Αρχαίο θέατρο Μαρώνειας

Αρχαίο θέατρο Μαρώνειας
Είδος	αρχαίο ελληνικό θέατρο
Γεωγραφικές συντεταγμένες	40°52′44″N 25°31′9″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Μαρωνείας - Σαπών
Τοποθεσία	Μαρώνεια Ροδόπης
Χώρα	Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Το αρχαίο θέατρο της Μαρώνειας εντοπίζεται νότια του ομώνυμου χωριού, στην τοποθεσία «Καμπάνα» του νομού Ροδόπης και διαθέτει τρεις οικοδομικές φάσεις, με αρχική φάση στην ελληνιστική περίοδο.

Η Μαρώνεια υπήρξε πόλη μεγάλης σημασίας κατά την αρχαιότητα, καθώς έπαιζε καθοριστικό ρόλο για το εμπόριο από το Αιγαίο προς τη θρακική γη. Η ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων νομισμάτων από τις αρχές του 5ου αι. μ.Χ., καθώς και η συμμετοχή στην Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία και η αυξανόμενη εισφορά της αναδεικνύουν την εξελισσόμενη οικονομική και πολιτική της δύναμη.

Τοποθεσία

Το θέατρο βρίσκεται μέσα στον οχυρωματικό περίβολο της αρχαίας Μαρώνειας. Η επιλογή της συγκεκριμένης θέσης για την κατασκευή του θεάτρου πιθανότατα να έγινε λόγω της ακουστικής του σημείου, καθώς και της θέας στο Θρακικό πέλαγος. Η οικοδόμησή του γίνεται στην ελληνιστική περίοδο, με εκτεταμένη, όμως, χρήση και στη ρωμαϊκή.

Περιγραφή μνημείου

Το θέατρο παρουσιάζει τρεις ιστορικές περιόδους λειτουργίας:

Η πρώτη χρονολογείται κατά την ελληνιστική περίοδο (τέλη 4ου αι. π.Χ - αρχές 3ου αι. π.Χ.). Σημαντικό πρόβλημα κατά την μελέτη του αρχαίου θεάτρου, ήταν η αποκατάσταση της κάτοψης της ελληνιστικής φάσης, καθώς κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους η ορχήστρα είχε μετατραπεί σε αρένα με αποτέλεσμα να έχουν γίνει αρκετές μετατροπές στο κατώτερο τμήμα του κοίλου και να είναι δύσκολο να αποκατασταθεί η πρώτη φάση του.

Το κοίλο του θεάτρου χωρίζεται από οχτώ ακτινωτές κλίμακες σε εννιά κερκίδες, χωρίς να έχει εντοπιστεί διάζωμα. Με βάση τον αριθμό των εδωλίων που βρέθηκαν, η χωρητικότητά του ανέρχεται σε 2500-3000 θεατές. Τα εδώλια και οι βαθμίδες των κλιμάκων του εδράζονται είτε σε φυσικό βράχο, είτε σε μαρμάρινους κρατευτές (κομμάτια πέτρας που αποτελούσαν το υπόστρωμα λιθόστρωτου), στερεωμένους σε βράχους. Στο μέρος κάτω από τη σειρά των εδωλίων σώζεται ένας αναβαθμός για την τοποθέτηση των ποδιών των θεατών. Στην ελληνιστική φάση του θεάτρου τρίλιθες μαρμάρινες προεδρίες ήταν τοποθετημένες μπροστά στην πρώτη σειρά των εδωλίων.

Το θέατρο διέθετε ημικυκλικό αποχετευτικό αγωγό που συγκέντρωνε τα νερά από το κοίλο και την ορχήστρα και τα διοχέτευε στον κεντρικό αποχετευτικό αγωγό.

Για τη σκηνή της ελληνιστικής περιόδου δεν έχουν εντοπιστεί αρχιτεκτονικά κατάλοιπα στην αρχική τους θέση. Είναι, όμως, βέβαιο ότι υπήρχε λίθινη κιονοστοιχία στο προσκήνιο με δωρικούς ημικίονες που έφεραν ζωφόρο με τρίγλυφα (διακοσμητικές πλάκες με τρεις παράλληλες κάθετες εξοχές και εσοχές, που βρίσκονται σε αρχαία οικοδομήματα μεταξύ δύο μετοπών) και μετόπες (πλάκες τετράγωνου σχήματος που βρίσκονται σε αρχαία οικοδομήματα στο κενό μεταξύ δύο τριγλύφων).

Ακολουθεί η Α΄ ρωμαϊκή περίοδος όπου το αρχαίο θέατρο ανακατασκευάστηκε και στο κοίλο χρησιμοποιήθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη σε δεύτερη χρήση, δηλαδή spolia, τα οποία, όμως, σώζονταν σε καλή ποιότητα. Στον όροφο του προσκηνίου σώζεται το κατώφλι ενός ανοίγματος προς την ορχήστρα. Κατά τη ρωμαϊκή του μετασκευή σε αρένα αυξήθηκε πιθανότατα ο διαθέσιμος χώρος της ορχήστρας για τις ανάγκες της αρένας. Επίσης, αποσυναρμολογήθηκαν οι προεδρίες, οι καλυπτήριες, ο βατήρας οι καλυπτήριες πλάκες και οι πλάκες του διαδρόμου. Ο ημικυκλικός αγωγός καλύφθηκε με διάφορα αρχιτεκτονικά μέλη - τα καλύμματα αυτά ήταν κακότεχνα - ενώ με την μετασκευή ο χώρος της ορχήστρας διπλασιάστηκε.

Κατά τη Β΄ ρωμαϊκή περίοδό του, το θέατρο υπέστη επανειλημμένες μετασκευές και επισκευές για τις ανάγκες των θεαμάτων και των συναθροίσεων των πολιτών. Μια πρόχειρη επισκευή φαίνεται να έγινε στο προστατευτικό θωράκιο, όταν πραγματοποιήθηκε κατάργηση των θυρών που επικοινωνούσαν με το κοίλο. Παράλληλα η δυτική πάροδος φράχτηκε από αρχιτεκτονικά μέλη πιθανόν στο δεύτερο μισό ή στα τέλη του 3ου αι. μ.Χ.

Αρχαιολογικές έρευνες

Το θέατρο ήρθε στην επιφάνεια κατά τη διάρκεια των συστηματικών ανασκαφών που πραγματοποίησε από το 1981 ως το 1988 στην αρχαία Μαρώνεια ο αρχαιολόγος Ευάγγελος Πεντάζος. Το 2004 ξεκίνησε το αναστηλωτικό πρόγραμμα του θεάτρου με πόρους της Ε.Ε. και του ελληνικού κράτους, το οποίο ολοκληρώθηκε το 2015.

Βιβλιογραφία

• Καραδήμα Χ., Το θέατρο και το Ιερό του Διονύσου στη Μαρώνεια, Κομοτηνή 2015, εκδόσεις Εφορεία αρχαιοτήτων Ροδόπης, σελ. 5-31

• Καραδήμα Χ., Φυλλάδιο-έντυπο, Το θέατρο της Μαρώνειας, Κομοτηνή 2016, εκδόσεις Εφορεία Αρχαιοτήτων Ροδόπης

• Karadima Ch., Zambas K., Chatzidakis N., Thomas G., Doudoumi E., “The ancient theater of Maroneia”, στο Επιμ.: R. Frederiksen, E. Gebhard, A. Sokolicek, The architecture of the Ancient Greek Theatre. Acts of an International Conference at the Danish Institute at Athens, 27-30 January 2012, Monographs of the Danish Institute, 17, Aarchus 2015, σελ. 253-264

Ιστότοποι

• Σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ - Αρχαίο θέατρο Μαρώνειας
• Σωματείο ΔΙΑΖΩΜΑ - ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΜΑΡΩΝΕΙΑΣ