Βαλκανικό Κύπελλο συλλόγων ποδοσφαίρου

Διασυλλογικό Βαλκανικό Κύπελλο
Ίδρυση	1960
Κατάργηση	1994
Χώρα	Αλβανία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Ρουμανία, Τουρκία και Γιουγκοσλαβία
Αριθμός ομάδων	6 έως 10
Τρέχων κάτοχος	Σαμσουνσπόρ
Περισ. κατακτήσεις	Μπερόε Στάρα Ζαγόρα
	wikidata (π • σ • ε )

Το Διασυλλογικό Βαλκανικό Κύπελλο ήταν μια ποδοσφαιρική διοργάνωση που ξεκίνησε τη σεζόν 1960-61 και διεξαγόταν ως το 1993-94. Συμμετείχαν ομάδες από τις έξι βαλκανικές χώρες: Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Αλβανία και Τουρκία.

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πρώτη προσπάθεια διεξαγωγής ενός διασυλλογικού βαλκανικού κυπέλλου έγινε προπολεμικά. Το 1934 η πρωταθλήτρια Τουρκίας Φενερμπαχτσέ πρότεινε τη διεξαγωγή βαλκανικού κυπέλλου με τη συμμετοχή των πρωταθλητριών ομάδων των βαλκανικών χωρών, κατ' αναλογία του Μιτρόπα Καπ των κεντροευρωπαϊκών κρατών. Για την πρώτη διοργάνωση προσκάλεσε στην Κωνσταντινούπολη τους πρωταθλητές: Ελλάδας Ολυμπιακό Πειραιώς, Γιουγκοσλαβίας Μπεογκράντσκι, Βουλγαρίας Σλάβια Σόφιας και Ρουμανίας Ριπένσια.^[1] Όμως, η πρόταση συνάντησε την άρνηση της γιουγκοσλαβικής ομοσπονδίας, η οποία είχε μόλις καταφέρει η πρωταθλήτρια της χώρας να γίνει δεκτή στο δημοφιλές Μιτρόπα Καπ. Έτσι η διοργάνωση ματαιώθηκε και δεν ξαναέγινε κάποια άλλη προσπάθεια.^[2]

Μεταπολεμικά ξεκίνησε το 1960 με τη συμμετοχή των δευτεραθλητριών ομάδων των αντίστοιχων πρωταθλημάτων. Από το 1966 υποβαθμίστηκε με την συμμετοχή ομάδων που τερμάτιζαν σε χαμηλότερες θέσεις στη βαθμολογία, αμέσως μετά τις θέσεις που οδηγούσαν στο Κύπελλο ΟΥΕΦΑ και σε περίπτωση άρνησής τους από τις αμέσως επόμενες. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '70 είχε χάσει την αρχική αίγλη του και πολλές ομάδες αρνούνταν να συμμετάσχουν ή δήλωναν συμμετοχή και μετά αποχωρούσαν. Επίσης, δεν είχε σταθερές ημερομηνίες διεξαγωγής, με αποτέλεσμα κάποιες διοργανώσεις να "ξεχειλώνουν" και να αργούν να ολοκληρωθούν. Τη δεκαετία του '90 υποβαθμίστηκε ακόμα περισσότερο, αφού αποφασίστηκε να συμμετέχουν οι πρωταθλήτριες Β΄ κατηγορίας ή αυτές που κέρδιζαν την άνοδό τους στην Α΄ κατηγορία. Τελικά, το 1994 έπαψε να διεξάγεται. Συνολικά πραγματοποιήθηκαν 28 διοργανώσεις.

Σύστημα διεξαγωγής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Βαλκανικό κύπελλο άλλαξε πολλές φορές σύστημα διεξαγωγής, το οποίο επηρεαζόταν και από τον αριθμό των ομάδων που συμμετείχαν. Ξεκίνησε ως ενιαίος όμιλος όλων των ομάδων με βαθμολογία, χωρίς διεξαγωγή τελικού. Από τη δεύτερη διοργάνωση (1961-63) καθιερώθηκε η συμμετοχή οκτώ ομάδων χωρισμένων σε δύο ομίλους, με τους νικητές να αγωνίζονται σε διπλό τελικό. Με αυτή τη μορφή διεξήχθη ως το 1967-68. Στη συνέχεια αποφασίστηκε να μετέχει μόνο μία ομάδα από κάθε χώρα, οπότε υπήρχαν δύο όμιλοι των τριών ομάδων, με τους νικητές να παίζουν σε διπλό τελικό. Αυτή υπήρξε η πιο μακροχρόνια μορφή του κυπέλλου, αφού κράτησε ως το 1981-83, παρά το ότι κάποιες φορές ορισμένες ομάδες αποχωρούσαν με αποτέλεσμα ο όμιλος να εξελίσσεται σε αγώνα νοκ-άουτ δύο συλλόγων. Η διοργάνωση του 1983-84 επρόκειτο να διεξαχθεί με τον ίδιο τρόπο αλλά όλες οι ομάδες του Β΄ ομίλου απέσυραν τη συμμετοχή τους, οπότε ουσιαστικά το κύπελλο διεξήχθη σε έναν όμιλο τριών ομάδων με βαθμολογία, χωρίς διεξαγωγή τελικού.

Από την επόμενη σεζόν αυξήθηκε ο αριθμός των μετεχουσών ομάδων σε δύο ανά χώρα, αλλά από κάποιες χώρες υπήρξαν αρνήσεις. Έτσι τις επόμενες δύο σεζόν 1984-85 και 1986 συμμετείχαν οκτώ σύλλογοι που αγωνίστηκαν σε διπλούς αγώνες νοκ-άουτ, ως το διπλό τελικό. Το 1987-88 πήραν μέρος δέκα ομάδες χωρισμένες σε τρεις ομίλους, από τους οποίους οι τέσσερις προκρίθηκαν στους νοκ-άουτ ημιτελικούς.

Από το 1988-89 επανήλθε το καθεστώς της συμμετοχής μίας ομάδας ανά χώρα και το σύστημα των δύο ομίλων των τριών. Οι νικητές αγωνίστηκαν σε μονό τελικό, για πρώτη και μοναδική φορά στην ιστορία του θεσμού. Οι τελευταίες τρεις διοργανώσεις διεξήχθησαν με σύστημα διπλών νοκ-άουτ αγώνων μέχρι και τον τελικό και ανάλογα με τον αριθμό των συμμετοχών στον α΄ γύρο κάποιες ομάδες προκρίνονταν χωρίς αγώνα.

Χρονιές	Σύστημα διεξαγωγής
1960-61	Ενιαίος όμιλος με βαθμολογία
1961-63 ως 1981-83	Δύο όμιλοι - Διπλός Τελικός
1983-84	Ενιαίος όμιλος με βαθμολογία
1984-85 ως 1986	Νοκ-άουτ διπλοί αγώνες
1987-88	Τρεις όμιλοι - Νοκ-άουτ ημιτελικός - Διπλός Τελικός
1988-89	Δύο όμιλοι - Μονός τελικός
1990-91 ως 1993-94	Νοκ-άουτ διπλοί αγώνες

Αριθμός συλλόγων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την αρχική προκήρυξη ο αριθμός των συλλόγων που είχαν δικαίωμα συμμετοχής ήταν έξι, ένας από κάθε βαλκανική χώρα. Όμως, στην μακροχρόνια πορεία του θεσμού η προκήρυξη της διοργάνωσης άλλαξε πολλές φορές, σε διάφορες προσπάθειες που έγιναν για να στηριχτεί ο θεσμός. Έτσι υπήρξαν χρονιές με οκτώ, ακόμα και με δέκα συμμετοχές, σε περιόδους που επιτρεπόταν η συμμετοχή δύο ομάδων από την ίδια χώρα και χρονιές με τέσσερις ή με τρεις συμμετοχές, όταν είχαμε πολλές αποχωρήσεις ή αρνήσεις συμμετοχής. Η πιο πολυπληθής διοργάνωση με 10 ομάδες διεξήχθη το 1987-88 και η πιο ολιγομελής με 3 ομάδες το 1983-84.

Χρονιές	Αριθμός συλλόγων
1960-61	5
1961-63 ως 1967-68	8
1969 ως 1981-83	6
1983-84	3
1984-85 ως 1986	8
1987-88	10
1988-89 ως 1990-91	6
1991-92	5
1992-93	6
1993-94	4

Αριθμός χωρών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γενικά, οι βαλκανικές χώρες στήριξαν τη διοργάνωση, παρά την αμφίθυμη στάση των ομάδων προς αυτήν. Αν εξαιρέσουμε την πρώτη διοργάνωση που δεν μετείχε ομάδα από τη Γιουγκοσλαβία, ως το 1977 (15η διοργάνωση) μετείχαν ανελλιπώς ομάδες και από τις έξι χώρες. Στη συνέχεια υπήρξαν διαρροές, για ένα διάστημα από τουρκικές ομάδες και στις τελευταίες διοργανώσεις από γιουγκοσλαβικές, δεδομένου πως η ενιαία Γιουγκοσλαβία είχε αρχίσει να αποσυντίθεται. Η τελευταία φορά που υπήρξαν συμμετοχές και από τις έξι χώρες ήταν το 1990-91. Η πιο "πιστή" χώρα στο βαλκανικό κύπελλο υπήρξε η Βουλγαρία, ομάδες της οποίας μετείχαν και στις 28 διοργανώσεις. Ακολουθούν με συμμετοχές σε 27 διοργανώσεις η Ελλάδα και η Αλβανία (απουσίασαν το 1983-84), με 26 η Ρουμανία, με 25 η Τουρκία και με 19 η Γιουγκοσλαβία.

Χώρα	Αριθμός συμμετοχών
Βουλγαρία	28
Ελλάδα	27
Αλβανία	27
Ρουμανία	26
Τουρκία	25
Γιουγκοσλαβία	19

Οι Τελικοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περίοδος	Κυπελλούχος	Αποτέλεσμα	Φιναλίστ
1960/61 Αναλυτικά	Στεαγκούλ Μπρασόβ	13 βαθμοί - 8 βαθμοί (Οι αγώνες έγιναν σε όμιλο)	Λέφσκι Σόφιας
1962/63 Αναλυτικά	Ολυμπιακός Πειραιώς	1 - 0, 0 - 1, 1 - 0	Λέφσκι Σόφιας
1963/64 Αναλυτικά	Ραπίντ Βουκουρεστίου	1 - 1, 2 - 0	Σπαρτάκ Πλόβντιφ
1965/66 Αναλυτικά	Ραπίντ Βουκουρεστίου	3 - 0, 3 - 3	Φάρουλ Κονστάντσα
1966/67 Αναλυτικά	Φενερμπαχτσέ	1 - 2, 1 - 0, 3 - 1	ΑΕΚ
1967/68 Αναλυτικά	Μπερόε Στάρα Ζαγόρα	3 - 0, 3 - 4	Σπάρτακ Σόφιας
1969 Αναλυτικά	Μπερόε Στάρα Ζαγόρα	0 - 1, 3 - 0	Ντιναμό Τιράνων
1970 Αναλυτικά	Παρτιζάνι Τιράνων	1 - 1, 3 - 0	Μπερόε Στάρα Ζαγόρα
1971 Αναλυτικά	Πανιώνιος	2 - 1, 1 - 1	Μπέσα Δυρραχίου
1972 Αναλυτικά	Τράκια Πλ.	5 - 0, 0 - 4	/ Βαρντάρ Σκοπίων
1973 Αναλυτικά	Λοκομοτίβ Σόφιας	1 - 1, 2 - 0	Τίργκου Μούρες
1974 Αναλυτικά	Ακαντέμικ Σόφιας	2 - 1, 0 - 0	/ Βαρντάρ Σκοπίων
1975 Αναλυτικά	/ Ραντνίσκι Νίς	1 - 0, 2 - 1	Εσκίσεχιρσπορ
1976 Αναλυτικά	/ Διναμό Ζάγκρεμπ	3 - 1, 2 - 3	Σπορτούλ Στουντεντέσκ
1977 Αναλυτικά	Παναθηναϊκός	0 - 0, 2 - 1	Σλάβια Σόφιας
1978 Αναλυτικά	/ Ριέκα	0 - 1, 4 - 1	Γιούλ Πετροσάνι
1979/80 Αναλυτικά	Σπορτούλ Στουντεντέσκ	2 - 0, 1 - 1	/ Ριέκα
1980/81 Αναλυτικά	/ Βελέζ Μόσταρ	6 - 5, 6 - 2	Τράκια Πλ.
1982/83 Αναλυτικά	Μπερόε Στάρα Ζαγόρα	3 - 0, 3 - 1	ΚΦ Τίρανα
1983/84 Αναλυτικά	Μπερόε Στάρα Ζαγόρα	6 βαθμοί - 4 βαθμοί (οι αγώνες έγιναν σε όμιλο)	Άρτζες Πιτέστι
1984/85 Αναλυτικά	Ηρακλής Θεσσαλονίκης	4 - 1, 1 - 3	Άρτζες Πιτέστι
1986 Αναλυτικά	Σλάβια Σόφιας	3 - 0, 2 -3	Πανιώνιος
1987/88 Αναλυτικά	Σλάβια Σόφιας	5 - 1, 1 - 0	Άρτζες Πιτέστι
1988/89 Αναλυτικά	ΟΦΗ	3 - 1	/ Ραντνίσκι Νίς
1990/91 Αναλυτικά	Φ.Κ. Ίντερ Σίμπιου	0 - 0, 1 - 0 (παρ.)	/ Μπούντουτσνοστ Τίτογκραντ
1991/92 Αναλυτικά	Σαριγέρ ΣΚ	0 - 0, 1 - 0	Οτέλουλ Γκαλάτσι
1992/93 Αναλυτικά	Εδεσσαϊκός	0 - 1, 3 - 1	Ετάρ Βέλικο Τάρνοβο
1993/94 Αναλυτικά	Σαμσουνσπόρ	3 - 0, 2 - 0	ΠΑΣ Γιάννινα

Τίτλοι ανά χώρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 28 διοργανώσεις πολυνίκης χώρα υπήρξε η Βουλγαρία με εννέα κύπελλα από πέντε διαφορετικές ομάδες. Συνολικά 9 βουλγαρικές ομάδες έφτασαν σε 17 τελικούς, που επίσης αποτελεί ρεκόρ. Έξι διαφορετικές ελληνικές ομάδες κατέκτησαν από ένα κύπελλο, ενώ έφτασαν σε άλλους τρεις τελικούς.

Χώρα	Κύπελλα	Σύλλογοι	Φιναλίστ	Σύλλογοι
Βουλγαρία	9	Μπερόε (4), Σλάβια Σ. (2), Ακαντέμικ Σ., Λοκομοτίβ Σ., Τράκια Πλόβντιφ	8	Λέφσκι Σ. (2), Σπαρτάκ Σ., Σπαρτάκ Πλ., Ετάρ Βέλικο, Τράκια Πλ., Σλάβια Σ., Μπερόε
Ελλάδα	6	Ολυμπιακός Π., Πανιώνιος, Παναθηναϊκός, Ηρακλής Θ., ΟΦΗ, Εδεσσαϊκός	3	ΑΕΚ, Πανιώνιος, ΠΑΣ Γιάννινα
Ρουμανία	5	Ραπίντ Β. (2), Στεαγκούλ Μπρ., Ίντερ Σίμπιου, Σπορτούλ	8	Άργκες Π. (3), Οτέλουλ Γκ., Γιούλ Πετρ., Φαρούλ Κ., Σπορτούλ, Τίργκου Μ.
Γιουγκοσλαβία	4	Κροατία: Ριέκα, Ντιναμό Ζ. Σερβία: Ραντνίσκι Νις Βοσνία και Ερζεγοβίνη : Βελέζ Μόσταρ	5	Κροατία: Ριέκα Σερβία: Ραντνίσκι Νις Βοσνία και Ερζεγοβίνη : Βελέζ Μόσταρ Μαυροβούνιο ! Μαυροβούνιο: Μπούντοκνοστ Βόρεια Μακεδονία: Βαρντάρ
Τουρκία	3	Σαμσουνσπόρ, Σαριγέρ ΣΚ, Φενερμπαχτσέ	1	Εσκίσεχιρσπορ
Αλβανία	1	Παρτιζάνι Τιράνων	3	17 Νεντόρι Τ., Μπέσα, Ντιναμό Τιράνων

Τίτλοι ανά σύλλογο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μια επαρχιακή ομάδα της Βουλγαρίας, η ΠΦΚ Μπερόε Στάρα Ζαγόρα, είναι η πολυνίκης του θεσμού με τέσσερα τρόπαια. Έχει άλλη μια παρουσία σε τελικό, φθάνοντας έτσι στο απλησίαστο ρεκόρ των πέντε τελικών. Από δύο κύπελλα έχουν η Σλάβια Σόφιας και η Ραπίντ Βουκουρεστίου, ενώ 20 ακόμα ομάδες έχουν κατακτήσει από ένα τρόπαιο.

Άλλες 17 ομάδες έφτασαν στον τελικό χωρίς να πάρουν το κύπελλο. Έτσι ο συνολικός αριθμός των φιναλίστ ανέρχεται σε 40 βαλκανικούς συλλόγους. Ως πιο άτυχη μπορεί να θεωρηθεί η ρουμανική Αργκές Πιτέστι που αγωνίστηκε σε τρεις τελικούς χωρίς επιτυχία.

Σύλλογοι	Κύπελλα	Φιναλίστ
Μπερόε Στάρα Ζαγόρα	4	1
Σλάβια Σόφιας	2	1
Ραπίντ Βουκουρεστίου	2
Πανιώνιος Τράκια Πλόβντιφ Σπορτούλ / Ριέκα / Ραντνίτσκι Νις / Βελέζ Μόσταρ	1	1
Ολυμπιακός Π., Παναθηναϊκός, Ηρακλής Θ., ΟΦΗ, Εδεσσαϊκός Ακαντέμικ Σ., Λοκομοτίβ Σ. Στεαγκούλ Μπρ., Ίντερ Σίμπιου / Ντιναμό Ζ. Σαμσουνσπόρ, Σαριγέρ ΣΚ, Φενέρμπαχτσε Παρτιζάνι Τ.	1
Άρτζες Π.		3
Λέφσκι Σ.		2
Οτέλουλ Γκ., Γιούλ Πετρ., Φαρούλ Κ., Τίργκου Μ. Σπαρτάκ Σ., Σπαρτάκ Πλ., Έταρ Βελίκο ΣΚ Τίρανα, Μπέσα Δ., Ντιναμό Τ. ΑΕΚ, ΠΑΣ Γιάννινα / Μπούντοκνοστ / Βαρντάρ Σκ. Εσκίσεχιρσπορ		1

Ελληνικές συμμετοχές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 28 διοργανώσεις του Βαλκανικού Κυπέλλου έχουν λάβει μέρος 15 ελληνικοί σύλλογοι. Έξι έχουν κατακτήσει το κύπελλο, άλλοι δύο έφτασαν ως τον τελικό, ενώ ο Πανιώνιος είναι η μοναδική ελληνική ομάδα με δύο παρουσίες σε τελικούς: μία επιτυχημένη και μία αποτυχημένη. Τη δεκαετία του '60 μετείχαν αποκλειστικά ο Ολυμπιακός Π. και η ΑΕΚ. Από το 1969 που έλαβε μέρος ο Πιερικός άρχισαν να μετέχουν και ομάδες εκτός Π.Ο.Κ., ενώ το 1973 πήρε μέρος για πρώτη φορά ομάδα της Θεσσαλονίκης, ο Άρης. Τις περισσότερες συμμετοχές, τέσσερις, έχει η ΑΕΚ, ενώ από τρεις φορές έχουν λάβει μέρος ο Ολυμπιακός, ο Πανιώνιος, ο Άρης και ο Ηρακλής.

Συμμετοχές	Ομάδα	Διοργανώσεις
4	ΑΕΚ	1960-61, 1966-67 (Φ), 1967-68, 1980-81
3	Ολυμπιακός Πειραιώς	1962-63 (Κ), 1963-64, 1965-66
3	Πανιώνιος	1971 (Κ), 1975, 1986 (Φ)
3	Άρης Θεσσαλονίκης	1973, 1978, 1984-85
3	Ηρακλής Θεσσαλονίκης	1984-85 (Κ), 1986, 1987-88
2	ΑΕΛ	1974, 1981-83
2	Εθνικός Πειραιώς	1976, 1991-92
2	ΠΑΣ Γιάννινα	1979-80, 1993-94 (Φ)
2	ΟΦΗ	1988-89 (Κ), 1990-91
1	Πιερικός	1969
1	Α.Ο. Αιγάλεω	1970
1	Α.Ο. Καβάλα	1972
1	Παναθηναϊκός	1977 (Κ)
1	ΠΑΟΚ	1987-88
1	Εδεσσαϊκός	1992-93 (Κ)

(Κ): Κυπελλούχος.
(Φ): Φιναλίστ.