Αντιφών ο Σοφιστής

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Αντιφών
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Ἀντιφῶν (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση5ος αιώνας π.Χ.
Αθήνα
Θάνατος5ος αιώνας π.Χ. (περίπου)
Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Αθήνα
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςαρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητασυγγραφέας
φιλόσοφος
μαθηματικός
Περίοδος ακμής4ος αιώνας π.Χ.[1][2][3] και 4ος αιώνας π.Χ.[4][5]
δεδομένα

Το όνομα Αντιφών ο Σοφιστής (αρχ. ελλ. Ἀντιφῶν) αναφέρεται στον Αθηναίο συγγραφέα αρκετών σοφιστικών πραγματειών, ο οποίος υπήρξε και ικανός μαθηματικός. Το πιθανότερο είναι ότι έζησε στην Αθήνα κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες του 5ου αιώνα π.Χ., δηλαδή στη διάρκεια του «Χρυσού Αιώνα», ωστόσο σχεδόν τίποτα δεν είναι γνωστό για τη ζωή του.[6]

Από την αρχαιότητα ήδη συζητείται το εάν ο συγγραφέας αυτών των πραγματειών ήταν το ίδιο πρόσωπο με τον γνωστό ρήτορα Αντιφώντα, ή εάν ο σοφιστής Αντιφών ήταν ξεχωριστό πρόσωπο. Για παράδειγμα, ο Ξενοφών παρουσιάζει τον Αντιφώντα να συνδιαλέγεται με τον Σωκράτη ονομάζοντάς τον «Αντιφώντα σοφιστήν», θέλοντας μάλλον έτσι να τον ξεχωρίσει από τον ρήτορα. Το ζήτημα παραμένει ανοικτό, μια πηγή διχογνωμιών μεταξύ των σύγχρονων κλασικιστών. Μεταξύ των πιο πρόσφατων έργων, η Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome (2010), καθώς και οι Laks & Most (2016), υποστηρίζουν ότι υπήρχε μόνο ένας Αντιφών, αλλά ο G.J. Pendrick επιχειρηματολογεί ισχυρά υπέρ της υπάρξεως δύο ξεχωριστών προσώπων.[7]

Το Λεξικό της Σούδας χαρακτηρίζει τον Αντιφώντα «τερατοσκόπον και εποποιόν και σοφιστήν και λογομάγειρον». Ο Αριστοτέλης, ο Ερμογένης, ο Γαληνός, ο Φιλόστρατος, ο Ωριγένης, ο Φώτιος, ο Στοβαίος και αρκετοί άλλοι συγγραφείς αναφέρουν διάφορες γνώμες του σοφιστή.

Η σημαντικότερη από τις πραγματείες που αποδίδονται στον Αντιφώντα είναι η Περί αληθείας, από την οποία διασώζονται μόνο αποσπάσματα. Τα αποσπάσματα αυτά καλύπτουν πολλά διαφορετικά θέματα, από την αστρονομία και τα μαθηματικά μέχρι τα ηθικά ζητήματα.[8] Επιπλέον σώζονται αποσπάσματα από τις πραγματείες του Περί ομονοίας και Πολιτικός, τα οποία αποδίδονται από κάποιους στον ρήτορα Αντιφώντα και όχι στον Σοφιστή.[9]

Είναι επίσης άγνωστο το εάν η πραγματεία Περί κρίσεως ονείρων, που έχει θέμα την ερμηνεία των ονείρων και φέρει το όνομα του Αντιφώντος ως συγγραφέως, γράφηκε από τον Σοφιστή ή από κάποιον άλλον, τρίτο Αντιφώντα. Τα έργα του Pendrick και των Laks & Most λαμβάνουν ως δεδομένο ότι αυτό το σύγγραμμα γράφηκε από τον Αντιφώντα τον Σοφιστή.[10]

Το Περί αληθείας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πάπυρος του 3ου αι. μ.Χ. που περιέχει κείμενο του Α΄ βιβλίου του Περί αληθείας (P.Oxy. XI 1364 fr. 1, cols. v–vii)

Η πραγματεία Περί αληθείας σε δύο βιβλία έχει μεγάλη αξία για την πολιτική θεωρία, καθώς εμφανίζεται ως ένας πρόδρομος της σημερινής θεωρίας των φυσικών δικαιωμάτων. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτή υποδεικνύουν ότι ο συγγραφέας της δεν θα μπορούσε να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον μεγάλο Αττικό ρήτορα Αντιφώντα τον Ραμνούσιο, καθώς υποστηρίζονται έντονα φιλελεύθερες και εξισωτικές αρχές, σύμφωνες με άνθρωπο της δημοκρατικής παρατάξεως αλλά αντίθετες με τις απόψεις του υποστηρικτή των ολιγαρχικών ρήτορα Αντιφώντα.[11] Αυτή η ερμηνεία έχει υποστηριχθεί ότι έρχεται σε αντίθεση με ένα νέο απόσπασμα κειμένου του Περί αληθείας, που ανακαλύφθηκε το 1984. Αυτό υποτίθεται ότι ακυρώνει την ερμηνεία του έργο ως τασσόμενου υπέρ της ισότητας των ανθρώπων.[12]

Στο Περί αληθείας ο Αντιφών αρνείται την οντολογική αξία των γνώσεων που αποκτά ο άνθρωπος με τη νόηση και την εποπτεία. Συμπεραίνει ότι μόνο τα «φαινόμενα» είναι προσιτά στην ανθρώπινη γνώση. Κριτήριο της αλήθειας είναι η σωστή στάθμιση των εμπειρικών δεδομένων. Ο συγγραφέας καταλήγει σε έναν ωφελιμιστικό ηδονισμό. Δεν δέχεται τις εθνικές και κοινωνικές διακρίσεις, γράφοντας ότι:

«Φύσει πάντα πάντες ομοίως πεφύκαμεν και βάρβαροι και Έλληνες ... αναπνέομέν τε γαρ εις τον αέρα άπαντες κατά το στόμα και τας ρίνας και εσθίομεν χερσίν άπαντες.»

Η «φύση» απαιτεί την ελευθερία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Περί αληθείας αντιπαραθέτει την καταπιεστική φύση (χαρακτήρα) των συμβάσεων και του νόμου με την «φύσιν», δηλαδή την ουσία των πραγμάτων, ιδίως με την ανθρώπινη φύση. Ο συγγραφέας θεωρεί ότι η φύση μας απαιτεί τον αυθορμητισμό και την ελευθερία, σε αντίθεση με τους περιορισμούς που επιβάλλονται από τους ανθρώπινους θεσμούς:

«Τα περισσότερα από τα πράγματα που είναι νομικώς επιτρεπτά, είναι [παρ' όλα αυτά] ... εχθρικά προς τη φύση. Με νόμους έχει καθορισθεί το τι θα πρέπει να βλέπουν τα μάτια και τι δεν θα πρέπει να βλέπουν, το τι θα πρέπει να ακούν τα αυτιά και τι όχι, το τι θα πρέπει να λέει η γλώσσα και τι όχι, το τι θα πρέπει να πράττουν τα χέρια και τι όχι... Και για τον νου το τι θα πρέπει να επιθυμεί και τι όχι.[13]

Η δικαιοσύνη γενικώς ως δημιούργημα της ανθρώπινης πολιτισμικής και κοινωνικής δραστηριότητας δεν αντιπροσωπεύει καμιά αξία για τον Αντιφώντα. Ο άνθρωπος ελευθερώνεται μόνο όταν το «κατά φύσιν» συμφέρον φέρνει την ηδονή και εκδιώκει τη λύπη. Με βάση αυτά θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι ο Αντιφών υπήρξε ένας πρωτο-αναρχικός.

Σε άλλο χωρίο ο Αντιφών γράφει: «Ο βίος είναι σαν μια σύντομη αγρυπνία και η διάρκεια της ζωής σαν μια μόνο ημέρα, κατά την οποία, έχοντας υψώσει τα μάτια μας προς το φως, παραχωρούμε τη θέση μας σε άλλους, που μάς διαδέχονται.»[14] Ο Μάριο Ούντερστάινερ σχολιάζει: «Αν σύμφωνα με τη φύση ακολουθεί ο θάνατος, γιατί να βασανίζουμε το αντίθετό του, τη ζωή, κάτι το οποίο είναι εξίσου σύμφωνο με τη φύση; Επικαλούμενος τον τραγικό αυτό νόμο της υπάρξεως, ο Αντιφών, ομιλώντας για λογαριασμό της ανθρωπότητας, θέλει να αποτινάξει το κάθε τι που μπορεί να ασκήσει εξαναγκασμό στην ατομικότητα του προσώπου.»[15] Αναφέρεται ότι ο Αντιφών είχε στήσει ένα παράπηγμα σε μια δημόσια αγορά, όπου προσέφερε παρηγοριά στους πενθούντες.[16]

Στην υπεράσπιση της φυσικής ελευθερίας και της ισότητας όλων των ανθρώπων, ο Αντιφών είναι πρόδρομος του δόγματος των φυσικών δικαιωμάτων του Λοκ και της Διακηρύξεως της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ. Από την άλλη, ο Αντιφών δίδασκε ότι, ενώ στον κόσμο της φύσεως επικρατεί η «αλήθεια», στον ανθρώπινο κόσμο βασιλεύουν η απάτη και το ψέμα.

Η μαθηματική πλευρά του Αντιφώντος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Περαιτέρω πληροφορίες: Βρύσων ο Ηρακλειώτης και Τετραγωνισμός του κύκλου

Ο Αντιφών ο Σοφιστής ήταν επίσης ένας ικανότατος μαθηματικός. Μαζί με τον Βρύσωνα τον Ηρακλειώτη μελέτησαν πολύ το περίφημο πρόβλημα του τετραγωνισμού του κύκλου και τον σχετιζόμενο με αυτό υπολογισμό της τιμής της σταθεράς π. Συγκεκριμένα, ο Αντιφών υπήρξε ο πρώτος που, αφού ενέγραψε ένα πολύγωνο μέσα σε κύκλο, υπελόγισε το εμβαδόν του πολυγώνου, διπλασίασε τον αριθμό των πλευρών του και επανέλαβε τη διαδικασία πολλές φορές, αποκτώντας έτσι μια καλή προσέγγιση κατώτερου ορίου για το εμβαδόν του κύκλου. «...αργά ή γρήγορα (υπέθεσαν), θα έχουμε τόσες πολλές πλευρές, που το πολύγωνο θα γίνει κύκλος.»[17]

Ο «Ανώνυμος του Ιαμβλίχου»[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Προτρεπτικός του Ιαμβλίχου περιέχει ένα μακροσκελές απόσπασμα από έναν σημαντικό προγενέστερο συγγραφέα (που είχε μελετηθεί από τους λογίους ως εντασσόμενος στο κίνημα των σοφιστών), με θέμα την παιδεία και την πολιτική φιλοσοφία. Αυτό το απόσπασμα αποδόθηκε αρχικώς από τον Φρίντριχ Μπλας το 1889 στον Αντιφώντα τον Σοφιστή, αλλά αυτή η ταυτοποίηση δεν έχει γίνει αποδεκτή γενικότερα. Το κείμενο αυτό αναφέρεται έτσι από τους σύγχρονους κλασικούς φιλολόγους ως κείμενο από τον «Ανώνυμο του Ιαμβλίχου».[18][19]


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. antiphon-der-sophist. Ανακτήθηκε στις 18  Ιουλίου 2021.
  2. ↑ «Gran Enciclopèdia Catalana» (Καταλανικά) Grup Enciclopèdia. 0004318. Ανακτήθηκε στις 18  Ιουλίου 2021.
  3. ↑ «Oxford Classical Dictionary» (Αγγλικά) Oxford University Press. 2012. 526. Ανακτήθηκε στις 18  Ιουλίου 2021. ISBN-13 978-0-19-173525-7.
  4. ↑ Ινστιτούτο της Ιταλικής Εγκυκλοπαίδειας: «Enciclopedia on line» (Ιταλικά) antifonte-sofista. Ανακτήθηκε στις 18  Ιουλίου 2021.
  5. ↑ διάφοροι συγγραφείς: (Ιταλικά) Treccani Philosophy. Ινστιτούτο της Ιταλικής Εγκυκλοπαίδειας. 2009. www.treccani.it/enciclopedia/elenco-opere/Dizionario_di_filosofia. Ανακτήθηκε στις 18  Ιουλίου 2021.
  6. ↑ G.J. Pendrick: Antiphon the Sophist (2002), σελ. 26
  7. ↑ Pendrick, σσ. 2-24, και A. Laks & G.W. Most: Early Greek Philosophy, τόμ. IX (2016), σσ. 2-3
  8. ↑ Pendrick, σσ. 32-35
  9. ↑ Pendrick, σσ. 39-49
  10. ↑ Π.χ. Pendrick, σσ. 24-26
  11. ↑ W.K.C. Guthrie: The Sophists, Cambridge University Press, Cambridge 1971
  12. ↑ Gerard Pendrick: Antiphon the Sophist: The Fragments, Cambridge U. Press, 2002, σσ. 351, 356
  13. ↑ Αντιφώντος Περί αληθείας, Πάπυρος της Οξυρρύγχου xi, no. 1364, σπάραγμα 1. Αναφέρεται στο «Sources in Greek Political Thought from Homer to Polybius», επιμ. Donald Kagan, στο Sources in Western Political Thought, γεν. επιμ. A. Hacker, εκδ. Free Press, Νέα Υόρκη 1965
  14. ↑ Fr. 50 DK, αναφέρεται στον Στοβαίο, 4.34.63.
  15. ↑ Mario Untersteiner: The Sophists, μετάφραση Kathleen Freeman, Cambridge University Press, Cambridge 1971, σελ. 247
  16. ↑ Michael Gagarin: The Oxford Encyclopedia of Ancient Greece and Rome, τόμος 1 (2010), σελ. 281
  17. ↑ Blatner, σελ. 30
  18. ↑ Johnson and Hutchinson (10 Απριλίου 2015). «Introduction to Iamblichus' Exhortation to Philosophy (upcoming talk)». 
  19. ↑ B. Cassin: «Anonymus Iamblichi» στο New Pauly

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Kerferd, G.B. (1970). «Antiphon». Dictionary of Scientific Biography. 1. Νέα Υόρκη: Charles Scribner's Sons, σσ. 170-172. ISBN 0-684-10114-9. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αντιφών_ο_Σοφιστής&oldid=10028597"