Άγιος Ανανίας Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας
| Άγιος Ανανίας Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Θάνατος | 1767 |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | ιερέας |
Ο Άγιος Ανανίας Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας (Δημητσάνα Αρκαδίας, 17ος ή 18ος αιώνας - Μυστράς, Απρίλιος 1764), κατά κόσμον Αναστάσιος Θεοφίλης-Λαμπάρδης, ήταν Έλληνας κληρικός, μητροπολίτης Λακεδαιμονίας και εθνομάρτυρας λίγο πριν την Ορλωφική επανάσταση.[1][2][3]
Τα πρώτα στάδια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γεννήθηκε στις αρχές του ΙΗ' αιώνα στη Δημητσάνα λαμβάνοντας το κατά κόσμον όνομα Αναστάσιος. Ο προ-πάππους του ήταν ο προύχοντας Στασινός της Άκοβας, ο οποίος καταγόταν από τους Παλαιολόγους[4] που παντρεύτηκε την Κανέλλα Λαμπαρδοπούλου από την ισχυρή οικογένεια Λαμπάρδη ή Λαμπαρδόπουλου της Δημητσάνας. Γονείς του ήταν η εγγονή του προύχοντα Στασινού και ο Θεοφίλης εκ Στεμνίτσας [5]. Ο Ανανίας μορφώθηκε στην Μονή Φιλοσόφου και πριν το 1741 ανεδείχθη επίσκοπος Καρυουπόλεως στη Μάνη. Το 1747 ανέλαβε αρχιεπίσκοπος Δημητσάνης, η οποία τότε ήταν ανεξάρτητη αρχιεπισκοπή. Όταν το 1750 απεβίωσε ο μητροπολίτης Λακεδαιμονίας Παρθένιος Καλημέρης, ο Δημητσάνης Ανανίας ανέλαβε και αυτή την επισκοπή. Αναφέρεται ότι ο Ανανίας είχε εξοχική κατοικία κοντά στις πηγές του Λούσιου, όπου πιθανολογείται ότι πήγαινε για να επικοινωνεί με τους συνεργάτες του. Το 1754 ανακαίνισε την μητρόπολη του Μυστρά φτιάχνοντας νέο μητροπολιτικό κτίριο με δικές του δαπάνες, όπως φαίνεται από επιγραφή με το κατωτέρω επίγραμμα και ημερομηνία 1754:[6][7][3]
- ουκέτι δόμοι και πύλαι παλαίφατοι,
- αλλ' Ανανίου του νυν ιεραρχούντος
- και από βάθρων νεώσαντος δαπάναις,
- ούτινος ενεγκούσα τελεί η Δημητσάνα.
Πολιτική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Διακρίθηκε και στον πολιτικό τομέα ως γόνος δύο ισχυρών οικογενειών της Πελοποννήσου και αναδείχθηκε στο αξίωμα του μοραγιάνη (= αγιάνης του Μωριά). Αυτοί ήταν ανώτερα στελέχη της τότε τοπικής αυτοδιοίκησης, του θεσμού των προεστών που εκλέγονταν από οικογένειες προυχόντων.[3]
Από τη θέση του αυτή και λόγω του κύρους του εργάστηκε στη διοργάνωση απελευθερωτικού κινήματος. Με το πρόσχημα της οικιακής βιοτεχνίας ίδρυσε στη Δημητσάνα τους πρώτους μπαρουτόμυλους που τροφοδότησαν τις μετέπειτα επαναστάσεις.[8] Επίσης κατασκεύασε στη Δημητσάνα υδραγωγείο με δικά του έξοδα, στο οποίο οφείλεται το τοπωνύμιο “Βρύση του δεσπότη” στην είσοδο της πόλης. Σε μερικές επαρχίες της Πελοποννήσου δημιούργησε δίκτυο ιερέων μυημένων στην εξέγερση. Μεταξύ αυτών ήταν ο επ. Άνθιμος Καράκαλλος, ο Νεόφυτος Δεληγιάννης από τα Λαγκάδια, επίσκοπος Ζαρνάτας και Άκοβας, ο Παλαιών Πατρών Παρθένιος, ο Κορίνθου Μακάριος και άλλοι. Για τον ίδιο σκοπό συνεργαζόταν με προεστούς όπως ο Π. Μπενάκης, Ανδρούτζος Ζαΐμης, Λόντος, Πώλος, Σισίνης κ.ά. Το 1754 συνέβαλε στην ίδρυση της επισκοπής Ζαρνάτας και Άκοβας με μητροπολίτη τον Νεόφυτο Δεληγιάννη, που ήταν άνθρωπος της απολύτου εμπιστοσύνης του. Σε συνεννοήσεις ερχόταν και με τους κλέφτες.[6]
Το τέλος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τότε βεζύρης της Πελοποννήσου ήταν ο ήπιος Τοπάλ Οσουμάν πασάς κατά του οποίου αντέδρασαν άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι που πήγαν στην Κωνσταντινούπολη και ζήτησαν τη μετάθεσή του. Υπέρ του βεζύρη τάχθηκαν οι Έλληνες πρόκριτοι και πέντε εξ αυτών με επικεφαλής τον Ανανία πήγαν επίσης στην Κωνσταντινούπολη το 1762. Μαζί με τον Ανανία ήταν οι Πέτρος Δεληγιάννης, ένας θείος του Ασημάκη Ζαΐμη, ο Κρεββατάς (παππούς του Παναγιώτη Κρεββατά) και ένας θείος του Πανούτσου Νοταρά. Πέτυχαν την παραμονή του Τοπάλ Οσουμάν πασά στη θέση του και την καταδίκη σε θάνατο των εναντίον του κινηθέντων αγάδων, γεγονός που αναπτέρωσε το ηθικό των υποδούλων.
Όμως μετά από μια διετία βεζύρης της Πελοποννήσου τοποθετήθηκε ο σκληρός Χαμζά πασάς από την Κάρυστο οπότε οι φανατικοί Τούρκοι βρήκαν ευκαιρία να ενοχοποιήσουν τον Ανανία και τους άλλους τέσσερεις επιτρόπους και να προκαλέσουν την έκδοση μυστικού φιρμανιού που τους καταδίκαζε σε θάνατο. Το 1764 απαγχονίσθηκαν οι Δεληγιάννης, Ζαΐμης, Κρεββατάς και Νοταράς που βρέθηκαν στην έδρα του βεζύρη στην Τρίπολη, ενώ ο Ανανίας βρισκόταν στον Μυστρά. Εναντίον του στάλθηκε σώμα από 150 ιππείς αλλά ο Ανανίας ειδοποιήθηκε κρυφά από ειδικόν απεσταλμένο. Στη μητρόπολη του Μυστρά αμύνθηκαν περί τον Ανανία 20 Μανιάτες και 10 Δημητσανίτες επί 9 ημέρες έως ότου εξαντλήθηκαν τα εφόδιά τους. Έτσι, αφού σκοτώθηκαν 12, οι υπόλοιποι κατάφεραν να δραπευτεύσουν ενώ ο Ανανίας παρέμεινε να υποστεί τον θάνατο. Προσευχήθηκε και κοινώνησε των Αχράντων Μυστηρίων και κατόπιν αποκεφαλίστηκε μέσα στο ναό ή στο δωμάτιό του. Το κεφάλι του έφεραν οι Τούρκοι στον βεζύρη το δε σώμα του τάφηκε στον Μυστρά. Μαζί με τον Ανανία εκτελέστηκε και ο δραγουμάνος που είχε, ως μοραγιάνης. Αυτά συνέβησαν τον Απρίλιο του 1764. [3]
Μετά την εκτέλεση του Ανανία οι Τούρκοι στράφηκαν κατά των συγγενών του και άλλων χριστιανών προκειμένου να καταστείλουν το κίνημα στη γέννησή του. Μέσω του πατριαρχείου καθαίρεσαν τον Νεόφυτο Δεληγιάννη επ. Ζαρνάτας, πατέρας του οποίου ήταν ο Πέτρος Δεληγιάννης που απαγχονίστηκε ενωρίτερα. Ο φόνος του Ανανία και ο θρήνος της αδελφής του Ευγενικής, συζύγου Γεωργάκη Φιλοσοφοπούλου, αναφέρεται δημοτικό που διέσωσε ο Τ. Κανδηλώρος:
- Εκεί πέρα κι απόπερα κι απόξω από τη χώρα,
- εκεί καθόταν μια ξανθή, ξανθή και μαυρομάτα,
- γύρους γυρίζει τα φλωριά, γύρους μαργαριτάρια.
- - Για βγάλ'τα Βγενικούλα μου, τα έρμα τα τρισέρμα,
- τι 'κόψαν τον κυρ-Ανανιά και το μητροπολίτη.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του ως αγίου στις 15 Απριλίου.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «Άγιος Ανανίας ο Ιερομάρτυρας Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας - Ορθόδοξος Συναξαριστής».
- ↑ «Ιστορικά Στοιχεία - Ιερά Μητρόπολης Μονεμβασίας και Σπάρτης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2015.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 «Τῇ αὐτῇ μέρᾳ, μνήμη τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος ᾿Ανανίου, μητροπολίτου Λακεδαιμονίας - Αποστολική Διακονία».
- ↑ Γριτσόπουλος, Τάσος (1954). «Ο Στασινός της Άκοβας και η οικογένεια Λαμπαρδοπούλου της Δημητσάνης» (PDF). media.ems.gr (στα Ελληνικά Καθαρεύουσα). Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. σελ. 27. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2019.
- ↑ Γριτσόπουλος, Τάσος (1954). «Ο Στασινός της Άκοβας και η οικογένεια Λαμπαρδοπούλου της Δημητσάνης» (PDF). media.ems.gr (στα Ελληνικά Καθαρεύουσα). Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών. σελίδες 27–29. Ανακτήθηκε στις 1 Ιανουαρίου 2019.
- ↑ 6,0 6,1 «Χατζηδάκης Μανώλης, Μυστράς. Η μεσαιωνική πολιτεία και το κάστρο. Εκδοτική Αθηνών, 1992. σ. 23.». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2013.
- ↑ Millet Gabriel, Bulletin de correspondance hellénique, 1899, Vol. 23, No. 23. Inscriptions byzantines de Mistra (Pl. XIV-XXIII), σ. 130.
- ↑ Κονταλή, Αθηνά (2011). Η συμμετοχή του Ελληνορθόδοξου κλήρου στα επαναστατικά κινήματα της Τουρκοκρατίας: 1453-1821. Αθήνα: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Θεολογίας. Τομέας Ιστορικός. σελ. 142-143.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Γριτσόπουλος Τάσος, Ο Λακεδαιμονίας Ανανίας (1740-1764), Αθηνά, τ. 63 (1960), σελ. 286-296.
- Κονταλή, Αθηνά, Η συμμετοχή του Ελληνορθόδοξου κλήρου στα επαναστατικά κινήματα της Τουρκοκρατίας: 1453-1821, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Θεολογική. Τμήμα Θεολογίας. Τομέας Ιστορικός, Αθήνα 2011, σελ. 141-146, (διδακτορική διατριβή).