Ακτινωτό στέμμα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Νόμισμα του Βαράμη Α΄ της Σασσανιδικής Αυτοκρατορίας. Τέλη 3ου αι. μ.Χ., νομισματοκοπείο Κτησιφώντος.
Νόμισμα του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Πρόβου, π. 280: τόσο ο Πρόβος, όσο και ο Sol Invictus που οδηγεί το τέθριππο φέρουν ακτινωτό (ηλιακό) στέμμα. Επιγρ.: PROBUS P F AVG / SOLI INVICTO
Νόμισμα του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Αυρηλιανού, 274-275: ο Αυρηλιανός και ο Sol Invictus φορούν ακτινωτό στέμμα. Επιγρ.: IMP AVRELIANUS AVG / ORIENS AVG XXIII
Νόμισμα του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Γορδιανού Γ΄, 240 μ.Χ.: Ο Γορδιανός Γ' (εμφανίζεται σε προφίλ στην εμπρόσθια όψη) φέρουν ακτινωτό στέμμα. Επιγρ.: IMP CAES M ANT GORDIANVS AVG / PAX AUGUSTI

Ένα ακτινωτό ή ακτινοβολούν στέμμα, γνωστό και ως ηλιακό στέμμα, ανατολικό στέμμα ή στέμμα του τυράννου είναι ένα στέμμα, στεφάνι, διάδημα ή άλλο κάλυμμα κεφαλής, που συμβολίζει τον ήλιο ή γενικότερα δυνάμεις που σχετίζονται με τον ήλιο. Εκτός από την αρχαία Αιγυπτιακή μορφή ενός δίσκου ανάμεσα σε δύο κέρατα, ο ήλιος παρίσταται και με μία σειρά στενών λωρίδων, που απομακρύνονται από το κεφάλι αυτού που τις φέρει, και αντιπροσωπεύουν τις ακτίνες του ήλιου. Αυτές μπορούν να αναπαρασταθούν στο ίδιο επίπεδο με το κυκλικό στέλεχος του στέμματος, είτε να υψώνονται σε ορθή γωνία προς αυτό.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην εικονογραφία της αρχαίας Αιγύπτου, το ηλιακό στέμμα είναι ένας δίσκος πλαισιωμένος από τα κέρατα ενός κριού [1] [2] ή αγελάδας. Φοριέται από θεότητες όπως ο Ώρος με την ηλιακή ή τη γερακοειδή μορφή του, [3] την Άθωρ ή την Ίσιδα. Μπορεί επίσης να φορεθεί από τους Φαραώ. [4]

Στην Πτολεμαϊκή Αίγυπτο, το ηλιακό στέμμα μπορούσε επίσης να είναι ένα ακτινοβόλο διάδημα, διαμορφωμένο σύμφωνα με τον τύπο που φορούσε ο Αλέξανδρος ο Μέγας (όταν ταυτίζεται με τον θεό Ήλιο) στην τέχνη από τα μέσα του 2ου αι. π.Χ. [5] Η μορφή αυτή ίσως επηρεάστηκε από την επαφή με την αυτοκρατορία των Σούνγκα (της ανατολικής Ινδίας), [6] και ένα Ελληνο-Βακτριανικό παράδειγμα απεικονίζεται στη μεγάλη στούπα του Bharhut. [7] Ο πρώτος ηγεμόνας της Αιγύπτου που εμφανίστηκε φορώντας αυτή την εκδοχή του ηλιακού στέμματος, ήταν ο Πτολεμαίος Γ΄ ο Ευεργέτης (246–222 π.Χ.). [8]

Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία το ηλιακό στέμμα φοριόταν από Ρωμαίους Αυτοκράτορες, ειδικά σε συνδυασμό με τη λατρεία του Ανίκητου Ήλιου (Sol Invictus), [9] επηρεασμένο επίσης από ακτινοβολούμενες απεικονίσεις του Αλεξάνδρου Γ΄. [10] Αν και ο Οκταβιανός Αύγουστος εμφανίζεται φορώντας ένα τέτοιο σε μεταθανάτιο νόμισμα, μετά τη θεοποίησή του, και ο Νέρωνας σε τουλάχιστον ένα νόμισμα όσο ήταν ζωντανός, έγινε σύνηθες, και μερικές φορές κοινό, σε νομίσματα του 3ου αιώνα. Ιστορίες αναφέρουν ότι ο Γαλλιηνός φορούσε τουλάχιστον ένα πραγματικό στέμμα δημόσια. [11] Το ηλιακό στέμμα που φορούσε ο Κωνσταντίνος Α΄ ο Μέγας, ο πρώτος Αυτοκράτορας που μεταστράφηκε στον Χριστιανισμό, ερμηνεύτηκε εκ νέου ότι αναπαριστά τους «Αγίους Ήλους» της Σταύρωσης. [12]

Πολύ αργότερα, το ακτινωτό στέμμα συνδέθηκε με την προσωποποίηση της Ελευθερίας, συνήθως σε μορφή κυκλικού δίσκου με ακτίνες, που απομακρύνονται σε όλες τις διευθύνσεις. Αυτό μπορεί να εμφανιστεί για πρώτη φορά στη Μεγάλη Σφραγίδα της Γαλλία'ς' από το 1848 (και στις επόμενες Γαλλικές Δημοκρατίες) και είναι πιο γνωστό στο Άγαλμα της Ελευθερίας. Από την Αναγέννηση έως τον αρχαίο Κολοσσό της Ρόδου, η μορφή του Ηλίου εμφανιζόταν συχνά με τέτοιο στέμμα, αν και η ακριβής μορφή του αγάλματος της Ρόδου δεν είναι βέβαιη.

Πινακοθήκη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Teissier 1996
  2. Cooney 2012
  3. Teissier 1996
  4. Teissier 1996
  5. Stewart 1993
  6. Stewart 1993
  7. Stewart 1993
  8. Stewart 1993
  9. Bardill 2012
  10. Stewart 1993
  11. The World of Roman Costume, Eds Judith Lynn Sebesta, Larissa Bonfante, p.82, 2001, Univ of Wisconsin Press, (ISBN 0299138542), 9780299138547, google books
  12. Lavan 2011

Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Bardill, Jonathan (2012), Constantine, Divine Emperor of the Christian Golden Age, Cambridge University Press 
  • Cooney, Kathlyn M. (2012), «Apprenticeship and Figures Ostraca from the Ancient Egyptian Village of Deir el-Medina», Archaeology and Apprenticeship: Body Knowledge, Identity, and Communities of Practice, University of Arizona Press 
  • Lavan, Luke (2011), «Political Talimans? Residual 'Pagan' Statues in Late Antique Public Space», The Archaeology of Late Antique 'Paganism', Brill 
  • Stewart, Andrew (1993), Faces of Power: Alexander's Image and Hellenistic Politics, University of California Press 
  • Teissier, Beatrice (1996), Egyptian Iconography on Syro-Palestinian Cylinder Seals of the Middle Bronze Age, Orbis Biblicus et Orientalis Series Archaeologia, 11, Fribourg Switzerland: University Press