Αφραάτης

Αφραάτης: "Ο σοφός Πέρσης"

Ο Αφραάτης (στα συριακά Αφραάτ) υπήρξε ο θεμελιωτής της συριακής χριστιανικής γραμματείας γι' αυτό και του αποδόθηκε ο τίτλος «ο σοφός Πέρσης». Ήταν ο πρώτος Σύριος Ορθόδοξος συγγραφέας και ο πρώτος χριστιανός που έγραψε στην επικράτεια των Σασσανιδών Περσών.

Βιογραφία

Ο Αφραάτης γεννήθηκε μεταξύ 260-275 μ.Χ. στα σύνορα Συρίας και Ιράκ και ανήκε στην μικρή κοινότητα των χριστιανών της περσικής κοινωνίας, όπου οι Ιουδαίοι ασκούσαν μεγάλη πνευματική και οικονομική επιρροή. Παρόλο που ο ίδιος δεν ήταν επικεφαλής μοναχών ή επίσκοπος, είχε σημαντική δράση στους κόλπους της κοινωνίας, καλλιεργώντας την άσκηση και προβάλλοντας την εγκράτεια και την παρθενία.

Είχε άγνοια της ελληνικής παιδείας και της θεολογικής διεργασίας, που είχε συντελεστεί έξω από τον ελληνοσυριακό χώρο, αφού η παιδεία του ήταν στο πλαίσιο της χριστιανικής κατήχησης του Γ’ αι., αλλά ταυτόχρονα είχε ευρεία γνώση του σημιτικού πνεύματος και της ραβινικής γραμματείας και οικειότητα προς το ιουδαιοχριστιανικό πνεύμα. Αυτό αποτυπώνεται και στα έργα του, τα οποία άρχισε να γράφει το 337 μ.Χ., στα οποία δηλώνει ότι γράφει αποκλειστικά ως «μαθητής» των Γραφών και δεν ασχολείται με τη φιλοσοφική γνώση. Η έρευνα όμως έδειξε ότι εκτός από τη σημιτική ανθρωπολογία και εσχατολογία, τον Αφραάτη επηρέασαν περιθωριακά ο γνωστικισμός του Ουλαντίου και οι κουμρανικές αντιλήψεις. Πέθανε λίγο μετά το 345.

Έργο

Ο Αφραάτης ερμήνευσε ιστορικογραμματικά την Γραφή την οποία γνώρισε μέσα από την συριακή Πεσίτα και το Διατεσσάρων (Ευαγγέλιον) του Τατιανού του Σύρου. Στο έργο του, όμως, εμφανίζεται το ενδιαφέρον και για τυπολογική ερμηνεία. Αξιολογεί γεγονότα της Παλαιάς Διαθήκης ως raza (μυστήριο/τύπος/σύμβολο), που στην Καινή Διαθήκη γίνονται seraza (αλήθεια). Έτσι, κατά τον ίδιο, την αλήθεια κατανοούν μόνο οι χριστιανοί, που αποτελούν τη συνέχεια του ιουδαϊκού λαού, ως δέκτη των θείων επαγγελιών. Η ερμηνεία του, που βασίζεται κυρίως στην παλαιοδιαθηκική και ιουδαιοχριστιανική παράδοση, αποβλέπει σε δύο σκοπούς: στην θεμελίωση και προβολή της παρθενίας και της ασκήσεως ως το έσχατο ιδεώδες της Εκκλησίας και στην προβολή του χριστιανισμού ως αληθινού αποδέκτη των εκπληρωμένων πλέον επαγγελιών, που αρχικά δόθηκαν στο Ισραήλ.

Με το έργο του θεμελίωσε ουσιαστικά την συριακή χριστιανική γραμματεία ενώ παράλληλα δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την εμφάνιση του έργου του Εφραίμ, γι’ αυτό και έμεινε στην ιστορία ως «ο σοφός Πέρσης». Το έργο του περιλαμβάνει 23 σύντομα και γλαφυρά ασκηκοοικοδομητικά, παραινετικά, υμνητικά και αντιουδαϊκά εργίδια ή λόγους, τα οποία ονόμαζε Επιδείξεις ή Εκθέσεις. Μέσα από αυτά ερευνά την χριστιανική πίστη, κυρίως σε θεολογικά, ασκητικά και πειθαρχικά ζητήματα. Τα 10 πρώτα τα έγραψε το 337 κι αναφέρονται στην πίστη, την αγάπη, τη νηστεία, την προσευχή, τον πόλεμο, τους ασκητές, τους ποιμένες, την μετάνοια, την ανάσταση και την ταπεινοφροσύνη. Μέσα από αυτά τα έργα δημιουργήθηκε το χαρακτηριστικό ασκητικό κλίμα της συριακής Εκκλησίας. Τα υπόλοιπα 13, γράφτηκαν μεταξύ 344 και 345 και συνιστούν μια προσπάθεια αντιπαράθεσης χριστιανισμού και ιουδαϊσμού. Ο Ιάκωβος ο Νισιβινός, ο οποίος υπήρξε ο πρώτος επίσκοπος της Νισίβεως της Μεσοποταμίας, ενθάρρυνε τον Αφραάτη στο συγγραφικό-θεολογικό του έργο.

Βιβλιογραφικές πηγές

Παπαδόπουλος, Στυλιανός Γ. (2018). Μεγάλοι Σταθμοί της Θεολογίας. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη. σελ. 244-245. ISBN 978-960-333-688-4

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

https://www.britannica.com/biography/Aphraates

https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Aphraates