Σαράντης (όνομα)
Σαράντης, ελληνικό αντρικό κύριο όνομα (όνομα βαφτιστικό).
Ετυμολογία του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από τη γιορτή των αγίων Τεσσαράκοντα (καθημ. άγιοι Σαράντα).[1] Σύμφωνα με τον Τριανταφυλλίδη, κατ’ ανάλογο τρόπο προς το βαφτιστικό Λαμπρινός/Λαμπρινή από τη Λαμπρή.[2] Το αριθμητικό σαράντα από το μεσαιωνικό σαράκοντα, από το αρχαιοελληνικό τεσσαράκοντα, με αποκοπή της πρώτης συλλαβής, η οποία το Μεσαίωνα θεωρήθηκε άρθρο: τές σαράκοντα, ενώ η αποβολή της συλλαβής -κο- απαντά σε πολλά αριθμητικά, λ.χ. τριάκοντα - τριάντα, ἑξήκοντα - ἑξῆντα κτλ.[3]
Ονομαστική εορτή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στις 9 Μαρτίου, των αγίων Σαράντα, οι οποίοι μαρτύρησαν στη Σεβάστεια (Sivas) της Μικράς Ασίας κατά τους χρόνους του Λικινίου (307–323). Την ημέρα αυτή, η οποία κατά το παλαιό ημερολόγιο (Ιουλιανό ημερολόγιο) έπεφτε πάντοτε μέσα στη Μεγάλη Σαρακοστή, η Εκκλησία, προς τιμήν των, διατάσσει αργία και παραγγέλνει κατάλυση οίνου και ελαίου. Βάσει της εκκλησιαστικής αυτής επιεικούς παραγγελίας είχε καθιερωθεί το δίστιχο, το οποίο ίσως να ακούγεται και σήμερα:
Των άι-Σαράντων είναι,
ας χορέψουμε κι ας είναι.
Διάδοση του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σε μια απόπειρα στατιστικής αποτίμησης της συχνότητας των ελληνικών ονομάτων, το όνομα Σαράντης/Σαράντος παρουσιάζεται ως το 111ο πιο συχνό όνομα ανάμεσα στα αντρικά.[4] Το όνομα οφείλει την ιδιαίτερη διάδοσή του στη Λακωνία στη βυζαντινή μονή των αγίων Σαράντα, που, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή η οποία σώζεται, κτίστηκε το έτος 1305 επί βασιλείας του αυτοκράτορα Ανδρόνικου του πρεσβύτερου (1283–1328)[5]
Τύποι και υποκοριστικά του ονόματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα εμφανίζεται με 2 παράλληλους ισότιμους τύπους Σαράντης/Σαράντος, όπως πολλά άλλα, λ.χ. Γιώργος/Γιώργης, Στράτος/Στράτης κτλ., κοινούς σε όλη τη χώρα
- Σαράντης, στη Σινασό (Mustafapaşa) Καππαδοκίας[6]
- Σαράντος, στον Οινούντα (Βρέσθενα Λακωνίας)
- Σαάντους, Σααντέλιας, Σααντούδ, στη Σαμοθράκη[7]
- Σαραντέλος, και με αφαίρεση Τέλ(λ)ος
- Σαραντινός — ως επίθετο, δεν αποκλείεται να δηλώνει καταγωγή από τους Αγίους Σαράντα (Saranda) της Αλβανίας
- Σαραντάκης, Σαραντάκι· Σαραντάκος· Σαραντούλης, Σαραντουλάκης, Σαραντουλάκι, υποκοριστικοί τύποι
- Νταντούλης, Νταντούλι, χαϊδευτικοί τύποι, ίσως από τη γλώσσα των νηπίων
Θηλυκός τύπος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ως επώνυμο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στον τηλεφωνικό κατάλογο, σημειώνει ο Τριανταφυλλίδης, αναγράφονται τα επώνυμα: Σαραντάρης, Σαραντέας, Σαράντης, Σαραντίδης, Σαραντίτης, Σαραντόπουλος, Σαραντινός.[9]
Άγιοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Μάρτυρες τεσσαράκοντα ἐν Σεβαστείᾳ τῇ πόλει μαρτυρήσαντες, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη τους στις 9 Μαρτίου[10]
- Μαρτύρων τεσσαράκοντα τῶν ἐν Σεβαστείᾳ, ναοῦ ἐγκαίνια πλησίον τοῦ Χαλκοῦ Τετραπύλου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την ανάμνηση του γεγονότος στις 29 Δεκεμβρίου[11]
- Σαράντης, μάρτυς (ἕνας ἀπό τούς ἕξ ἐν Μεγάροις ἀναιρεθέντες μάρτυρες), η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 16 Αυγούστου[12]
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
«Οι Σαράντα, ο γαμπρός, το γεφύρι και η αρμυρόκ’λουρα!», 9 Μαρτίου 2012, μπλογκ Φιρίκι (ανακτήθηκε 4/3/2015)
Πρόσωπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Σαραντέλλος Αγαπηνός (1880–1907), ο γνωστός μακεδονομάχος Τέλλος Άγρας (βλ. Καπετάν Άγρας).
Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας, Κέντρο Λεξικολογίας, Αθήνα 2005
- ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Τα οικογενειακά μας ονόματα, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1995, σ. 15
- ↑ Γεώργιος Μπαμπινιώτης, ό.π.
- ↑ «Συχνότητα ονομάτων» (Πέμπτη 26 Αυγούστου 2010), ανακτήθηκε 3 Μαρτίου 2015
- ↑ «Μονή Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων»
- ↑ Ι. Σαραντίδου Αρχελάου, Η Σινασός, Αθήνα 1899, σ. 200
- ↑ Νίκ(ος) Αθ. Κατσάνης, Το γλωσσικό ιδίωμα της Σαμοθράκης, Δήμος Σαμοθράκης, Θεσσαλονίκη 1996, σ. 128
- ↑ Αθανάσιος Χ. Μπούτουρας, Τὰ νεοελληνικὰ κύρια ὀνόματα ἱστορικῶς καὶ γλωσσικῶς ἑρμηνευόμενα, Αθήνα 1912, σ. 83
- ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, ό.π., σ. 58
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού, Εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 2005
- ↑ Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, ό.π.
- ↑ Σωφρόνιος Ευστρατιάδης, Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήνα 1995 (ανατύπωση), σσ. 416 και 313