Αλκυόνη (μυθολογία)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
(Ανακατεύθυνση από Αλκυονίδες ημέρες)


Η Αλκυόνη[1] στην αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν κόρη του Αιόλου της Θεσσαλίας και σύζυγος του Κύηκα. Η αγάπη τους τούς ώθησε να διαπράξουν ύβριν, προκαλώντας την οργή του Δία και της Ήρας και οδηγώντας στην μεταμόρφωσή τους σε πτηνά.

Μυθολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χέρμπερτ Τζέιμς Ντρέιπερ, Αλκυόνη, 1915.

Η Αλκυόνη ήταν κόρη του βασιλιά της Θεσσαλίας Αιόλου και της Εναρέτης[2] κατά τον Απολλόδωρο, ή της Αιγιάλης[3] κατά τον ρωμαίο συγγραφέα Ύγινο. Αδέλφια της ήταν ο Αθάμαντας, ο Δηιονέας, η Κανάκη, η Καλύκη, ο Κρηθέας, ο Μάγνης, η Πεισιδίκη, ο Περιήρης, η Περιμήδη, ο Σαλμωνέας και ο Σίσυφος[2].

Παντρεύτηκε τον Κύηκα, γιο του Εωσφόρου, και έμεινε μαζί του στην Τραχίδα, της οποίας ήταν βασιλιάς.[4]

Σύμφωνα με την περιγραφή του μύθου από τον Ψευδο-Απολλόδωρο, ο Κύηκας και η Αλκυόνη παρομοίαζαν ο ένας τον άλλον με τον Δία και την Ήρα, φτάνοντας στο σημείο να υιοθετήσουν τους χαρακτηρισμούς αυτούς ως ονόματα, γεγονός που εξόργισε τους ολύμπιους θεούς. Προκειμένου να τιμωρηθεί η ύβρις και η αλαζονεία του ζευγαριού, ο Δίας μεταμόρφωσε τον Κύηκα σε θαλασσοπούλι και την Αλκυόνη στο ομώνυμο θαλάσσιο πτηνό.[4]

Η εκδοχή του μύθου που προσφέρει ο Οβίδιος διαφέρερει από την αρχαία ελληνική παράδοση, καθώς η μεταμόρφωση της Αλκυόνης και του Κύηκα από τους θεούς δεν προκαλείται από οργή, αλλά από οίκτο. Σύμφωνα με τον ρωμαίο ποιητή, ο Κύηκας έφυγε από την Τραχίδα με πλοίο προκειμένου να επισκεφθεί το μαντείο του Απόλλωνα στην Κλάρο- χάνει όμως την ζωή του σε τρικυμία. Η Γιούνο- η ρωμαϊκή θεότητα αντίστοιχη με την Ήρα- απαντάει σε προσευχές της Αλκυόνης και στέλνει τον Μορφέα, με την μορφή του νεκρού της συζύγου, ως αγγελιαφόρο. Μαθαίνοντας την κατάληξη του Κύηκα και αντικρίζοντας το πτώμα του στην θάλασσα την επόμενη ημέρα, η Αλκυόνη από την απελπισία της ρίχτηκε στην θάλασσα. Το τραγικό αυτό τέλος συγκινεί τους θεούς, οι οποίοι μεταμορφώνουν το ζευγάρι σε αλκυόνες.[5]

Στις εκδοχές του Οβιδίου και του Ύγινου δεν γίνεται αναφορά στην ύβριν της Αλκυόνης και του συζύγου της και η μεταμόρφωσή τους αποδίδεται στην αυτοκτονία της Αλκυόνης μετά την απώλεια του Κύηκα. Επιπρόσθετα, και οι δύο συγγραφείς καθιστούν τον θεό Αίολο ως πατέρα της Αλκυόνης αντί του Αιόλου της Θεσσαλίας.

Αλκυονίδες μέρες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Οβίδιος και ο Υγίνος αναφέρουν την μεταμόρφωση ως την προέλευση για την ετυμολογία των αλκυονίδων ημερών, τις μέρες μέσα στο χειμώνα κατά τις οποίες υπάρχει καλοκαιρία χωρίς ανέμους. Η φράση εμφανίζεται ήδη στους Όρνιθες του Αριστοφάνη, με την σημασία μιας ανέμελης και ήρεμης περιόδου[6]. Αναφορά επίσης γίνεται και από το Λουκιανό, στο διάλογό του Αλκυών ή περί μεταμορφώσεως, όπου αναφέρει ότι οι άνεμοι κοπάζουν και η θάλασσα είναι σαν καθρέπτης[7], και στον Αιλιανό στο έργο του Περί ζώων ιδιότητος[8].

Μία άλλη εκδοχή θέλει τις Αλκυονίδες κόρες του Γίγαντα Αλκυονέα, επτά στον αριθμό, οι οποίες μετά το φόνο του πατέρα τους σκοτώθηκαν πηδώντας στη θάλασσα, και μεταμορφώθηκαν στη συνέχεια από την Αμφιτρίτη στα πουλιά αλκυόνες[9]. Υπάρχει και άλλη εκδοχή, κατά την οποία η Αλκυόνη και οι έξι αδελφές τις μεταμορφώθηκαν στον αστερισμό των Πλειάδων. Οι Πλειάδες μεσουρανούν τον Ιανουάριο, όταν και γεννάει η αλκυόνα. Την αναφορά την κάνει ο Αριστοτέλης στο έργο του Περί ζώων ιστοριών, όπου αναφέρει ότι ο αλκυόνη γεννά επτά μέρες τα αβγά και επτά τα μεγαλώνει, κατά τις οποίες μέρες ο Δίας παραχώρησε τις αλκυονίδες μέρες[10], αναφέροντας ότι δεν συμβαίνουν παντού αλκυονίδες μέρες, αλλά στην περιοχή της Σικελίας πάντα. Ο αριθμός των Πλειάδων, επτά, ή εννιά μαζί με τους γονείς τους ή και 14 ορατές με γυμνό μάτι[11], ταυτίζεται με τον αριθμό των αλκυονίδων ημερών, επτά, ή 14 όπως ήταν αρχικά, επτά πριν το χειμερινό ηλιοστάσιο και επτά μετά από αυτό[12][13]. Γι’ αυτό και τα διαφορετικά πρόσωπα της Αλκυόνης κόρης του Αίολου και της Αλκυόνης κόρης του Αλκυονέα μπορεί να σχετίζονται, και τουλάχιστον η μυθολογία τους αλληλοσυνδέεται[14].

Η εμφάνιση των αλκυονίδων ημερών σήμερα αναφέρεται στο διάστημα 15 Δεκεμβρίου με 15 Φεβρουαρίου[15] [16][17][18], διάστημα το οποίο περιέχει τη μυθολογική σύνδεση και των 14 ημερών γύρω από το ηλιοστάσιο το Δεκέμβριο, και το μύθο των Πλειάδων και την περίοδο επώασης των αβγών των αλκυόνων τον Ιανουάριο. Όσο για τον ορισμό του φαινομένου από μετεωρολογικής πλευράς, εμφανίζονται στατιστικά κατά το παραπάνω διάστημα και ιδιαίτερα το δεύτερο μισό του Ιανουαρίου, άλλοτε λίγες και άλλοτε περισσότερες, και χαρακτηρίζονται από σχετική άπνοια, ηλιοφάνεια με έως 15 ή και 20 βαθμούς και μικρή νεφοκάλυψη[19][20]. Η εξήγηση του φαινομένου είναι επειδή παρατηρείται η ίδια βαρομετρική πίεση λόγω της εξισορρόπησης των βαρομετρικών πιέσεων μεταξύ της Βόρειας Ευρώπης και της περιοχής της Ελλάδας και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, που έχει ως αποτέλεσμα μια αντί-κυκλωνική κατάσταση με άπνοια και καλοκαιρία[21][22][23][24], ενώ μπορεί να ειδωθεί ως φυσιολογικό φαινόμενο απλά λόγω της θέσης της Ελλάδας στα νοτιοανατολικά, που έχει ως αποτέλεσμα σε κάποιες μέρες του χειμώνα να παρατηρείται ηλιοφάνεια και καλοκαιρία[19]. Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι οι αλκυονίδες μέρες ήταν ένα σταθερό μετεωρολογικό φαινόμενο κατά τον 5ο και 4ο αιώνα προ Χριστού, κατά το διάστημα 15 Ιανουαρίου με 15 Φεβρουαρίου[22].

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Μήττα, Δήμητρα. «Μορφές και Θέματα της Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας». www.greek-language.gr. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Ψευδο-Απολλόδωρος. «Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου, 1.7.3». www.perseus.tufts.edu. 
  3. ↑ Ύγινος. «Fabulae, 65.1.1». latin.packhum.org. 
  4. ↑ 4,0 4,1 Ψευδο-Απολλόδωρος. «Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου, 1.7.4». 
  5. ↑ Οβίδιος. «Μεταμορφώσεις, XI 410-748». thelatinlibrary.com. 
  6. ↑ Όρνιθες 1591-1594: «…ἀλκυονίδας τ᾽ ἂν ἤγεθ᾽ ἡμέρας ἀεί.»
  7. ↑ [1]
  8. ↑ Βιβλίον α:36: “κυούσης της αλκυόνος ίστανται τα πελάγη, ειρήνην δε και φιλίαν άγουσι οι άνεμοι. Κύει δε άρα Χειμώνος μεσούντος, και όμως η του αέρος γαλήνη δίδωσι σωτηρίας αλκυονείας τηνικάδε της ώρας άγειν ημέρας”
  9. ↑ ΚΙΝΥΡΑΣ ΜΕΛΕΤΗ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΜΥΘΟ, σελ. 94
  10. ↑ [2]: «Διὸ καὶ καλοῦνται, ὅταν εὐδιειναὶ γένωνται αἱ τροπαί, ἀλκυονίδες ἡμέραι ἑπτὰ μὲν πρὸ τροπῶν, ἑπτὰ δὲ μετὰ τροπάς, καθάπερ καὶ Σιμωνίδης ἐποίησεν ὡς ὁπόταν χειμέριον κατὰ μῆνα πινύσκῃ Ζεὺς ἤματα τεσσαρακαίδεκα».
  11. ↑ «Πλειάδες: Οι Αστροπουλάδες του Ουρανού και οι Αλκυονίδες Ημέρες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιανουαρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2018. 
  12. ↑ William Smith, επιμ. (1867). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Volume 1. σελ. 108. It was fabled, that during the seven days before, and as many after, the shortest day of the year, while the bird ἀλκυών, was breeding, there always prevailed calms at sea. 
  13. ↑ [3]
  14. ↑ Pleiades Mythology
  15. ↑ Αλκυονίδες ημέρες
  16. ↑ Τι είναι οι αλκυονίδες μέρες και γιατί φέτος μπορεί να ξανάρθουν
  17. ↑ The Greek Myth Behind Winter’s ‘Halcyon Days’
  18. ↑ The Myth of Halcyon – The Halcyon Days
  19. ↑ 19,0 19,1 Τι είναι οι αλκυονίδες μέρες, κάθε πότε εμφανίζονται και γιατί φέτος μπορεί να ξανάρθουν
  20. ↑ «Αλκυονίδες ημέρες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2018. 
  21. ↑ Halcyon Days: the Myth of Alcyone, The National Herald[νεκρός σύνδεσμος]
  22. ↑ 22,0 22,1 Halcyon Days: Ancient Greek Theater Helps Scientists Reconstruct Past Climate
  23. ↑ Η Αλκυόνη και ο Δίας
  24. ↑ Ο μύθος της Αλκυόνης – Από τη συζυγική αγάπη στις βαρομετρικές πιέσεις

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αλκυόνη_(μυθολογία)&oldid=9918099#Αλκυονίδες_ημέρες"