Αποφθέγματα των Πατέρων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αποφθέγματα των Πατέρων: Μια Συλλογή των Πατέρων της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, 14 αιώνας, εξώφυλλο. Φυλάσσεται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη.[1]

Τα Αποφθέγματα των Πατέρων (λατινικά: Apophthegmata Patrum), γνωστά επίσης με το όνομα "Γεροντικόν" ή "Πατερικόν",[2] είναι μια συλλογή με περισσότερες από 1.000 σύντομες ιστορίες και ρητά από τους Πατέρες της Ερήμου περίπου από τον 5ο αιώνα μ.Χ.[3][4][5]

Τα αποφθέγματα περιγράφουν τις πνευματικές πρακτικές και τις εμπειρίες των πρώτων χριστιανών ασκητών που ζούσαν στην έρημο της Αιγύπτου. Συνήθως έχουν τη μορφή συνομιλίας μεταξύ ενός νεότερου μοναχού και του πνευματικού του πατέρα ή ως συμβουλή που δίνεται στους επισκέπτες. Ξεκίνησαν ως προφορική παράδοση στην κοπτική γλώσσα, ενώ αργότερα καταγράφηκαν σε γραπτή μορφή στα ελληνικά. Οι ιστορίες ήταν εξαιρετικά δημοφιλείς ανάμεσα στους πρώτους χριστιανούς μοναχούς και αργότερα εμφανίστηκαν σε διάφορες μορφές και συλλογές.[6]

Στη συλλογή αναφέρονται πολλοί αξιόλογοι Πατέρες της Ερήμου, όπως ο Μέγας Αντώνιος, ο Αρσένιος Ερημίτης, ο Αββάς Ποιμήν, ο Όσιος Μακάριος ο Αιγύπτιος, και ο Άγιος Μωυσής ο Αιθίοπας. Επίσης περιλαμβάνονται και Μητέρες της Ερήμου, με την πιο σημαντική την Οσία Συγκλητική.[7] Οι ρήσεις των Πατέρων της Ερήμου επηρέασαν πολλούς αξιόλογους θεολόγους, μεταξύ των οποίων ο Άγιος Ιερώνυμος και ο Άγιος Αυγουστίνος (Ιππώνος).[8]

Ιστορία του κειμένου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι Πατέρες της Ερήμου μιλούσαν την κοπτική, μια γλώσσα που συγγενεύει με την αρχαία αιγυπτιακή. Τα αποφθέγματα αρχικά μεταβιβάστηκαν προφορικά στα κοπτικά, αλλά η αρχική γραπτή απόδοση ήταν ελληνική.[3] Η παλαιότερη γραπτή αναφορά των αποφθεγμάτων φαίνεται να είναι από τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ. Δύο εκδοχές από τον 5ο αιώνα, η Collectio Monastica, γραμμένη στη γλώσσα γκεζ (αρχαία αιθιοπική), και οι Λόγοι Ασκητικοί του Αββά Ησαΐα, γραμμένοι στα ελληνικά, δείχνουν πώς η προφορική παράδοση άρχισε να αποτυπώνεται σε γραπτές συλλογές. Επίσης, παρόλο που υπάρχουν σωζόμενα αποσπάσματα των αποφθεγμάτων τόσο στη σαχιδική όσο και στην μποχαϊρική διάλεκτο της κοπτικής, αυτά ωστόσο αντιπροσωπεύουν αναδρομικές μεταφράσεις από τα ελληνικά. Συλλέχθηκαν και εκδόθηκαν από τον Μάριους Σεν.[6]

Τα αποφθέγματα έχουν μεταφραστεί εν συνόλω ή εν μέρει αρκετές φορές. Ο Πελάγιος και ο Ιωάννης ο Διάκονος έκαναν τις πρώτες μεταφράσεις στα λατινικά. Ο Μαρτίνος της Μπράγκα μετέφρασε επίσης μερικά από τα ρητά στα λατινικά, ακολουθούμενα από μια εκτενέστερη μετάφραση από τον Πασχάσιο του Ντούμιο, περίπου το 555.[9] Το έργο αυτό μπορεί να περιέχει μόνο το ένα πέμπτο του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου. Τον 17ο αιώνα, ο Ολλανδός ιησουίτης Χέριμπερτ Ροσβέϊντε συγκέντρωσε και μετέφρασε όλες τις διαθέσιμες πηγές για τους Πατέρες της Ερήμου και τις δημοσίευσε στα λατινικά ως Vitae Patrum.

Παράλληλα, υπάρχουν δύο μεταφράσεις στα αραμαϊκά. Αυτή του νεστοριανού μοναχού Ενάνισο στη κλασική συριακή (συριακή αραμαϊκή) από τις αρχές του 7ου αιώνα, γνωστή ως ο Παράδεισος των Πατέρων, και αυτή που δημοσιεύσε ο Χούγκο Ντένσινγκ και αποτελεί μια χριστιανική παλαιστινιακή αραμαϊκή μετάφραση. Υπάρχουν επίσης οι αρμενικές μεταφράσεις τόσο της αλφαβητικής όσο και της συστηματικής συλλογής.[3] Την περίοδο 867–872, ο Άγιος Μεθόδιος μετέφρασε το κείμενο στα παλαιοεκκλησιαστικά σλαβονικά. Και παρόλο που το πρωτότυπο χάθηκε τον 14ο αιώνα, διασώθηκαν αρκετές δεκάδες αντίγραφα του λεγόμενου Πατερικού (Патерікъ).[10] Επίσης, μερικά από τα αποφθέγματα διατηρούνται σε αραβικές και γεωργιανές μεταφράσεις.[3] Τέλος, χάρη στους Λόγους Ασκητικούς, μερικά από τα αποφθέγματα μεταφράστηκαν στη σογδιανή (ανατολική ιρανική).[11]

Στις αρχές του 20ου αιώνα η Έλεν Ουάντελ μετέφρασε επιλεγμένα αποφθεγμάτων από τη Vitae Patrum στα αγγλικά,[12] ενώ η πρώτη πλήρης μετάφραση των αποφθεγμάτων στα αγγλικά είναι αυτή της αδελφής Μπενεντίκτα Ουόρντ (1975).[13]

Παραλλαγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι παραλλαγές των Αποφθεγμάτων περιλαμβάνουν την αλφαβητική, τη συστηματική και την ανώνυμη.[2][3]

Ανώνυμη παραλλαγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ενότητες της ανώνυμης παραλλαγής είναι οι παρακάτω[14]:

Αποφθέγματα Περιγραφή
1–36 –
37–54 Περὶ τῶν Μαγιστριανῶν
55–131 Περὶ τοῦ σχήματος τοῦ ἁγίου τῶν μοναχῶν
132 Περὶ ἀναχωρητῶν
133–143 Ὅτι δεῖ τὴν ἡσυχίαν καὶ τὴν κατάνυξιν μεταδιώκειν
144–215 Περὶ ἐγκρατείας
216–253 Περὶ διακρίσεως
254–255 Ὅτι φυλάττεσθαι χρὴ τὸ μηδένα κρίνει
256–263 Περὶ τοῦ μηδὲν εἰς ἐπίδειξιν ποιεῖν, καὶ πλεονεξίαν ἀποστρέφεσθαι
264–280 Περὶ τοῦ δεῖν πάντοτε νήφειν
281–289 Ὅτι χρὴ ἐλεεῖν καὶ φιλοξενεῖν ἐν ἱλαρότητι
290–297 Περὶ ὑπακοῆς
298–334 Περὶ ταπεινοφροσύνης
335–343 Περὶ ἀνεξικακίας
344–358 Περὶ ἀγάπης
359–453 Περὶ διορατικῶν
454–474 Περὶ ποϱνείας
475–518 Περὶ τοῦ μὴ ϰρίνειν
519–765 Περὶ κατανύξεως

Αλφαβητική παραλλαγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην αλφαβητική παραλλαγή παρατίθενται σε αλφαβητική σειρά τα ονόματα των 131 Πατέρων με τα αποφθέγματα τους, αρχίζοντας από τον Μέγα Αντώνιο μέχρι τoν αββά Ωρ.[15][2]

Συστηματική παραλλαγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη συστηματική (λέγεται και θεματική) παραλλαγή το υλικό κατατάσσεται σε 21 κεφάλαια, που το καθένα αναφέρεται σε ένα κύριο θέμα.[16][2] Υπάρχουν τέσσερις κύριες εκδόσεις της συστηματικής παραλλαγής, στα ελληνικά, λατινικά, συριακά και αρμενικά.[3] Τα περιεχόμενα της ελληνικής έκδοσης είναι τα παρακάτω:

Ελληνική συστηματική παραλλαγή
Βιβλίο Τίτλος κεφαλαίου Αριθμός αποφθεγμάτων
Βιβλίο I Προτροπή των αγίων πατέρων περί προόδου προς την τελειότητα 37
Βιβλίο II Περί της καταβολής κάθε προσπάθειας για την επιδίωξη της ησυχίας 35
Βιβλίο III Περί μεταμέλειας (κατάνυξης) 56
Βιβλίο IV Περί εγκράτειας στο φαγητό και περί κυριαρχίας επί όλων των παθών 104
Βιβλίο V Διάφορες αφηγήσεις στον πόλεμο εναντίον της πορνείας 54
Βιβλίο VI Περί ακτημοσύνης και της ανάγκης να κρατηθεί κανείς μακριά από τη φιλαργυρία 28
Βιβλίο VII Διάφορες αφηγήσεις για την απόκτηση της υπομονής και του θάρρους 62
Βιβλίο VIII Τίποτα δεν πρέπει να γίνεται για την επίδειξη (ματαιοδοξία) 32
Βιβλίο IX Περί της αποφυγής της κατακρίσεως 26
Βιβλίο X Περί διακρίσεως 194
Βιβλίο XI Περί της αναγκαιότητας διαρκούς επαγρύπνησης 127
Βιβλίο XII Περί της αδιάλειπτης προσευχής 28
Βιβλίο XIII Περί φιλοξενίας και ελεημοσύνης 19
Βιβλίο XIV Περί υπακοής 32
Βιβλίο XV Περί ταπεινοφροσύνης 136
Βιβλίο XVI Περί μακροθυμίας 30
Βιβλίο XVII Περί φιλανθρωπίας 35
Βιβλίο XVIII Περί των μεγάλων οραματιστών 53
Βιβλίο XIX Περί των θαυματουργών 21
Βιβλίο XX Περί της ενάρετης συμπεριφοράς 24
Βιβλίο XXI Περί ασκητισμού 66
Συνολικά 1199

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ «Digitised Manuscripts». www.bl.uk. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 ΤΟ ΜΕΓΑ ΓΕΡΟΝΤΙΚΟΝ (ΠΡΩΤΟΣ ΤΟΜΟΣ). ΙΕΡΟ ΗΣΥΧΑΣΤΗΡΙΟ "ΤΟ ΓΕΝΕΣΙΟΝ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ". 2011. ISBN 9789607407481. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Harmless, William, S.J. (2004). The Apophthegmata Patrum: Text and Context. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-516223-3. 
  4. ↑ Wiles, Maurice F.· Yarnold, Edward (1 Ιανουαρίου 2001). Papers Presented at the Thirteenth International Conference on Patristic Studies Held in Oxford, 1999: Cappadocian Writers, other Greek writers. Akademie-Verlag. ISBN 978-90-429-0957-1. 
  5. ↑ «Apophthegmata Patrum». Oxford Reference (στα Αγγλικά). doi:10.1093/oi/authority.20110803095419411. Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 
  6. ↑ 6,0 6,1 Burton-Christie, Douglas (4 Φεβρουαρίου 1993). The Word in the Desert: Scripture and the Quest for Holiness in Early Christian Monasticism. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-535941-1. 
  7. ↑ Chryssavgis, John (2008). In the Heart of the Desert: The Spirituality of the Desert Fathers and Mothers. World Wisdom, Inc. ISBN 978-1-933316-56-7. 
  8. ↑ Flood, Gavin· Gavin, Flood (25 Νοεμβρίου 2004). The Ascetic Self: Subjectivity, Memory and Tradition. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-84338-6. 
  9. ↑ Fathers, Iberian· Braga, Martin of (1969). Iberian Fathers, Volume 1. CUA Press. ISBN 978-0-8132-0062-0. 
  10. ↑ «POES 12: The Scete Paterikon». www.pegasusboek.nl (στα Ολλανδικά). Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 
  11. ↑ «ABBĀ ISAIAH». Encyclopaedia Iranica. (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου 2021. 
  12. ↑ Helen Waddell, The desert fathers (translations from the Vitae Patrum), London: Constable & co., 1936.
  13. ↑ Benedicta Ward, The sayings of the Desert Fathers : the alphabetical collection, Kalamazoo, Michigan: Cistercian Publications, 1975 (revised edition, 1985).
  14. ↑ Wortley, John (2013). The anonymous sayings of the Desert Fathers. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-50988-6.
  15. ↑ Ward, Benedicta (1984). The sayings of the Desert Fathers: the alphabetical collection. Kalamazoo, MI: Cistercian Publications. ISBN 0-87907-959-2.
  16. ↑ Wortley, John (2012). The Book of the Elders – sayings of the Desert Fathers: the systematic collection. Trappist, KY; Collegeville, MN: Cistercian Publications Liturgical Press. ISBN 978-0-87907-201-8.


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αποφθέγματα_των_Πατέρων&oldid=10096780"