Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αντανακλαστικό

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Αντανακλαστικά)
Το αντανακλαστικό του δραγμού, που συναντάται στα βρέφη.

Τα αντανακλαστικά είναι ακούσιες και σχεδόν ακαριαίες κινήσεις που αποτελούν αντίδραση σε ένα ερέθισμα.[1][2] Ένα αντανακλαστικό είναι δυνατό χάρη σε νευρικά μονοπάτια τα οποία είναι γνωστά ως αντανακλαστικά τόξα, τα οποία δρουν παρορμητικά, πριν το σήμα φτάσει στον εγκέφαλο. Οπότε το αντανακλαστικό είναι μια αυτόματη αντίδραση σε ένα ερέθισμα στην οποία οποία δεν επεμβαίνει η συνειδητή σκέψη.[3]

Παραδείγματα περιλαμβάνουν το φωτοκινητικό αντανακλαστικό της κόρης του ματιού με τη στένωση της κόρης στο έντονο φως,[4] το αντανακλαστικό της απόσυρσης του χεριού από μια ζεστή επιφάνεια,[5] και το επιγονατιδικό αντανακλαστικό όταν ο επιγονατιδικός τένοντας χτυπιέται ελαφρά, προκαλώντας το τίναγμα του ποδιού προς τα εμπρός.[6] Άλλα αντανακλαστικά περιλαμβάνουν τα εν τω βάθει τενόντια αντανακλαστικά ή μυοτατικά, τα οποία είναι ακούσιες μυϊκές συσπάσεις που συμβαίνουν όταν χτυπιέται ένας τένοντας, προκαλώντας διάταση ενός μυός.[7] Τέλος, κάποια αντανακλαστικά απαντώνται μόνο στα νεογέννητα παιδιά και ονομάζονται πρωτόγονα αντανακλαστικά. Παραδείγματα αποτελούν το αντανακλαστικό του Μόρο, το αντανακλαστικό του θηλασμού και το αντανακλαστικό του δραγμού.[8]

Τα αντανακλαστικά είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και την καθημερινή λειτουργία. Παρέχουν γρήγορες, αυτόματες αντιδράσεις σε ερεθίσματα, προστατεύοντας το σώμα από βλάβες και επιτρέποντας βασικές σωματικές λειτουργίες χωρίς συνειδητή σκέψη. Τα αντανακλαστικά είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την κίνηση, την ισορροπία και τη διατήρηση της ομοιόστασης.[9][10] Τα αντανακλαστικά τείνουν να επιβραδύνονται με την ηλικία λόγω αλλαγών στο νευρικό σύστημα και στους μύες. Τα νευρικά σήματα ταξιδεύουν πιο αργά και οι μύες γίνονται λιγότερο ευαίσθητοι, συμβάλλοντας στη μείωση του χρόνου αντίδρασης. Αυτό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ατυχημάτων, ειδικά στους ηλικιωμένους.[11][12]

Αναπαράσταση του μηχανισμού του αντανακλαστικού τόξου. Το αντανακλαστικό είναι η ακούσια αντίδραση σε ένα ερέθισμα, ενώ το αντανακλαστικό τόξο είναι ένας ολόκληρος μηχανισμός πίσω από αυτή την αντίδραση όπου εμπλέκονται δύο διαφορετικά είδη νευρώνων και ένα κέντρο ενσωμάτωσης (συνήθως στο νωτιαίο μυελό).[5][13]

Τα αντανακλαστικά μπορούν να ταξινομηθούν με βάση διάφορους παράγοντες, όπως ο τύπος του εμπλεκόμενου μυός ή οργάνου, η πολυπλοκότητα της νευρικής οδού και το αν είναι έμφυτα ή επίκτητα.[14][15]

Ταξινόμηση με βάση την εμπλοκή μυών/οργάνων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Σωματικά αντανακλαστικά: Αυτά τα αντανακλαστικά περιλαμβάνουν σκελετικούς μύες και είναι υπεύθυνα για ενέργειες όπως η απόσυρση ενός χεριού από ένα ζεστό αντικείμενο ή το τίναγμα του ποδιού όταν χτυπιέται το γόνατο.
  • Σπλαγχνικά/Αυτόνομα αντανακλαστικά: Αυτά τα αντανακλαστικά επηρεάζουν τα εσωτερικά όργανα, όπως ο καρδιακός ρυθμός, η πέψη και οι εκκρίσεις των αδένων.

Ταξινόμηση με βάση την πολυπλοκότητα της νευρικής οδού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Μονοσυναπτικά αντανακλαστικά: Αυτά τα αντανακλαστικά περιλαμβάνουν μόνο μία σύναψη (μια σύνδεση μεταξύ δύο νευρικών κυττάρων) στο αντανακλαστικό τόξο. Είναι συνήθως γρήγορα και απλά, όπως το αντανακλαστικό επιγονατίδας (τίναγμα του γονάτου).
  • Πολυσυναπτικά αντανακλαστικά: Αυτά τα αντανακλαστικά περιλαμβάνουν πολλαπλές συνάψεις, επιτρέποντας πιο σύνθετες αντιδράσεις. Το αντανακλαστικό απόσυρσης (π.χ., το τράβηγμα του χεριού μακριά από ένα ζεστό αντικείμενο) είναι ένα παράδειγμα.

Ταξινόμηση με βάση την προέλευση και την ανάπτυξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Έμφυτα (ή ενδογενή) αντανακλαστικά: Αυτά καθορίζονται γενετικά και υπάρχουν από τη γέννηση, όπως το αντανακλαστικό του δραγμού στα βρέφη.
  • Επίκτητα αντανακλαστικά: Αυτά τα αντανακλαστικά αναπτύσσονται μέσω της εμπειρίας και της μάθησης, όπως η επίκτητη αποστροφή στη γεύση που αναπτύσσουν ορισμένοι άνθρωποι αφού αρρωστήσουν από ένα συγκεκριμένο τρόφιμο.

Η ταξινόμηση μπορεί επίσης να γίνει με βάση αν είναι επιφανειακά (π.χ. δερματικά) ή εν τω βάθει αντανακλαστικά (π.χ. τενόντια).[13]

Επιφανειακά αντανακλαστικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα επιφανειακά αντανακλαστικά, επίσης γνωστά ως δερματικά ή βλεννογονικά αντανακλαστικά, είναι ακούσιες αντιδράσεις σε διέγερση του δέρματος ή της βλεννογόνου. Αυτά τα αντανακλαστικά προκαλούνται από το χάιδεμα ή το ξύσιμο του δέρματος και περιλαμβάνουν μια πολυσυναπτική οδό στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Σε αντίθεση με τα εν τω βάθει τενόντια αντανακλαστικά, τα επιφανειακά αντανακλαστικά ανταποκρίνονται πιο αργά, και δεν είναι συνέχεια παρόντα.[13][16]

Παραδείγματα επιφανειακών αντανακλαστικών[13]
Είδος αντανακλαστικού Χαρακτηριστικό στοιχείο Αντανακλαστικό Προσαγωγό νεύρο Εννεύρωση τμήματος Δράση Φυσιολογική αντανακλαστική απόκριση
Αντανακλαστικά του δέρματος Προκαλείται με χτύπημα του δέρματος Μεσοωμοπλατιαίο αντανακλαστικό Χτύπημα δέρματος μεσοωμοπλαιαίου χώρου Οι ωμοπλάτες έλκονται προς τα μέσα
Αντανακλαστικό άνω και κάτω κοιλιακής χώρας Χτύπημα της έσω πλευράς της κοιλιάς πάνω και κάτω από τον ομφαλό Ομφαλική απόκλιση προς το ερέθισμα
Γλουτιαίο αντανακλαστικό Χτύπημα γλουτών Σύσπαση των γλουτών
Πρωκτικό αντανακλαστικό Αιδοιϊκό Ι4-5 Χτύπημα περιπρωκτικής περιοχής Σύσπαση σφιγκτήρα του πρωκτού
Kρεμαστήριο αντανακλαστικό Κνημιαίο Ι1-2 Χτύπημα έσω μηρού Ανύψωση όρχεων
Πελματιαίο Αντανακλαστικό

(Αντανακλαστικό Μπαμπίνσκι)

 Χτύπημα πέλματος του ποδιού Πελματιαία κάμψη των δακτύλων του ποδιού
Αντανακλαστικά της βλεννογόνου Προκαλείται από χτύπημα της βλεννογόνου Αντανακλαστικό κερατοειδούς Άγγιγμα κερατοειδούς Ανοιγοκλείσιμο ματιού (βλεφάρισμα)
Αντανακλαστικό έμετου Ερεθισμός της γλώσσας Έμετος
Αντανακλαστικό σταφυλής Ερεθισμός της βάσης της γλώσσας Ανύψωση σταφυλής
Αντανακλαστικό φτερνίσματος Ερεθισμός της ρινικής μεμβράνης Φτέρνισμα

Εν τω βάθει τενόντια αντανακλαστικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα εν τω βάθει τενόντια αντανακλαστικά, επίσης γνωστά ως μυοτατικά αντανακλαστικά, είναι ακούσιες μυϊκές συσπάσεις που συμβαίνουν όταν ένας τένοντας αγγίζεται ελαφρά, προκαλώντας διάταση ενός μυός.[17] Αυτά τα αντανακλαστικά αποτελούν κρίσιμο μέρος μιας νευρολογικής αξιολόγησης, παρέχοντας πληροφορίες για την υγεία του νευρικού συστήματος, και συγκεκριμένα των περιφερικών νεύρων και των τμημάτων του νωτιαίου μυελού που εμπλέκονται στο αντανακλαστικό τόξο.[7][18]

Έλεγχος των αντανακλαστικών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο έλεγχος των αντανακλαστικών, που συχνά αποτελεί μέρος μιας νευρολογικής εξέτασης, αξιολογεί τις αυτόματες και ακούσιες αντιδράσεις του σώματος σε ερεθίσματα. Αυτός ο έλεγχος βοηθά στην αξιολόγηση της λειτουργίας του νευρικού συστήματος, ιδιαίτερα του νωτιαίου μυελού και των νεύρων, παρατηρώντας τις μυϊκές αντιδράσεις στα χτυπήματα με μία νευρολογική σφύρα. Τα ανώμαλα ή τα απουσιάζοντα αντανακλαστικά μπορεί να υποδηλώνουν διάφορες παθήσεις όπως τραυματισμούς του νωτιαίου μυελού, συμπίεση νεύρων ή νευρολογικές διαταραχές.[19][20][21]

  1. ↑ Purves (2004). Neuroscience: Third Edition. Massachusetts, Sinauer Associates, Inc.
  2. ↑ «Definition of REFLEX». www.merriam-webster.com (στα Αγγλικά).
  3. ↑ «tendon reflex». TheFreeDictionary.com.
  4. ↑ Belliveau, Alison P.· Somani, Anisha N. (2025). Pupillary Light Reflex. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing.
  5. 1 2 Derderian, Celena· Shumway, Karlie R. (2025). Physiology, Withdrawal Response. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing.
  6. ↑ «Knee-jerk reflex | Muscle contraction, Nerve Impulses, Reflex Arc | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  7. 1 2 Lin-Wei, Ooi; Xian, Leonard Leong Sang; Shen, Vincent Tee Wei; Chuan, Chee Yong; Halim, Sanihah Abdul; Ghani, Abdul Rahman Izani; Idris, Zamzuri; Abdullah, Jafri Malin (2021-04). «Deep Tendon Reflex: The Tools and Techniques. What Surgical Neurology Residents Should Know». The Malaysian journal of medical sciences: MJMS 28 (2): 48–62. doi:10.21315/mjms2021.28.2.5. ISSN 1394-195X. PMID 33958960. PMC 8075597. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8075597/.
  8. ↑ Modrell, Alexa K.· Tadi, Prasanna (2025). Primitive Reflexes. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing.
  9. ↑ «Reflexes And Why They're Important | GC Law» (στα Αγγλικά). 20 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  10. ↑ Lund, James P.; Olsson, Kurt A. (1983-01-01). «The importance of reflexes and their control during jaw movement». Trends in Neurosciences 6: 458–463. doi:10.1016/0166-2236(83)90219-9. ISSN 0166-2236. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0166223683902199.
  11. ↑ «Content - Health Encyclopedia - University of Rochester Medical Center». www.urmc.rochester.edu. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  12. ↑ «How Aging Affects Reflexes & Neurological Response Times» (στα Αγγλικά). 28 Μαρτίου 2025. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  13. 1 2 3 4 «Reflexes». Physiopedia (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2025.
  14. ↑ «Video: Reflex | Definition, Classification & Examples». study.com. Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2025.
  15. ↑ «Types of Reflexes Explained: Classification & Examples». VEDANTU. Ανακτήθηκε στις 3 Αυγούστου 2025.
  16. ↑ Themes, U. F. O. (19 Ιουνίου 2016). «The Superficial (Cutaneous) Reflexes». Neupsy Key (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  17. ↑ Rodriguez-Beato, Freddie Y.· De Jesus, Orlando (2025). Physiology, Deep Tendon Reflexes. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing.
  18. ↑ Swartz, Mark. «Το Νευρικό Σύστημα» (PDF). vasiliadis-books.gr. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  19. ↑ «How to Assess Reflexes - Neurologic Disorders». MSD Manual Professional Edition (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  20. ↑ «Reflex Testing». pressbooks.library.torontomu.ca. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
  21. ↑ «Reflexes and the Neurological Examination». Atlanta Brain and Spine Care. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2025.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αντανακλαστικό&oldid=11356350"