Ασωπός (αρχαία πόλη)

Στην ανατολική πλευρά του Λακωνικού κόλπου στον μυχό του ευλίμενου όρμου Ξυλί, βρίσκεται ο σημερινός οικισμός της Πλύτρας που ταυτίζεται - σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές με την αρχαία πόλη του Ασωπού. Σύμφωνα με τον Παυσανία, "από τις παραθαλάσσιες πόλεις, ο Ασωπός, απέχει από τις Ακριές (σημερινή Κοκκινιά) εξήντα στάδια. Μέσα στην πόλη υπάρχει ναός Ρωμαίων αυτοκρατόρων και στα ενδότερα, σε απόσταση δώδεκα περίπου σταδίων, υπάρχει το ιερό του Ασκληπιού που τον ονομάζουν φιλόλαο. Στην Ακρόπολη υπάρχει και ιερό της Αθηνάς, της επονομαζομένης κυπαρισσίας. Στα ριζά της ακρόπολης υπάρχουν ερείπια της πόλης που λέγεται των Παρακυπαρισσίων αχαιών. Υπάρχει στον τόπο αυτό και ιερό του Ασκληπιού που απέχει περίπου πενήντα στάδια από τον Ασωπό. Το μέρος όπου ειναι το ασκληπιείο το λένε Υπερτελεατον" Η ακρόπολη του Ασωπού με το ιερό της Αθηνάς Κυπαρισσίας ταυτίζεται με τον λόφο "Καστέι" ή "Γουλάς" σε μικρή απόσταση βορειοδυτικά της Πλύτρας. Το ιερό του Ασκληπιού Φιλολάου χωροθετείται στη θέση "Καταφύγι" στη δυτική υπώρεια του λόφου του Παλαιοκάστρου οπου εντοπίζονται λείψανα οικιστικής εγκατάστασης των κλασικών και ύστερων ρωμαϊκών χρόνων καθώς και τμήμα μεγάλων διαστάσεων πολυγωνικού τοίχου. Το ιερό του Απόλλωνος Υπερτελεάτα βρίσκεται βορειότερα στην περιοχή του Φοινικίου.

Ο Ασωπός ήταν μέλος του Κοινού των Ελευθερολακώνων, είχε ασφαλές λιμάνι και δικό της νόμισμα με την επιγραφή ΑΣΩΠΕΙΤΩΝ. Η πόλη βυθίστηκε το 365 μ.Χ. μετά από ισχυρό σεισμό.

Στην Πλύτρα, που βρίσκεται στο δήμο Μονεμβάσιας της Περιφερειακής Ενότητας Λακωνίας, στην περιοχή "κόκκινες", υπάρχει η βυθισμένη πόλη, της οποίας τα ερείπια διακρίνονται μέχρι σήμερα με γυμνό μάτι μέσα στη θάλασσα αλλά και κατά μήκος της ακτής. Υπάρχουν λείψανα της Ρωμαϊκής πόλης του Ασωπού η οποία ειχε ανεγερθεί στα ερείπια της αρχαίας πόλης και βρίσκονται στην παραπάνω περιοχή. Υπάρχουν ερείπια κτηρίων και τάφοι των ρωμαϊκών χρόνων και εντοπίζονται στον δυτικό τομέα του σημερινού οικισμού ενώ κατάλοιπα ρωμαϊκών κτισμάτων βρίσκονται στον βυθό της θάλασσας κοντά στο λιμάνι. Στον νοτιοανατολικό τομέα του οικισμού και σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα σώζονται σε κατάσταση θεμελίωσης τα διαμερίσματα ρωμαϊκού λουτρού, τα λείψανα μικρών διαστάσεων θεάτρου καθώς και τμήματα τοίχων και δαπέδων που ανήκουν πιθανόν σε λουτρικές εγκαταστάσεις. Στη θέση Κόκκινες σώζονται κτήρια που έχουν κατασκευαστεί από μεγάλων διαστάσεων λαξευμένους πωρόλιθούς. Το επίμηκες και μεγάλων διαστάσερων κτήριο που βρίσκεται στην ακτογραμμή, ταυτίζεται πιθανόν με τον ναό των ρωμαίων αυτοκρατόρων που αναφέρει ο Παυσανίας. Στον περιβάλλοντα χώρο του υπάρχουν διάσπαρτα πώρινα αρχιτεκτονικά μέλη, όπως βάσεις κιόνων, τεκτονικά κιονόκρανα και κορμοί ραβδωτών κιόνων. Σε μικρή απόσταση βορειότερα σώζονται τα κατάλοιπα ρωμαϊκού λουτρού με ψηφιδωτό δάπεδο σε τρία στρώματα. Η αρχική οικοδομική φάση του κτηρίου χρονολογείται στους ύστερους ελληνιστικούς χρόνους. Σε μια δεύτερη οικοδομική φάση του κτηρίου, που ανάγεται στον 1ο-2ο αιώνα μ.Χ., το κτήριο χρησιμοποιήθηκε ως βαλαντείο, σύμφωνα και με αφιερωματική επιγραφή που αποκαλύφθηκε στο κατώφλι της θύρας εισόδου και τεκμηριώνει την ταύτιση του οικισμού με τον αρχαίο Ασωπό.

Σημειώνεται ότι στο Διάταγμα του 1870 περί εγκρίσεως του ρυμοτομικού σχεδίου Πλύτρας σε 9 οικοδομικά τετράγωνα του σχεδιαγράμματος που συνοδεύει το Διάταγμα αναγράφεται η φράση: «ερείπια αρχαίας πόλης».

Στην ίδια όμως θέση με την απόφαση του Υπουργού Προεδρίας Κυβερνήσεως του 1966 περί χαρακτηρισμού ως αρχαιολογικών χώρων και ιστορικών διατηρητέων μνημείων, αναγράφεται η φράση: «εκτεταμένα λείψανα της Ρωμαϊκής πόλεως Ασωπός».

Πηγές

• Ιστοσελίδα για την Πλύτρα (έχει δοθεί άδεια)