Μετάβαση στο περιεχόμενο

Βαλέριος Μάξιμος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βαλέριος Μάξιμος
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση1ος αιώνας π.Χ.[1]
Αρχαία Ρώμη
Θάνατος1ος αιώνας[1]
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Ρώμη[2]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΛατινικά[3]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταιστορικός
συγγραφέας[4][2]
ποιητής[5]
Αξιοσημείωτο έργοFactorum ac dictorum memorabilium libri IX
Περίοδος ακμής14[1], 31[1] και 1ος αιώνας π.Χ.[6]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα
Σελίδα από ένα αρχέτυπο (incunable) του Bαλέριου Μάξιμου, Πράξεις και ρήσεις αξιομνημόνευτες (Facta et dicta memorabilia), τυπωμένο σε κόκκινο και μαύρο μελάνι από τον Peter Schöffer (Μάιντς, 1471).

Ο Βαλέριος Μάξιμος, λατι.: Valerius Maximus ήταν Λατίνος συγγραφέας του 1ου αι. και συγγραφέας μιας συλλογής ιστορικών ανέκδοτων: Factorum et dictorum memorabilium libri IX [it] («Εννέα βιβλία με αξιομνημόνευτες πράξεις και ρήσεις», επίσης γνωστά ως De factis dictisque memorabilibus ή Factis et dicta memorabilia). Εργάστηκε επί Τιβερίου (14 μ.Χ. έως 37 μ.Χ.).

Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, ο Βαλέριος Μάξιμος ήταν ένας από τους πιο αντιγραμμένους Λατίνους πεζογράφους, δεύτερος μόνο μετά τον Πρισκιανό. Ως αποτέλεσμα, έχουν διασωθεί περισσότερα από 600 μεσαιωνικά χειρόγραφα των βιβλίων του.

Βιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τίποτε δεν είναι γνωστό για τη ζωή του, εκτός από το ότι η οικογένειά του ήταν πτωχή και άσημη, και ότι τα χρωστούσε όλα στον Σέξτο Πομπήιο (ύπατος 14 π.Χ.), ανθύπατος της Ασίας, τον οποίο συνόδευσε στην Ανατολή το 27. Ο Πομπηίας ήταν το κέντρο ενός λογοτεχνικού κύκλου, στον οποίο ανήκε ο Οβίδιος. Ήταν επίσης στενός φίλος τού πιο λόγιου πρίγκιπα της αυτοκρατορικής οικογένειας, του Γερμανικού. [7] Αν και μοιραζόταν το ίδιο όνομα με μια διάσημη οικογένεια της εποχής της Δημοκρατίας, ο Τζον Μπρίσκοε λέει ότι «είναι απίθανα ακραίο» ο Βαλέριος Μάξιμος να ανήκε στους πατρίκιους Βαλέριους Μάξιμους. Αντιθέτως, προτείνει ότι ήταν είτε απόγονος των πληβείων Βαλερίων Ταπόνων ή Tριαρίων, είτε κέρδισε τη ρωμαϊκή υπηκοότητα χάρη στην προστασία ενός Βαλέριου της Δημοκρατίας.

Η στάση του απέναντι στον αυτοκρατορικό Οίκο είναι αμφιλεγόμενη: έχει παρουσιαστεί ως ένας κακός κολακευτής του Τιβέριου, του ίδιου τύπου με τον Μ. Β. Μαρτιάλη. Ο Τσίσχολμ το 1911 υποστήριξε, ωστόσο, ότι, εάν οι αναφορές στην αυτοκρατορική διοίκηση εξεταστούν προσεκτικά, δεν θα θεωρηθούν υπερβολικές σε είδος, ούτε σε αριθμό: λίγοι θα μνησικακούν τώρα τον Τιβέριο, όταν ληφθεί υπόψη ολόκληρη η δράση του ως ηγεμόνα, με έναν τίτλο του όπως το σωτήρας πρίγκιπας (salutaris princeps), που φαινόταν σε μια προηγούμενη γενιά απαράδεκτη. Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, ωστόσο, ο H.J. Ρόουζ ισχυρίστηκε ότι ο Βαλέριος «δεν νοιάζεται καθόλου για την ιστορική αλήθεια, αν παραμελώντας την μπορεί να κολακεύει τον Τιβέριο, κάτι που κάνει με τον πιο πλήρη τρόπο».

Ο Τσίσχολμ υποστήριξε επίσης ότι οι λίγες νύξεις για τους δολοφόνους του Καίσαρα και για τον Αύγουστο δύσκολα ξεπερνούν το συμβατικό ύφος της εποχής του συγγραφέα. Και ότι το μόνο απόσπασμα που μπορεί δίκαια να ονομαστεί πλήρες, είναι η βίαιη ρητορική παρωδία εναντίον του Λ. Αι. Σηιανού. [7]

Το έργο του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ύφος της γραφής του Βαλέριου φαίνεται να δείχνει ότι ήταν επαγγελματίας ρήτορας: η γραφή του αντιπροσωπεύει πολλές από τις χειρότερες ρητορικές τάσεις της εποχής των Αργυρών Λατινικών. Η άμεση και απλή δήλωση αποφεύγεται, και η καινοτομία επιδιώκεται με κάθε τίμημα, παράγοντας μια αδέξια ασάφεια. Το λεκτικό είναι σαν αυτό της ποίησης. οι χρήσεις των λέξεων είναι τεταμένες. Οι μεταφορές επινοούνται. Υπάρχουν εκπληκτικές αντιθέσεις, υπονοούμενα και επίθετα. Παίζονται παραλλαγές σε γραμματικά και ρητορικά σχήματα λόγου. [7]

Στον πρόλογό του, ο Βαλέριος υποδηλώνει ότι το έργο του προορίζεται ως ένα κοινότοπο βιβλίο ιστορικών ανεκδότων για χρήση στα σχολεία της ρητορικής, όπου οι μαθητές εκπαιδεύονταν στην τέχνη του εξωραϊσμού των λόγων με αναφορές στην ιστορία. Σύμφωνα με τα χειρόγραφα, ο τίτλος του είναι Factorum ac dictorum memorabilium libri IX (συντομότερος τίτλος Facta et dicta memorabilia), «Εννέα βιβλία με αξιομνημόνευτες πράξεις και ρήσεις». Οι ιστορίες είναι χαλαρά και ακανόνιστα διατεταγμένες, κάθε βιβλίο χωρίζεται σε ενότητες και κάθε ενότητα φέρει ως τίτλο το θέμα, συνηθέστερα κάποια αρετή ή κακία, ή κάποιο πλεονέκτημα ή μειονέκτημα, που οι ιστορίες της ενότητας προορίζονται να επεξηγήσουν. [7]

Οι περισσότερες ιστορίες είναι από τη ρωμαϊκή ιστορία, αλλά κάθε τμήμα έχει ένα παράρτημα, που αποτελείται από αποσπάσματα από τα χρονικά άλλων λαών, κυρίως των Ελλήνων. Η έκθεση παρουσιάζει έντονα τα δύο ρεύματα συναισθημάτων, που αναμειγνύονται σχεδόν από κάθε Ρωμαίο συγγραφέα της Αυτοκρατορίας: την αίσθηση ότι οι Ρωμαίοι της εποχής του συγγραφέα είναι εκφυλισμένα πλάσματα, όταν έρχονται αντιμέτωποι με τους δικούς τους δημοκρατικούς προκατόχους τους, και την αίσθηση ότι, όσο και αν είναι εκφυλισμένοι, οι Ρωμαίοι των τελευταίων ημερών εξακολουθούν να είναι ανώτεροι από τους Έλληνες και τους άλλους. [7]

Οι κύριες πηγές του συγγραφέα είναι ο Κικέρωνας, ο Λίβιος, ο Σαλλούστιος και ο Πομπηίας Τρόγος, ειδικά οι δύο πρώτοι. Η αντιμετώπιση του υλικού τους από τον Βαλέριο είναι απρόσεκτη και ανακριβής στο έπακρο. Αλλά παρά τα μπερδέματα, τις αντιφάσεις και τους αναχρονισμούς του, τα αποσπάσματα αποτελούν εύστοχες απεικονίσεις, από τη σκοπιά του ρητορικού, της περίστασης ή της ποιότητας που είχαν σκοπό να απεικονίσουν. Ο Βαλέριος χρησιμοποίησε επίσης πηγές που τώρα έχουν χαθεί, διατηρώντας κάποιες αναλαμπές στην πολυσυζητημένη και πολύ ατελώς καταγεγραμμένη βασιλεία του Τιβέριου[7], καθώς και κάποιες αποσπασματικές πληροφορίες για την ελληνιστική τέχνη, και μια αποκαλυπτική ματιά στην πρώιμη αυτοκρατορική αντίληψη σχετικά με την ανάγκη για εύρυθμη λογική και σταθερότητα της αρχαίας ρωμαϊκής θρησκείας, σε έναν πολιτικά ταραγμένο κόσμο.

Υστεροφημία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Σιμόν ντε Εσντέν παρουσιάζει τη μετάφραση του «Facta et dicta memorabilia» του Βαλέριου Μάξιμου στον Κάρολο Ε' βασιλιά της Γαλλίας.

Η συλλογή του Βαλέριου χρησιμοποιήθηκε πολύ για σχολικούς σκοπούς, και η δημοτικότητά της σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα μαρτυρείται από τον μεγάλο αριθμό χειρογράφων, στα οποία έχει διατηρηθεί: πράγματι, ο Μπ. Γκ. Νήμπουργκ έφτασε στο σημείο να ισχυριστεί ότι τότε ήταν «το πιο σημαντικό βιβλίο δίπλα στη Βίβλο». Όπως και άλλα σχολικά βιβλία, είχε την επιτομή του: μια πλήρης επιτομή, πιθανώς του 4ου ή 5ου αι., που φέρει το όνομα του Ιούλιου Πάριδος, μας έχει φτάσει. Επίσης ένα μέρος μίας άλλης από από τον Ιανουάριο Νεποτιανό. Μόνο στην Αναγέννηση, ωστόσο, μπήκε στο κεντρικό πρόγραμμα σπουδών των Λατινικών με πλήρη μορφή, και τότε ήταν που η επιρροή του ήταν αναμφισβήτητα στο αποκορύφωμά της. Ο Δάντης για παράδειγμα, χρησιμοποίησε τον Βαλέριο για λεπτομέρειες στην αφήγησή του για τη γενναιοδωρία και τη σεμνότητα του Πεισίστρατου.

Αν και στα χειρόγραφα του Βαλέριου δίνεται ένα δέκατο βιβλίο, το οποίο αποτελείται από το λεγόμενο βιβλίο Επωνύμων (Liber de Praenominibus), αυτό είναι έργο κάποιου γραμματικού πολύ μεταγενέστερης χρονολογίας.

Εκδόσεις και μεταφράσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι εκδόσεις των C. Halm (1865), C. Kempf (1888), περιέχουν τις επιτομές του Paris και του Nepotianus[7]. Νέες εκδόσεις έχουν παραχθεί από τον R. Combès (1995-) σε γαλλική μετάφραση, τον J. Briscoe (1998) και τον DR Shackleton Baily (2000) σε αγγλική μετάφραση. Οι πρόσφατες συζητήσεις για το έργο του Valerius περιλαμβάνουν τους W. Martin Bloomer, Valerius Maximus and the Rhetoric of the New Nobility (Chapel Hill, 1992), Clive Skidmore, Practical Ethics for Roman Gentlemen: the Work of Valerius Maximus (Exeter, 1996), και Hans-FriedrichMueller, RemidligionL (2002).

Μια μετάφραση στα ολλανδικά δημοσιεύτηκε το 1614, [8] και διαβάστηκε από τον Ρέμπραντ και άλλους καλλιτέχνες (και τους θαμώνες τους), κεντρίζοντας το ενδιαφέρον για ορισμένα νέα θέματα όπως η Αρτεμισία που πίνει τις στάχτες του συζύγου της. [9]

Έχουν διασωθεί 600 χειρόγραφα του Βαλέριου, 800 όταν μετράμε και τις επιτομές· περισσότερα από οποιονδήποτε άλλο Λατίνο πεζογράφο μετά τον γραμματικό Πρισκιανό. Τα περισσότερα χειρόγραφα χρονολογούνται από τον Ύστερο Μεσαίωνα, αλλά τα 30 χρονολογούνται πριν από τον 12ο αι. Τα τρία παλαιότερα χειρόγραφα είναι οι έγκυρες πηγές για το κείμενο:

  • Burgerbibliothek, Βέρνη, Ελβετία, n°366 (χειρόγραφο Α).
  • Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη, Φλωρεντία, Iταλία, Ashburnham 1899 (χειρόγραφο L). Τόσο το Α όσο και το L γράφτηκαν στη βόρεια Γαλλία τον 9ο αι. και μοιράζονται μια κοινή πηγή.
  • Βασιλική Βιβλιοθήκη του Βελγίου, Bρυξέλλες, Bέλγιο, n°5336 (χειρόγραφο G). Πιθανότατα γράφτηκε στο Αβαείο Gembloux (νότια των Βρυξελλών) τον 11ο αι. Ο Μπρίσκοε λέει ότι το G έχει διαφορετικό γονέα από το A και το L, καθώς πολλά λάθη που μοιράζονται οι A και L δεν βρίσκονται στο G.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Ινστιτούτο της Ιταλικής Εγκυκλοπαίδειας: «Enciclopedia on line» (Ιταλικά) valerio-massimo.
  2. ↑ 2,0 2,1 «Валерий Максим» (Ρωσικά)
  3. ↑ CONOR.SI. 10990691.
  4. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  5. ↑ Ανακτήθηκε στις 20  Ιουνίου 2019.
  6. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ola2002161393. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουνίου 2022.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 Chisholm 1911.
  8. ↑ Maximus, Valerius (1614). Des alder-vermaertsten ende wel-sprekensten Histori-schrijvers Valerii Maximi, negen boecken, van ghedenck-weerdighe, loflicke woorden, daaden ende gheschiedenissen der Romeynen en de uytlantsche volcken (στα Ολλανδικά). 
  9. ↑ Golahny, Amy, Rembrandt's Reading: The Artist's Bookshelf of Ancient Poetry and History, pp. 129-133, 2003, Amsterdam University Press, (ISBN 9053566090), 9789053566091

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  •  Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Valerius Maximus". Encyclopædia Britannica. Vol. 27 (11th ed.). Cambridge University Press. p. 860.
  • Bloomer, W. Martin. Valerius Maximus and the Rhetoric of the New Nobility. University of North Carolina Press: Chapel Hill, 1992.
  • Briscoe, John. "Some Notes on Valerius Maximus." Sileno 19: 398–402, 1993.
  • ——, Valerius Maximus, Facta Et Dicta Memorabilia, Book 8: Text, Introduction, and Commentary, Berlin/Boston, de Gruyter, 2019.
  • Farrell, Joseph. "The Poverty of Our Ancestral Speech." Latin Language and Latin Culture from Ancient to Modern Times. Cambridge: Cambridge University Press, 2001.
  • Guerrini, Roberto. Studi su Valerio Massimo. Pisa, Italy: Giardini, 1981.
  • Holford-Strevens, Leofranc. "Getting Away with Murder: The Literary and Forensic Fortune of Two Roman 'Exempla.'" International Journal of the Classical Tradition, vol. 7, no. 4, 2001, pp. 489–514.
  • Ker, James. "Roman Repraesentatio." The American Journal of Philology, vol. 128, no. 3, 2007, pp. 341–365.
  • Koster, Isabel K. "How to Kill a Roman Villain: The Deaths of Quintus Pleminus." The Classical Journal, vol. 109, no. 3, 2014, pp. 309–332.
  • Lennon, Jack. "Dining and Obligation in Valerius Maximus: The Case of the Sacra Mensae." The Classical Quarterly, vol. 65, no. 2, 2015, pp. 719–731.
  • Lobur, John Alexander. Consensus, Concordia and the Formation of Roman Imperial Ideology, Routledge, 2008 (chapter six).
  • Mueller, Hans-Friedrich. Roman Religion in Valerius Maximus. Routledge: London, 2002.
  • Murray, J. and Wardle, D. (eds). Reading by Example: Valerius Maximus and the Historiography of Exempla. Brill: Leiden/Boston, 2022.
  • Nguyen, V. Henry T. Christian Identity in Corinth: A Comparative Study of 2 Corinthians, Epictetus and Valerius Maximus. Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament. 2. Reihe 243. Tübingen: Mohr Siebeck, 2008.
  • Skidmore, Clive. Practical Ethics for Roman Gentlemen: The Work of Valerius Maximus. University of Exeter Press: Exeter, 1996.
  • Vorobyova, Nataliya. "Valerius Maximus: Moral Exempla in Kierkegaard's Writings" in Kierkegaard and the Roman World edited by Jon Bartley Stewart. Ashgate: Farnham, 2009.
  • Wardle, David. "Valerius Maximus and the End of the First Punic War." Latomus, vol. 64, no. 2, 2005, pp. 377–384.
  • Wardle, David. The Sainted Julius: Valerius Maximus and the Dictator. Classical Philology 92:323–345, 1997.
  • Wardle, David. Valerius Maximus' Memorable Deeds and Sayings: Book 1. Oxford University Press (Clarendon Ancient History Series): Oxford and New York, 1998.
  • Welch, Tara S. "Was Valerius Maximus a Hack?" American Journal of Philology 134:67–82, 2013.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βαλέριος_Μάξιμος&oldid=11013525"