Ανατολίζουσα περίοδος

Η ανατολίζουσα περίοδος ή ανατολίζουσα επανάσταση είναι ιστορική περίοδος τέχνης που ξεκίνησε κατά τον ύστερο 8ο αιώνα π.Χ., όταν η τέχνη της Ανατολικής Μεσογείου και της Αρχαίας Εγγύς Ανατολής επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τους κοντινούς μεσογειακούς πολιτισμούς, κυρίως την Αρχαϊκή Ελλάδα. Οι κύριες πηγές ήταν η Συρία, η Ασσυρία, η Φοινίκη και η Αίγυπτος.^[1]^[2] Με την εξάπλωση του φοινικικού πολιτισμού από την Καρχηδόνα και τον ελληνικό αποικισμό στη Δυτική Μεσόγειο, αυτές οι καλλιτεχνικές τάσεις επηρέασαν επίσης τους Ετρούσκους και τους πρώτους αρχαίους Ρωμαίους στην ιταλική χερσόνησο.

Ρυθμός και επιρροές

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου εμφανίστηκαν στην αρχαία ελληνική τέχνη διακοσμητικά μοτίβα και ενδιαφέρον για ζώα και τέρατα που συνέχισαν να απεικονίζονται για αιώνες, και που εξαπλώθηκαν επίσης στη ρωμαϊκή και ετρουσκική τέχνη. Η μνημειακή και εικονιστική γλυπτική σε αυτό το στυλ μπορεί να ονομαστεί Δαιδαλική, από τον Δαίδαλο, ο οποίος ήταν σύμφωνα με το μύθο ο ιδρυτής της ελληνικής γλυπτικής. Η περίοδος χαρακτηρίζεται από μια στροφή από το κυρίαρχο γεωμετρικό ρυθμό σε ένα ρυθμό με μοτίβα ανατολικής έμπνευσης. Αυτό το νέο στυλ αντανακλούσε μια περίοδο αυξημένης πολιτιστικής ανταλλαγής στον κόσμο του Αιγαίου, η ένταση της οποίας μερικές φορές συγκρίνεται με εκείνη της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.

Η εμφάνιση ανατολίτικων μοτίβων στην αρχαία ελληνική κεραμική είναι ξεκάθαρα εμφανής στο τέλος της Ύστερης Γεωμετρικής Περιόδου, αν και υπάρχουν δύο σχολές σκέψης σχετικά με το αν η ίδια η γεωμετρική τέχνη βασιζόταν στα ανατολικά πρότυπα.^[3] Στην αττική κεραμική, το χαρακτηριστικό ανατολίτικο στυλ γνωστό ως «πρωτοαττικό» χαρακτηριζόταν από φυτικά και ζωικά μοτίβα. Ήταν η πρώτη φορά που εμφανώς ελληνικά θρησκευτικά και μυθολογικά θέματα αναπαριστώνται στην αγγειογραφία. Τα σώματα των ανδρών και των ζώων απεικονίζονταν ως σιλουέτες, αν και τα κεφάλια τους ήταν σχεδιασμένα σε περίγραμμα, ενώ οι γυναίκες σχεδιάζονταν εντελώς ως περιγράμματα. Στο άλλο σημαντικό κέντρο αυτής της περιόδου, την Κόρινθο, η ανατολίτικη επιρροή ξεκίνησε νωρίτερα, αν και υπήρχε η τάση να παράγονται μικρότερα, εξαιρετικά λεπτομερή αγγεία στο «πρωτο-κορινθιακό» ρυθμό που προϊδέαζε τη μελανόμορφη τεχνική.^[4]

Από τα μέσα του έκτου αιώνα, η αύξηση της δύναμης των Αχαιμενιδών στο ανατολικό άκρο του Αιγαίου και στη Μικρά Ασία μείωσε την ποσότητα των ανατολικών αγαθών που έφταναν στις ελληνικές περιοχές, καθώς οι Πέρσες άρχισαν να κατακτούν ελληνικές πόλεις στην Ιωνία, κατά μήκος των ακτών της Μικράς Ασίας.

Υπόβαθρο

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι Ασσύριοι προέλασαν κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου, συνοδευόμενοι από Έλληνες και Κάρες μισθοφόρους, οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν επίσης στις στρατιές του Ψαμμήτιχου Α' στην Αίγυπτο. Οι νέες ομάδες άρχισαν να ανταγωνίζονται καταξιωμένους μεσογειακούς εμπόρους. Σε άλλα μέρη του Αιγαίου, παρόμοιες πληθυσμιακές μετακινήσεις σημειώθηκαν. Οι Φοίνικες εγκαταστάθηκαν στην Κύπρο και στις δυτικές περιοχές της Ελλάδας, ενώ οι Έλληνες ίδρυσαν εμπορικές αποικίες στο Αλ Μίνα της Συρίας και στην Ίσκια (Πιθηκούσες) στα ανοιχτά της Τυρρηνικής ακτής της Καμπανίας στη νότια Ιταλία. Αυτές οι ανταλλαγές οδήγησαν σε περίοδο εντατικού δανεισμού κατά την οποία οι Έλληνες (ιδιαίτερα) προσάρμοσαν στην τέχνη τους πολιτισμικά χαρακτηριστικά από την Ανατολή.^[5]

Η περίοδος περίπου από το 750 έως το 580 π.Χ. είδε επίσης μια συγκρίσιμη ανατολίτικη φάση της ετρουσκικής τέχνης, καθώς η ανερχόμενη οικονομία ενθάρρυνε τις ετρουσκικές οικογένειες να αποκτήσουν ξένα προϊόντα πολυτελείας που ενσωματώνουν μοτίβα ανατολικής προέλευσης.^[6] Ομοίως, περιοχές της Ιταλίας — όπως η Μεγάλη Ελλάδα, η Σικελία, το Πικήνον,^[7] το Παλαιό Λάτιο,^[8]^[9] το Αγήρ Φαλίσκων, η βενετική περιοχή^[10] και ο νουραγικός πολιτισμός στη Σαρδηνία^[11] — βίωσε επίσης μια ανατολίζουσα φάση εκείνη τη χρονική περίοδο. Υπάρχει επίσης μια ανατολίζουσα περίοδος στην Ιβηρική χερσόνησο, ιδιαίτερα στην πόλη-κράτος της Ταρτησσού.^[12]

Ανατολισμός

Οι μαζικές εισαγωγές πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων των μετάλλων, και η νέα κινητικότητα των ξένων τεχνιτών προκάλεσαν την εισαγωγή νέων δεξιοτήτων στη βιοτεχνία στην Ελλάδα. Ο Βάλτερ Μπούρκερτ περιέγραψε το νέο κίνημα στην ελληνική τέχνη ως επανάσταση: «Με χάλκινα ανάγλυφα, υφάσματα, σφραγίδες και άλλα προϊόντα, άνοιξε ένας ολόκληρος κόσμος ανατολικών εικόνων που οι Έλληνες ήταν πολύ πρόθυμοι να υιοθετήσουν και να προσαρμόσουν κατά τη διάρκεια μιας «ανατολίζουσας επανάστασης»».^[13]

Μεταξύ των σωζόμενων τεχνουργημάτων, οι επιδράσεις φαίνονται κυρίως σε ζωγραφική κεραμική και μεταλλοτεχνία, καθώς και σε χαραγμένους πολύτιμους λίθους. Η μνημειακή και εικονιστική γλυπτική επηρεάστηκε λιγότερο,^[14] και εκεί ο νέος ρυθμός ονομάζεται συχνά Δαιδαλικός. Ένας νέος τύπος προσώπου παρατηρείται, ειδικά στην Κρήτη, με «βαριά, μεγάλα χαρακτηριστικά σε πρόσωπο σε σχήμα U ή V με οριζόντιο φρύδι»: αυτά προέρχονται από την Εγγύς Ανατολή.^[15] Ο μεγαλύτερος αριθμός παραδειγμάτων προέρχεται από κατά τόπους αγγεία. Υπήρχαν τρία είδη νέων μοτίβων: ζωικά, φυτικά και αφηρημένα.^[16] Μεγάλο μέρος του ρεπερτορίου των φυτών έτεινε να είναι ιδιαίτερα στυλιζαρισμένο. Τα φυτικά μοτίβα, όπως το ανθέμιο, ο λωτός και η έλικα ήταν χαρακτηριστικά της ελληνικής διακόσμησης και μέσω του ελληνικού πολιτισμού μεταδόθηκαν στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρασίας. Εξωτικά ζώα και τέρατα, ιδιαίτερα το λιοντάρι (που δεν ήταν πλέον ιθαγενές στην Ελλάδα αυτή την περίοδο) και σφίγγες προστέθηκαν στον γρύπα, όπως βρέθηκε στην Κνωσό.^[17]

Σε χάλκινα και από τερακότα ειδώλια, η εισαγωγή από τα ανατολικά του καλουπιού οδήγησε σε μεγάλη αύξηση της παραγωγής μορφών που κατασκευάστηκαν κυρίως ως αναθήματα.^[18]

Η πολιτιστική κυριαρχία της Ανατολής, που αναγνωρίστηκε αρχαιολογικά από κεραμική, μεταλλοτεχνία και έργα σε ελεφαντόδοντο ανατολικής προέλευσης που βρέθηκαν σε ελληνικές τοποθεσίες, σύντομα έδωσε τη θέση της στον ενδελεχή εξελληνισμό των εισαγόμενων στοιχείων στην Αρχαϊκή περίοδο που ακολούθησε.

Επίδραση στο μύθο και τη λογοτεχνία

Πολλοί ελληνικοί μύθοι προήλθαν από προσπάθειες ερμηνείας και ενσωμάτωσης ξένων εικόνων με όρους ελληνικής λατρείας και πρακτικής.^[19] Ορισμένοι ελληνικοί μύθοι αντικατοπτρίζουν τα κλασικά λογοτεχνικά έργα της Μεσοποταμίας. Ο Βάλτερ Μπούρκερτ υποστήριξε ότι οι μετανάστες μάντεις και θεραπευτές ήταν αυτοί που μετέδωσαν τις δεξιότητές τους στη μαντεία και στο τελετουργικό εξαγνισμού μαζί με στοιχεία της μυθολογικής τους σοφίας.^[20] Ο Μ. Λ. Γουέστ έχει επίσης τεκμηριώσει τεράστιες επικαλύψεις στα πρώιμα ελληνικά μυθολογικά θέματα και τη λογοτεχνία της Εγγύς Ανατολής, και οι επιρροές επεκτείνονται σε σημαντικές λεξιλογικές ροές από τις σημιτικές γλώσσες στην πρώιμη ελληνική. Αυτή η επικάλυψη καλύπτει επίσης ένα αξιοσημείωτο φάσμα τοπικών και θεματικών παραλληλισμών μεταξύ του ελληνικού έπους και του Τανάχ.^[21]

Η έντονη συνάντηση κατά τη διάρκεια της ανατολίζουσας περιόδου συνόδευσε επίσης την εφεύρεση του ελληνικού αλφαβήτου και του καρικού αλφαβήτου, με βάση την προγενέστερη φωνητική αλλά μη προφερόμενη λεβαντινική γραφή, η οποία προκάλεσε ένα θεαματικό άλμα στον γραμματισμό και τη λογοτεχνική παραγωγή, καθώς άρχισαν οι προφορικές παραδόσεις του έπους να μεταγράφονται σε εισαγόμενο αιγυπτιακό πάπυρο (και περιστασιακά σε δέρμα).

Παραπομπές

↑ Robert Manuel Cook, Pierre Dupont, East Greek Pottery, Routledge, 1998 pp. 29ff.
↑ Robert Manuel Cook, Greek Painted Pottery, Routledge, 3rd edition (1997), p. 41: "The technique of these works is generally incompetent, their style often a stale and varying medley of the traditional Hittite, Assyrian and Egyptian elements that were currently available in North Syria."
↑ Glenn Markoe, 'The Emergence of Orientalizing in Greek Art: Some Observations on the Interchange between Greeks and Phoenicians in the Eighth and Seventh Centuries B.C.' Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 301 (Feb., 1996), pp. 47–67.
↑ Cook, 39–51
↑ Burkert, 128 et passim.
↑ Fred S. Kleiner, ed. Gardner's Art Through the Ages: The Western Perspective 2010:14.
↑ Elena Di Filippo Balestrazzi, L'orientalizzante adriatico, L'Erma" di Bretschneider, Roma 2004 (Italian)
↑ Francesca Fulminante, Le sepolture principesche nel Latium vetus. Tra la fine della prima età del ferro e l'inizio dell'età orientalizzante, Roma, L'Erma di Bretschneider, 2003, (ISBN 978-88-8265-253-1) (ιταλικά)
↑ Massimo Botto, Considerazioni sul periodo orientalizzante nella penisola Italica: la documentazione del Latium Vetus, in Javier Jiménez Avila, Sebastián Celestino Pérez (a cura di), El periodo orientalizante: Actas del III Simposio Internacional de Arqueología de Mérida, Protohistoria del Mediterráneo Occidental, Vol. 1, 2005, pp. 47–74, (ISBN 84-00-08346-6) (ιταλικά)
↑ Giulia Fogolari, La componente orientalizzante nell'arte delle situle, pp. 10–11, in A.a.V.v. Arte delle situle dal Po al Danubio, mostra di Padova, Sansoni 1961. (Italian)
↑ Paolo Bernardini, L'Orientalizzante in Sardegna: modelli, cifrari, ideologie, in Javier Jiménez Avila, Sebastián Celestino Pérez (a cura di), El periodo orientalizante: Actas del III Simposio Internacional de Arqueología de Mérida, Protohistoria del Mediterráneo Occidental, Vol. 1, 2005, pp. 75–96, (ISBN 84-00-08346-6) (ιταλικά)
↑ Diana Neri, Bologna nell'epoca orientalizzante p. 16 in (a cura di) Luana Kruta Poppi, Diana Neri, Donne dell'Etruria padana dall'VIII al VII secolo a.C., All’Insegna del Giglio, Firenze 2015, (ISBN 978-8878146266) (ιταλικά)
↑ Burkert, 128
↑ Cook, 5–6
↑ Boardman (1993), 16 (quoted), 17, 29, 33
↑ Cook, 39
↑ Boardman (1993), 15–16
↑ Boardman (1993), 15
↑ "The evolution of Greek vase painting", Ure Museum of Greek Archaeology, 2012. Retrieved 25 May 2012.
↑ Burkert, 41–88
↑ M. L. West, The East Face of Helicon: West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth, Clarendon Press, 1997.

Πηγές

Bettancourt, Philip, "The Age of Homer: An Exhibition of Geometric and Orientalizing Greek Art" Αρχειοθετήθηκε 2022-06-16 στο Wayback Machine., pdf review, Penn Museum, 1969
Boardman, John ed. (1993), The Oxford History of Classical Art, 1993, OUP, (ISBN 0198143869)
Boardman, J. (1998), Early Greek Vase Painting: 11th-6th centuries BC, 1998
Burkert, W. The Orientalizing Revolution: Near Eastern Influence on Greek Culture in the Early Archaic Age, 1992.
Cook, RM, Greek Art, Penguin, 1986 (ανατύπωση 1972), (ISBN 0140218661)
Payne, H., Πρωτοκορινθιακή αγγειογραφία, 1933

[1] Robert Manuel Cook, Pierre Dupont, East Greek Pottery, Routledge, 1998 pp. 29ff.

[2] Robert Manuel Cook, Greek Painted Pottery, Routledge, 3rd edition (1997), p. 41: "The technique of these works is generally incompetent, their style often a stale and varying medley of the traditional Hittite, Assyrian and Egyptian elements that were currently available in North Syria."

[3] Glenn Markoe, 'The Emergence of Orientalizing in Greek Art: Some Observations on the Interchange between Greeks and Phoenicians in the Eighth and Seventh Centuries B.C.' Bulletin of the American Schools of Oriental Research, No. 301 (Feb., 1996), pp. 47–67.

[4] Cook, 39–51

[5] Burkert, 128 et passim.

[6] Fred S. Kleiner, ed. Gardner's Art Through the Ages: The Western Perspective 2010:14.

[7] Elena Di Filippo Balestrazzi, L'orientalizzante adriatico, L'Erma" di Bretschneider, Roma 2004 (Italian)

[8] Francesca Fulminante, Le sepolture principesche nel Latium vetus. Tra la fine della prima età del ferro e l'inizio dell'età orientalizzante, Roma, L'Erma di Bretschneider, 2003, (ISBN 978-88-8265-253-1) (ιταλικά)

[9] Massimo Botto, Considerazioni sul periodo orientalizzante nella penisola Italica: la documentazione del Latium Vetus, in Javier Jiménez Avila, Sebastián Celestino Pérez (a cura di), El periodo orientalizante: Actas del III Simposio Internacional de Arqueología de Mérida, Protohistoria del Mediterráneo Occidental, Vol. 1, 2005, pp. 47–74, (ISBN 84-00-08346-6) (ιταλικά)

[10] Giulia Fogolari, La componente orientalizzante nell'arte delle situle, pp. 10–11, in A.a.V.v. Arte delle situle dal Po al Danubio, mostra di Padova, Sansoni 1961. (Italian)

[11] Paolo Bernardini, L'Orientalizzante in Sardegna: modelli, cifrari, ideologie, in Javier Jiménez Avila, Sebastián Celestino Pérez (a cura di), El periodo orientalizante: Actas del III Simposio Internacional de Arqueología de Mérida, Protohistoria del Mediterráneo Occidental, Vol. 1, 2005, pp. 75–96, (ISBN 84-00-08346-6) (ιταλικά)

[12] Diana Neri, Bologna nell'epoca orientalizzante p. 16 in (a cura di) Luana Kruta Poppi, Diana Neri, Donne dell'Etruria padana dall'VIII al VII secolo a.C., All’Insegna del Giglio, Firenze 2015, (ISBN 978-8878146266) (ιταλικά)

[13] Burkert, 128

[14] Cook, 5–6

[15] Boardman (1993), 16 (quoted), 17, 29, 33

[16] Cook, 39

[17] Boardman (1993), 15–16

[18] Boardman (1993), 15

[19] "The evolution of Greek vase painting", Ure Museum of Greek Archaeology, 2012. Retrieved 25 May 2012.

[20] Burkert, 41–88

[21] M. L. West, The East Face of Helicon: West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth, Clarendon Press, 1997.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]