι εκτεταμένο. Η πρώτη εθνική οδός ολοκληρώθηκε μόλις τον Οκτώβριο του 2015 και διατρέχει όλη τη χώρα, συνδέοντας τη νότια Κίνα με την Ταϊλάνδη.

Φυσικοί πόροι

Η αυξανόμενη εμπορική εκμετάλλευση των δασών, τα σχέδια για περισσότερα υδροηλεκτρικά εργοστάσια, η ζήτηση από το εξωτερικο για άγρια ζώα και δασικά προϊόντα (πλην του ξύλου) για τροφή και παραδοσιακά φάρμακα, αλλά και η αύξηση του πληθυσμού, έφεραν στο προσκήνιο τα δάση του Λάος και την οικονομική τους σημασία.

Η γεωργική γη, παρούσα όπου πλημμυρίζουν ποταμοί, είναι αργιλώδης. Τα υψηλότερα εδάφη προέρχονται από γρανιτικά, σχιστώδη ή ψαμμιτικά μητρικά πετρώματα, και είναι περισσότερο όξινα και λιγότερο εύφορα.

Χλωρίδα και πανίδα

Το βόρειο Λάος έχει τροπικά δάση βροχής με πλατύφυλλα αειθαλή δέντρα και δάση μουσώνων με διάφορα αειθαλή, ενώ στον νότο βρίσκουμε και φυλλοβόλα. Στο δάσος μουσώνων το έδαφος είναι καλυμμένο με ψηλά και πυκνά χόρτα και τα δέντρα δεν φθάνουν στο μέγιστο ύψος τους. Συνήθως υπάρχει άφθονο μπαμπού, άγριες μπανανιές και θάμνοι. Στο Λάος υπάρχουν εκατοντάδες διαφορετικά είδη ορχιδεών και φοινίκων.

Τα δάση και οι πεδινές εκτάσεις στηρίζουν μια πανίδα από περίπου 200 είδη θηλαστικών, άλλα τόσα είδη ερπετών και αμφιβίων, και περίπου 700 πτηνών. Συνηθισμένα θηλαστικά είναι τα άγρια βόδια, τα ελάφια, οι αρκούδες και οι πίθηκοι. Μεταξύ των ειδών που κινδυνεύουν είναι ο ασιατικός ελέφαντας, είδη ρινόκερου, τίγρεων και μαϊμούδων, καθώς και σπάνια ενδημικά, όπως το γιγάντιο γατόψαρο του Μεκόνγκ και το κόκκινο πάντα.

Υπάρχουν 21 επίσημα προστατευόμενες «Εθνικές Περιοχές Διαφυλάξεως της Βιοποικιλότητας» στο Λάος (NBCA), που έχουν συνολική έκταση 29.775 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ενώ έχουν προταθεί και άλλες 10 NBCA.

Αποδάσωση

Φορτηγίδα μεταφέρει κομμένους κορμούς στη λίμνη του ποταμού Ναμ Νγκουμ (2011).

Ακόμα και κατά τη δεκαετία του 1990 η κυβέρνηση έβλεπε το δάσος ως πηγή προϊόντων για μη εμπορική, οικιακή κατανάλωση. Οι κρατικές προσπάθειες για τη διατήρηση του δάσους, ώστε να υπάρχει και εμπορικη υλοτόμηση, οδήγησαν στην απαγόρευση της «καταστροφικής γεωργίας» με την καύση και κοπή των δέντρων («slash-and-burn agriculture») σε όλη τη χώρα. Υπήρξαν ακόμα και προσπάθειες να επανεγκατασταθούν βαθμιαία οι κάτοικοι χωριών (ban) των ορεινών δασών που εφάρμοζαν αυτή την τακτική (δεδομένου ότι ήταν πιο δύσκολο να αλλάξει η νοοτροπία τους) σε χαμηλές περιοχές όπου μπορούσαν να ασχοληθούν με ορυζώνες, με σημαντικά αποτελέσματα για τα ορεινά χωριά.

Παρά την αποδάσωση, το μεγαλύτερο μέρος του Λάος καλύπτεται ακόμα από δάση. Ο ορυκτός πλούτος κάτω από τα δάση είναι μία ανεξερεύνητη ακόμα πηγή πλούτου, και περιλαμβάνει χρυσό και πετρέλαιο.

Αριθμητικά και άλλα δεδομένα

Ο Μεκόνγκ παρά τη Λουάνγκ Πραμπάνγκ

Έκταση:
Ολική: 236.800 τ.χλμ.
Ξηρά: 230.800 τ.χλμ.
Εσωτερικά ύδατα: 6.000 τ.χλμ.

Συγκριτική έκταση: Ελαφρώς μικρότερη από εκείνη της Ρουμανίας, 1,8 φορές μεγαλύτερη από την έκταση της Ελλάδας

Χερσαία σύνορα:
Ολικό μήκος: 5.083 χλμ
Συνορεύουσες χώρες και μήκος συνόρων: Βιετνάμ 2.130 χλμ, Ταϊλάνδη 1.754 χλμ, Καμπότζη 541 χλμ, Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας 423 χλμ, Μιανμάρ 235 χλμ

Μήκος ακτογραμμής: 0 χλμ

Ακραία σημεία
Χαμηλότερο σημείο: Ποταμός Μεκόνγκ, 70 μέτρα
Υψηλότερο σημείο: Φου Μπία, 2.819 μέτρα

Χρήσεις γης:
Αρόσιμη γη: 6,2%
Μόνιμες καλλιέργειες: 0,7%
Μόνιμα βοσκοτόπια: 3,7%
Δάση: 67,9%
Υπόλοιπο: 21,5% (2011)

Αρδευόμενη γη: 3.100 τ.χλμ. (2005)

Ολικοί ανανεώσιμοι υδάτινοι πόροι: 333,5 κυβικά χιλιόμετρα (2011)

Φυσικοί πόροι: Ξυλεία, υδροηλεκτρική ενέργεια, γύψος, κασσίτερος, χρυσός, πολύτιμοι λίθοι

Φυσικοί κίνδυνοι: Πλημμύρες, ξηρασίες, ασθένειες φυτών και σεισμοί στα βόρεια.

Πηγές

• Το λήμμα «Laos» στην Encyclopedia Britannica Online, 13 Νοεμβρίου 2016
• Kittikhoun, Anoulak: «Small State, Big Revolution: Geography and the Revolution in Laos», Theory & Society, 38.1 (2009), σσ. 25-55
• Savada, Andrea Matles, κ.ά.: Laos : A Country Study, 3η έκδοση, Federal Research Division, Library of Congress, U.S. G.P.O., Washington, DC, 1995
• Συλλογικό: The World Factbook: LAOS., Central Intelligence Agency. 8 Νοεμβρίου 2016