Βισάργκα
Το Βισάργκα (IAST: visarga) (विसर्गः) είναι διακριτικό σύμβολο που χρησιμοποιείται σε διάφορα βραχμικά αλφάβητα. Στα ελληνικά, η λέξη βισάργκα σημαίνει "αποστέλνοντας εμπρός, απαλλαγή". Στη Σανσκριτική φωνολογία (σικσά), η βισάργκα (επίσης ονομάζεται αντίστοιχα ως βισαρτζανίγια από νωρίτερους γραμματιστές) είναι το όνομα του ενός φωνήματος, [[h]], γραμμένο ως:
| Μεταγραφή | Σύμβολο |
|---|---|
| IAST | ḥ |
| Χάρβαρντ-Κιότο | ⟨H⟩ |
Το Βισάργκα είναι αλλόφωνο του [/r/] και [/s/] σε παύση (στο τέλος της έκφρασης). Από τότε που το [/-s/] είναι κοινή κλιτή κατάληξη (ονομαστική ενικού, δεύτερο ενικό πρόσωπο, κλπ.), η βισάργκα εμφανίζεται συχνά σε Σανσκριτικά κείμενα. Στην παραδοσιακή τάξη των σανσκριτικών ήχων, η βισάργκα και ανουσβάρα εμφανίζονται μεταξύ των φωνηέντων και να σταματημένων συμφώνων.
Η ακριβής προφορά των βισάργκα στα Βεδικά κείμενα μπορεί να διαφέρουν μεταξύ Σάχα. Κάποια προφέρουν μια μικρή ηχώ από το προηγούμενο φωνήεν μετά την δάσυνση: το aḥ θα πρέπει να προφέρεται [[ɐhᵄ]], και το iḥ θα πρέπει να προφέρεται [[ihⁱ]]. Η Βισάργκα δεν πρέπει να συγχέεται με την άνω και κάτω τελεία.
Τύποι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Βισάργκα βρίσκεται συνήθως στο γράψιμο, που μοιάζει με το σημείο στίξης της άνω και κάτω τελείως ή ως δύο μικρούς κύκλους ο ένας πάνω στο άλλο. Αυτή η μορφή έχει διατηρηθεί στα περισσότερα Ινδικά αλφάβητα.
Σύμφωνα με τους Σανσκριτικούς φωνολόγους, η βισάργκα έχει δύο προαιρετικά αλλόφωνα, δηλαδή τα जिह्वामूलीय (Τζιχβαμουλίγια ή λαρυγγικό βισάργκα) και उपध्मानीय (Ουπαντμανίγια ή προφερόμενο βισάργκα). Το πρώτο μπορεί να προφέρεται πριν τα γράμματα ⟨क⟩, ⟨ख⟩, και το τελευταίο πριν τα γράμματα ⟨प⟩ και ⟨फ⟩, όπως στς φράσεις तव पितामहः कः (tava pitāmahaḥ kaḥ?, "Ποιος είναι ο παππούς σου,"), पक्षिणः खे उड्डयन्ते (pakṣiṇaḥ khe uḍḍayante, "τα πουλιά πετούν στον ουρανό"), भोः पाहि (bhoḥ pāhi, "κύριε, σώσε με"), και तपःफलम् (tapaḥphalam, "αποτέλεσμα των κανόνων'). Γράφονταν με διάφορα σύμβολα, όπως σε σύμβολο παρόμοιο με το Χ ή πλάγιο σύμβολο σαν το 3 με μια τελεία πάνω και δύο κάτω, ή και δύο ημικύκλια σε σχήμα ημισελήνου το ένα πάνω στο άλλο, στραμμένο προς τα πάνω και κάτω αντίστοιχα.[1] Ευδιάκριτα διακριτικά για τα τζιβαχαμουλίγια και ουπαντμανίγια υπάρχουν στο αλφάβητο Κανάντα, στο Θιβετιανό αλφάβητο, στο Σαράντα, στο Βράχμι και το Λάντσα.
Άλλες Ινδικές σενάρια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βιρμανικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο βιρμανικό αλφάβητο, η βισάργκα (που ονομάζεται ποικιλοτρόπως ရှေ့ကပေါက် σάι γκα πάουκ, ဝစ္စနစ်လုံးပေါက် ουιζά ναλόνε πάουκ, ή ရှေ့ဆီး σάι ζι και εκπροσωπείται με δύο τελείες δεξιά από το γράμμα ως ◌း) όταν χρησιμοποιείται ενταγμένη σε ένα γράμμα, δημιουργεί το υψηλό τόνο.
Ιαπωνικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Μοτοόρι Νορινάγκα εφύηρε ένα σημάδι για τη βισάργκα που χρησιμοποίησε σε ένα βιβλίο για την Ινδική ορθογραφία.
Ιαβανεζικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Ιαβανεζικό αλφάβητο, η βισάργκα (γνωστή ως ουίνγκγιαν) αντιπροσωπεύεται από δύο γραμμές στα δεξιά μιας συλλαβής, σχηματίζοντας το σχήμα ꦃ: η πρώτη γραμμή είναι μικρή και κυκλική και το δεύτερη γραμμή είναι μακριά. Προσθέτει το /-h/ μετά το φωνήεν.
Χμερ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Χμερικό αλφάβητο, η βισάργκα (γνωστή ως ρεάχμουχ (χμερ: រះមុខ, "φωτεινό πρόσωπο")) δείχνει μια δάσυνση του ήχου /-ʰ/ που προστίθεται μετά από μια συλλαβή. Εκπροσωπείται με δύο μικρούς κύκλους στα δεξιά ενός γράμματος ះ και δεν πρέπει να συγχέεται με το παρόμοιο γιουκολεακπιντού (យុគលពិន្ទុ, "ζευγάρι σημείων"), που υποδεικνύει ένα βραχύ φωνήεν που ακολουθείται από ένα λαρυγγικό φθόγγο, όπως το ισοδύναμο διακριτικό για τη βισάργκα που χρησιμοποιείται στο ταϊλανδικό και το λαοτινό αλφάβητο.
Λαοτινά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο λαοτινό αλφάβητο, η βισάργκα εκπροσωπείται με δύο μικρές κάθετες γραμμές προς τα δεξιά ενός γράμματος ως ◌ະ. Όπως και στο γειτονικό σχετιζόμενο ταϊλανδικό αλφάβητο, υποδεικνύει έναν λαρυγγικό φθόγγο μετά το φωνήεν.
Ταμίλ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο ταμιλικό αλφάβητο, η βισάργκα (γνωστή ως αγιούθα ελούτου (ஆயுத எழுத்து) ή άιταμ (ஆய்தம்)) εκπροσωπείται με τρεις μικρούς κύκλους στα δεξιά ενός γράμματος ως ஃ. Αντιπροσώπευε έναν πεπαλαιωμένο ήχο /h/ και /x/ που έχει γίνει σιωπηλός, ή προφέρεται ως /x/, /(a)k -/ - ή /-ka/ στην προσεκτική ομιλία. Επίσης, τοποθετείται πριν από ένα σύμφωνο για να μεταγράψει κάποια ξένα φωνήματα, όπως το ஃப (/f/, όπως και στο ஃபேஷன் (fēṣaṉ, "μόδα") και ஒஃபீஸ் (ōfīs, "γραφείο")), τα ஃஜ (/z/), ஃஸ் (/ks/), και ஃக் (/x/).
Ταϊλάνδης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο ταϊλανδικό αλφάβητο, η βισάργκα (γνωστή ως ουισαντσάνι (วิสรรชนีย์) ή νομ νανγκ θανγκχού (นมนางทั้งคู่)) αντιπροσωπεύεται με δύο μικρούς κάθετους κύκλους προς τα δεξιά ενός γράμματος με τη μορφή ◌ะ. Αντιπροσωπεύει έναν λαρυγγικό φθόγγο που ακολουθεί το επηρεασμένο φωνήεν.