Μετάβαση στο περιεχόμενο

Απελευθέρωση της Χίου

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Απελευθέρωση της Χίου
Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος
Χάρτης της Χίου και της χερσονήσου της Ερυθραίας, απέναντι, με την πόλη του Τσεσμέ
Χρονολογία11 (ιουλ.) / 24 (γρηγ.) Νοεμβρίου 1912 έως 24 (ιουλ.) Δεκεμβρίου 1912 / 3 Ιανουαρίου (γρηγ.) 1913
ΤόποςΧίος, Ελλάδα
ΈκβασηΑπελευθέρωση της Χίου από τους Έλληνες
Αντιμαχόμενοι
Βασίλειο της Ελλάδας
Ηγετικά πρόσωπα
Απολογισμός
36 νεκροί
166 τραυματίες
~200 νεκροί
1.800 άνδρες αιχμάλωτοι

Η απελευθέρωση της Χίου επιτεύχθηκε από τις 11 (ιουλ.) / 24 (γρηγ.) Νοεμβρίου 1912 έως τις 24 (ιουλ.) Δεκεμβρίου 1912 / 3 Ιανουαρίου (γρηγ.) 1913 κατά τη διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατάληψη του ανατολικού νησιού του Αιγαίου Πελάγους, της Χίου από το Βασίλειο της Ελλάδας, τερματίζοντας σχεδόν 350 χρόνια σκλαβιάς υπό την κυριαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η απελευθέρωση του νησιού ήταν μια μακροχρόνια υπόθεση. Οι συνεννοήσεις των Βαλκανικών κρατών από το Μάιο του 1912 συνετέλεσαν ώστε να σχηματιστεί ο Βαλκανικός Συνασπισμός. Ο Ελληνικός Στρατός επιχειρεί νικηφόρες μάχες σε Ελασσόνα, Σαραντάπορο Λάρισας, Γιαννιτσά και εισέρχεται θριαμβευτής στη Θεσσαλονίκη, στις 26 Οκτωβρίου. Λίγες μέρες αργότερα καταρτίζεται ιδιαίτερο απόσπασμα για την απελευθέρωση της Χίου.Είχαν προηγηθεί ενέργειες διαφόρων Χιωτών, που είχαν έρθει σε επαφή με τον πρωθυπουργό, Ελευθέριο Βενιζέλο, για να του ζητήσουν βοήθεια. Ο ελληνικός στόλος, με ναύαρχο τον γενναίο Υδραίο, Παύλο Κουντουριώτη, αναλαμβάνει την απελευθέρωση των νησιών. Πρώτα απελευθέρωσε τη Λήμνο, στη συνέχεια τη Θάσο, την Ίμβρο, την Σαμοθράκη, τα Ψαρά και στις 8 Νοεμβρίου τη Λέσβο.[1]

Η ελληνική δύναμη προσγείωσης, υπό την διοίκηση του συνταγματάρχη Νικολάου Δελαγραμμάτικα, κατάφερε γρήγορα να καταλάβει την ανατολική παραλιακή πεδιάδα και την πόλη της Χίου, αλλά η οθωμανική φρουρά ήταν καλύτερα εξοπλισμένη και εφοδιασμένη και κατάφερε να αποσυρθεί στο ορεινό εσωτερικό.

Ακολούθησε αδιέξοδο και οι επιχειρήσεις σχεδόν σταμάτησαν από τα τέλη Νοεμβρίου και μέχρι την άφιξη των ελληνικών ενισχύσεων στα τέλη Δεκεμβρίου. Τελικά, η οθωμανική φρουρά ηττήθηκε και αναγκάστηκε να παραδοθεί στις 3 Ιανουαρίου 1913.[2]

Οθωμανική κυριαρχία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το νησί του Χίου κατακτήθηκε από την Οθωμανική Αυτοκρατορία το 1566, όταν κατασχέθηκε από την Γενοβέζικη μαόνα (εταιρεία) της Χίου και της Φώκαιας, ως αποζημίωση για την αποτυχία να κατακτήσει τη Μάλτα, με την πολιορκία της, το προηγούμενο έτος. [3][4] Προτέρημα του νησιού υπήρξε η παραγωγή της μαστίχας και η μοναδικότητα καλλιέργειας του μαστιχόδενδρου, ώστε το νησί να παραμένει ακμαίο και να απολαμβάνει σημαντική εσωτερική αυτονομία μέχρι το 1866.[5][6] Το νησί είχε ένα μικτό πληθυσμό, κυρίως Χριστιανών Ελληνορθοδόξων, που μαζί με τους Ρωμαιοκαθολικούς ('Φράγκοι'), τους Εβραίους και τους Μουσουλμάνους, με τους τελευταίους να συγκεντρώνονται κυρίως στην πόλη του Χίου. [4] Το 1822, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, η προσπάθεια Ελλήνων επαναστατών από την κοντινή Σάμο να επεκτείνουν την Επανάσταση, το νησί υπέστη την Σφαγή της Χίου. Μια άλλη προσπάθεια από ελληνικές δυνάμεις να καταλάβουν το νησί, το 1827-28, απέτυχε επίσης.[7]

Με το ξέσπασμα του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, τον Οκτώβριο του 1912, ο ελληνικός στόλος υπό τον αντιναύαρχο, Παύλο Κουντουριώτη, κατέλαβε και απελευθέρωσε την Λήμνο, στρατηγικό νησί στην είσοδο των Δαρδανελίων και προχώρησε στην ίδρυση ενός ναυτικού αποκλεισμού τους.[8][9] Με τον οθωμανικό στόλο να περιορίζεται πίσω από τα Δαρδανέλια, οι Έλληνες κατάφεραν τον πλήρη έλεγχο του Αιγαίου Πελάγους και άρχισαν να καταλαμβάνουν τα νησιά του, που βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των Οθωμανών.[9]Τα περισσότερα από αυτά τα νησιά είχαν ελάχιστη ή καθόλου φρουρά, εκτός από τα μεγαλύτερα νησιά της Λέσβου και της Χίου.[2]

Λόγω του πρόσφατου Ιταλοτουρκικού Πολέμου, η τουρκοκρατούμενη Χίος είχε προετοιμαστεί ιδιαίτερα καλά και προμηθευτεί για μια παρατεταμένη άμυνα ενάντια σε μια δύναμη απόβασης, με μια φρουρά αποτελούμενη από το 1ο και το 3ο τάγμα του 18ου Οθωμανικού Συντάγματος Πεζικού, το τοπικό τάγμα της Οθωμανικής Χωροφυλακής και ένα μικρό πυροβολικό απόσπασμα συνολικού αριθμού 2.000 ανδρών υπό την ηγεσία του αντισυνταγματάρχη Ζίχνε Μπέη.[10][11][12] Ως αποτέλεσμα, οι ελληνικές δυνάμεις καθυστέρησαν τις κινήσεις τους στην Χίο και την Λέσβο, έως ότου ολοκληρώθηκαν οι επιχειρήσεις στο κύριο μέτωπο της Μακεδονίας και οι δυνάμεις μπορούσαν να γλιτώσουν σε μια σοβαρή επίθεση. Με τις φήμες για μια κατάπαυση του πυρός που κυκλοφορούσαν στα τέλη Νοεμβρίου, η ταχεία κατάληψη αυτών των νησιών έγινε επιτακτική.[13] Η απελευθέρωση της Λέσβου επιτεύχθηκε πρώτη, στις 8 (ιουλ.) / 24 (γρηγ.) Νοεμβρίου 1912.[13] Για την Χίο συγκεντρώθηκε επί τούτω, μια δύναμη ad hoc, μεγέθους συντάγματος στην Θεσσαλονίκη, υπό τον συνταγματάρχη Νικόλαο Δελαγραμμάτικα, που περιλάμβανε το 3ο τάγμα του 1ου Συντάγματος Πεζικού και δύο από το 7ο Σύνταγμα Πεζικού του Δελαγραμμάτικα, ώστε να ενωθούν με μια συστοιχία ορεινών όπλων Krupp από τον Πειραιά.[10][12]

Ο Αγώνας για την Χίο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Κατάληψη της Χίου, του Χιώτη θαλασσογράφου, Αριστείδη Γλύκα

Η αποβατική δύναμη απέπλευσε από τη Θεσσαλονίκη με τα ναυτικά πλοία Πατρίς (στοιχεία 7ου Συντάγματος και Συνταγματάρχης Δελαγραμμάτικας) και Σαπφώ (στοιχεία 1ου Συντάγματος) στις 9 (ιουλ.) / 22 (γρηγ.) Νοεμβρίου 1912, ενώ το πυροβολικό αναχώρησε από τον Πειραιά με το ατμόπλοιο Εριέττα.[10] Το Πατρίς απέπλευσε χωριστά στη Μυτιλήνη της Λέσβου, όπου ενώθηκε με την μοίρα καταδρομικών υπό τον Ιωάννη Δαμιανό, πριν συναντήσει τα άλλα δύο πλοία ανοιχτά της Χίου, το πρωί της 11ης (ιουλ.)/ 24ης (γρηγ.) Νοεμβρίου.[10] Στη συνέχεια, ο Δαμιανός διέταξε τα πλοία του να πραγματοποιήσουν επίδειξη δύναμης στα ανοιχτά της πόλης της Χίου, προτού δύο Έλληνες αξιωματικοί παραδώσουν τελεσίγραφο στον τοπικό Οθωμανό διοικητή, ζητώντας την παράδοσή του εντός τριών ωρών.[10][12]

Καθώς οι Οθωμανοί απέρριψαν το τελεσίγραφο, στις 15:12 οι ελληνικές δυνάμεις (3ο τάγμα/1ο Σύνταγμα και πεζοναύτες του στόλου) άρχισαν να αποβιβάζονται στην περιοχή Κοντάρι, περίπου 4 χιλιόμετρα (2,5 μίλια) βόρεια της πόλης της Χίου. Οι Οθωμανοί είχαν πάρει θέσεις στην ακτή και είχαν προβάλει λυσσαλέα αντίσταση στην απόπειρα απόβασης, αλλά αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν το βράδυ στο εσωτερικό του νησιού λόγω της δύναμης του ελληνικού ναυτικού βομβαρδισμού.[14][15] Η αρχική ομάδα αποβίβασης στρατοπέδευσε στο Κοντάρι, ενώ οι υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις ολοκλήρωσαν την απόβασή τους μέχρι το επόμενο πρωί και μπήκαν στην πόλη της Χίου χωρίς αντίπαλο στις 08:00 στις 12 Νοεμβρίου (ιουλ.) / 25 Νοεμβρίου (γρηγ.).[16][15] Η οθωμανική δύναμη συγκεντρώθηκε εκ νέου στο χωριό Καρυές, βορειοδυτικά της πόλης της Χίου και άρχισε να πυροβολεί εναντίον ενός ελληνικού τάγματος που είχε σταλεί προς αυτή την κατεύθυνση ως δύναμη κάλυψης. Ως αποτέλεσμα, ο Δελαγραμμάτικας έστειλε έξι λόχους και το πυροβολικό του, σε μια επίθεση που κατέλαβε τα υψώματα πριν από τις Καρυές.[16] Την επόμενη μέρα, οι Έλληνες σταμάτησαν τις επιθέσεις τους για να αναδιοργανώσουν τις δυνάμεις τους, αλλά επανέλαβαν την επίθεσή τους στις 14 Νοεμβρίου (ιουλ.) / 27 Νοεμβρίου (γρηγ.), όταν το 1ο τάγμα/7ο σύνταγμα κατάφερε να καταλάβει τα χωριά Άγιος Γεώργιος Συκούσης Χίου και Δαφνώνας στα νοτιοδυτικά. Από την άλλη πλευρά, οι αρχικές ελληνικές επιθέσεις στις Καρυές και στα κοντινά υψώματα του Αίπου, απέτυχαν με μεγάλες απώλειες. Τα υψώματα του Αίπου έπεσαν μόνο μετά από μια νυχτερινή επίθεση από το 3ο Τάγμα/1ο Σύνταγμα στις 16 Νοεμβρίου (ιουλ.) / 29 Νοεμβρίου (γρηγ.).[16]

Αντιμετωπίζοντας την αποφασιστική οθωμανική αντίσταση, ο Έλληνας διοικητής διέταξε απόβαση σε άλλα μέρη της Χίου, ώστε οι οθωμανικές δυνάμεις να περικυκλωθούν και να αναγκαστούν να παραδοθούν.[16] Έτσι, στις 18 Νοεμβρίου (ιουλ.) / 1η Δεκεμβρίου (γρηγ.) το βοηθητικό καταδρομικό Μακεδονία αποβίβασε μια δύναμη που κατέλαβε την σταυροπηγιακή Μονή Μουνδών ή Μουντών, στη δυτική ακτή του νησιού, ενώ μια εθελοντική δύναμη 200 ατόμων συγκεντρώθηκε από τον τοπικό πληθυσμό στα Καρδάμυλα στα βορειοανατολικά και μια άλλη δύναμη Χιωτών εθελοντών κατέλαβε το χωριό Λιθί στα νότια. Επιπλέον, έφθασαν ενισχύσεις με τη μορφή εφεδρικού τάγματος πεζικού και ευζωνικού λόχου, αλλά καθώς η εκπαίδευσή τους ήταν ελλιπής, ο Δελαγραμμάτικας επέλεξε προς το παρόν να διατηρήσει τον αποκλεισμό των Οθωμανών, μειωμένος πλέον στα κεντρικά, ορεινά τμήματα της Χίου. Λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών, οι Έλληνες εγκατέλειψαν ακόμη και μερικές από τις εμπρός θέσεις τους και υποχώρησαν στα πεδινά.[17] Το αδιέξοδο συνεχίστηκε, παρά την άφιξη 200 Κρητικών εθελοντών στις 24 Νοεμβρίου (ιουλ.) / 7 Δεκεμβρίου (γρηγ.) και τις αποτυχημένες επιθέσεις των Οθωμανών στα χωριά Λιθί, Καρυές και Άγιος Γεώργιος πέντε ημέρες αργότερα. Ο Δελαγραμμάτικας αντιστάθηκε στην πίεση να ξαναρχίσει την επίθεσή του κατά των Οθωμανών, καθώς είχαν φυσικά προστατευτικό έδαφος και στις 30 Νοεμβρίου (ιουλ.) / 13 Δεκεμβρίου (γρηγ.) το υπουργείο Ναυτικών διέταξε την παύση της επιθετικής δράσης.[18]

Στα τέλη Δεκεμβρίου, οι Έλληνες έλαβαν πρόσθετες ενισχύσεις: 2ο τάγμα του 19ου Συντάγματος Πεζικού, άλλο ένα τάγμα εφέδρων και μια συστοιχία από τη Λέσβο —η κατάκτηση της οποίας δεν ολοκληρώθηκε μέχρι τις 21 Δεκεμβρίου— καθώς και μερικά ακόμη πυροβόλα από την ηπειρωτική χώρα. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η ελληνική δύναμη είχε φτάσει σε δύναμη 5.000 ανδρών. Στις 18 Δεκεμβρίου (ιουλ.) / 31 Δεκεμβρίου (γρηγ.), ο Δελαγραμμάτικας διέταξε την τελική επίθεση ώστε να ξεπεράσει τους Οθωμανούς υπερασπιστές την επόμενη μέρα.[18][19] Το ίδιο βράδυ, ωστόσο, η οθωμανική φρουρά έστειλε απεσταλμένους για διαπραγματεύσεις, ζητώντας να τους επιτραπεί να εκκενώσουν το νησί με τα όπλα και τον εξοπλισμό τους στον Τσεσμέ. Ο Δελαγραμμάτικας απέρριψε την πρόταση αλλά, ως συνέπεια των διαπραγματεύσεων, η ελληνική επίθεση καθυστέρησε μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 1912 (ιουλ.) / 2 Ιανουαρίου 1913 (γρηγ.).[20][19] Η επίθεση ξεκίνησε στις 07:00, με κύρια ώθηση στο κέντρο, από τον Βροντάδο προς τα υψώματα του Αίπου, αποτελούμενη από μια δύναμη τεσσάρων ταγμάτων, τον λόχο των Ευζώνων και 12 πυροβόλα, με επικεφαλής τον ίδιο τον Δελαγραμμάτικα. Παρά τη σφοδρή αντίσταση, οι επιτιθέμενοι κατέλαβαν τα υψώματα μέχρι το απόγευμα και καταδίωξαν τους υποχωρούντες υπερασπιστές προς τα χωριά Ανάβατος και Πιτυός.[21] Μια δευτερεύουσα ώθηση από το νότο (1ο τάγμα/7ο σύνταγμα, μαζί με εθελοντές και τέσσερα πυροβόλα) κατέλαβε τα υψώματα του Προβατά.[21] Το συνδυασμένο αποτέλεσμα της ελληνικής επίθεσης ήταν ότι οι οθωμανικές δυνάμεις βρέθηκαν ουσιαστικά περικυκλωμένες στην περιοχή του Ανάβατου και δεν τους άφησε άλλη επιλογή παρά την άνευ όρων παράδοση, η οποία ολοκληρώθηκε την επόμενη μέρα. Οι τελευταίες οθωμανικές δυνάμεις στο Πιτυός ακολούθησαν το ίδιο παράδειγμα το πρωί της 21ης Δεκεμβρίου 1912 (ιουλ.) / 3ης Ιανουαρίου 1913 (γρηγ.).[22]

Οι οθωμανικές δυνάμεις που αιχμαλωτίστηκαν ανήλθαν σε 37 αξιωματικούς και περίπου 1.800 άλλους βαθμοφόρους. Η απελευθέρωση της Χίου κόστισε στους Έλληνες 36 νεκρούς και 166 τραυματίες στη μάχη.[23][15]

Συνέπεια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η τύχη των νησιών του Αιγαίου που απελευθέρωσε η Ελλάδα κατά τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο αποτέλεσε αντικείμενο παρατεταμένων διπλωματικών διαπραγματεύσεων, καθώς οι Οθωμανοί αρχικά αρνήθηκαν να τα παραχωρήσουν. Τελικά, στη Συνθήκη του Λονδίνου (1913), η τύχη των νησιών τέθηκε στα χέρια των Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες σε περίπτωση που θα τα παραχωρούσαν στην Ελλάδα τον Φεβρουάριο του 1914, εκτός από τα δύο πλησιέστερα στα Δαρδανέλια, την Ίμβρο και την Τένεδο.[24][25] Ωστόσο, η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν συμβιβάστηκε με την απώλειά τους και ακολούθησε ναυτική κούρσα εξοπλισμών, που οδήγησε σε μια κρίση το καλοκαίρι του 1914 κατά την οποία ένας νέος ελληνοτουρκικός πόλεμος φαινόταν επικείμενος. Η κρίση έληξε μόνο με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. [ 26 ] Η παραχώρηση της Χίου και των άλλων νησιών στην Ελλάδα δεν ολοκληρώθηκε παρά μόνο με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923.[26][27]

Χρονολόγιο Γεγονότων 1912-1913

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ημερομηνία Γεγονός
21 Απριλίου 1912 Αρχίζει η σταδιακή κατάληψη των Δωδεκανήσων από τους Ιταλούς
4 Ιουνίου 1912 Οι εκπρόσωποι των Δωδεκανησίων διακηρύσσουν στην Πάτμο, τη διάθεση τους για αυτονομία
17 Ιουλίου 1912 Οι Ικαριώτες εκδιώκουν τις Οθωμανικές αρχές και ανακηρύσσουν την Ικαριακή Πολιτεία
7 Σεπτεμβρίου 1912 Οι Σάμιοι υπό την ηγεσία του Θ. Σοφούλη επαναστατούν και αξιώνουν την αυτοδιάθεση της νήσου και την ένωση με την Ελλάδα
23 Σεπτεμβρίου 1912 Οι Οθωμανοί αποχωρούν από τη Σάμο
4 Οκτωβρίου 1912 Η Τουρκία κηρύσσει τον Α΄ Βαλκανικό πόλεμο
8 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση της Λήμνου
18 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση των νήσων Θάσου, Ίμβρου, Αγίου Ευστρατίου
18 Οκτωβρίου 1912 Το ελληνικό τορπιλοβόλο 11 με κυβερνήτη τον Ν. Βότση τορπιλίζει το τουρκικό θωρηκτό Φετίχ Μπουλέντ στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης
19 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση της Σαμοθράκης
22 Οκτωβρίου 1912 Απελευθέρωση των Ψαρών
2 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση του Αγίου Όρους
4 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση της Τενέδου
8 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση της πόλης της Μυτιλήνης
9 Νοεμβρίου 1912 Το ελληνικό τορπιλοβόλο 14 με κυβερνήτη τον Π. Αργυρόπουλο βυθίζει την τουρκική κανονιοφόρο Trambzun στο λιμάνι των Κυδωνιών
10 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση του Πλωμαρίου
11-12 Νοεμβρίου 1912 Απελευθέρωση της πόλης της Χίου
1 Δεκεμβρίου 1912 Το εύδρομον Μακεδονία με κυβερνήτη τον Λ. Τσουκαλά εισβάλει στον κόλπο της Κρήνης, αιχμαλωτίζει και ρυμουλκεί 42 πλοία και πλοιάρια
3 Δεκεμβρίου 1912 Ναυμαχία της Έλλης. Ο Ελληνικός στόλος κυριαρχεί στο Αιγαίο
6-8 Δεκεμβρίου 1912 Μάχη Κλαπάδου, παράδοση του τουρκικού στρατού. Απελευθέρωση και της υπόλοιπης Λέσβου
9 Δεκεμβρίου 1912 Το ελληνικό υποβρύχιο Δελφίν αποτυγχάνει να τορπιλίσει το τουρκικό θωρηκτό Μετζητιέ, ανοιχτά της Τενέδου
21 Δεκεμβρίου 1912 Παράδοση του τουρκικού στρατού στη Χίο, απελευθέρωση όλης της Χίου

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Η απελευθέρωση της Χίου στις 11 Νοεμβρίου 1912». alithia.gr. 10 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2025. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Erickson 2003.
  3. ↑ Soucek 1995, σελ. 890.
  4. ↑ 4,0 4,1 Örenç 2009.
  5. ↑ Soucek 1995.
  6. ↑ Örenç 2009, σελ. 8.
  7. ↑ Örenç 2009, σελ. 7.
  8. ↑ Επίτομη Ιστορία.
  9. ↑ 9,0 9,1 Erickson 2003, σελ. 157.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Επίτομη Ιστορία, σελ. 125.
  11. ↑ Erickson 2003, σελ. 158.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Kargakos 2012, σελ. 190.
  13. ↑ 13,0 13,1 Επίτομη Ιστορία, σελ. 121.
  14. ↑ Επίτομη Ιστορία, σελίδες 125, 127.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Oikonomou 1977, σελ. 302.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 Επίτομη Ιστορία, σελ. 127.
  17. ↑ Επίτομη Ιστορία, σελίδες 127–128.
  18. ↑ 18,0 18,1 Επίτομη Ιστορία, σελ. 128.
  19. ↑ 19,0 19,1 Kargakos 2012, σελ. 192.
  20. ↑ Επίτομη Ιστορία, σελίδες 128–129.
  21. ↑ 21,0 21,1 Επίτομη Ιστορία, σελ. 129.
  22. ↑ Επίτομη Ιστορία, σελίδες 129–130.
  23. ↑ Επίτομη Ιστορία, σελ. 130.
  24. ↑ Hall 2000, σελίδες 71, 101–102.
  25. ↑ Gianoulopoulos 1999, σελίδες 120–123.
  26. ↑ Soucek 1995, σελ. 891.
  27. ↑ Gianoulopoulos 1999, σελίδες 143–144.

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Erickson, Edward J. (2003). Defeat in Detail: The Ottoman Army in the Balkans, 1912–1913. Westport, CT: Greenwood. ISBN 0-275-97888-5. 
  • Gianoulopoulos, Giannis (1999). «Εξωτερική πολιτική» [Foreign policy]. Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Α′: Οι Απαρχές 1900-1922 [History of Greece in the 20th Century, Volume I: Beginnings 1900–1922]. 2. Athens: Vivliorama. σελίδες 107–147. ISBN 960-8087-02-3. 
  • Hall, Richard C. (2000). The Balkan Wars, 1912–1913: Prelude to the First World War. London: Routledge. ISBN 0-415-22946-4. 
  • Kargakos, Sarandos (2012). Η Ελλάς κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) [Greece in the Balkan Wars (1912-1913)]. Athens: Peritechnon. ISBN 978-960-8411-26-5. 
  • «Ο Α′ Βαλκανικός Πόλεμος: Οι επιχειρήσεις του ελληνικού στρατού και στόλου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους (16 τόμοι), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1970–2000, σελ. 289–326 
  • Örenç, Ali Fuat (2009). «Sakız Adası» (στα Turkish). TDV Encyclopedia of Islam, Vol. 36 (Sakal – Sevm). Istanbul: Turkiye Diyanet Foundation, Centre for Islamic Studies, σσ. 6–10. ISBN 978-975-389-566-8. https://islamansiklopedisi.org.tr/sakiz-adasi. 
  • Soucek, S. (1995). «Ṣaḳi̊z». Στο: Bosworth, C. E., επιμ (στα αγγλικά). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume VIII: Ned–Sam. Λάιντεν: E. J. Brill, σσ. 889–892. ISBN 90-04-09834-8. http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/sakiz-SIM_6506. 
  • Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών Πολέμων 1912-1913 [Concise History of the Balkan Wars 1912–1913]. Athens: Hellenic Army General Staff, Army History Directorate. 1987. OCLC 51846788. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Απελευθέρωση_της_Χίου&oldid=11020365"