Μπαλάνος Βασιλόπουλος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μπαλάνος Βασιλόπουλος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Μπαλάνος Βασιλόπουλος (Ελληνικά)
Γέννηση1694
Ιωάννινα
Θάνατος1760
Ιωάννινα
Χώρα πολιτογράφησηςΟθωμανική Αυτοκρατορία
ΘρησκείαΑνατολικός Ορθόδοξος Χριστιανισμός
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςνέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταμαθηματικός
ιερέας
εκπαιδευτικός
συγγραφέας

Ο Μπαλάνος Βασιλόπουλος,[1] ή Βασιλόπουλος Μπαλάνος[2][3][4] όπως επίσης αναφέρεται (Ιωάννινα, 1694 - Ιωάννινα, περ. 1760), ήταν Έλληνας Ηπειρώτης κληρικός, διδάσκαλος και λόγιος,[5] ο οποίος διακρίθηκε κυρίως ως συγγραφέας μαθηματικών έργων.[3]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας της Ηπείρου, μοναχογιός του Κοσμά Βασιλόπουλου.[6] Ο παππούς του ήταν μαθητής της περίφημης Σχολής του Επιφανίου Ηγουμένου[7] (έτος ίδρυσης: 1645), με την οποία ξεκίνησε ο λεγόμενος «γιαννιώτικος διαφωτισμός».[8] Μαθήτευσε κοντά στον Μεθόδιο Ανθρακίτη, αρχικά στην Καστοριά και, στη συνέχεια στη Σιάτιστα και στα Ιωάννινα. Μαζί με το δάσκαλό του, δίδαξε στη Σχολή Γκιούμα (Ιωάννινα) μεταξύ 1720 και 1723, οπότε και διαδέχθηκε τον Ανθρακίτη ως σχολάρχης.[6] Παρέμεινε στη θέση μέχρι το θάνατό του, το 1760 περίπου,[3] οπότε παραδόθηκε η ηγεσία της σχολής στο γιο του, Κοσμά Μπαλάνο. Έκτοτε, η Σχολή Γκιούμα –ή αρχιγυμνάσιον κατά τον Βασιλόπουλο Μπαλάνο- αποκαλείται και Μπαλαναία Σχολή.[6]

Ο Μπαλάνος διακρίθηκε ως συντάκτης μαθηματικών εγχειριδίων.[α] Ήταν υπερσυντηρητικός στις απόψεις του, επέμενε στην παραδοσιακή παιδεία και μεθόδους και καταδίκαζε τους νεωτερισμούς. Τόσο ο ίδιος, όσο και οι επίγονοί του διευθυντές της Μπαλαναίας Σχολής, απέκρουε τις ριζοσπαστικές ιδέες που αναπτύσσονταν στη Δύση, τη σύγχρονη φιλοσοφία, τα νέα επιστημονικά αντικείμενα, όπως η φυσική, αλλά και τις ξένες γλώσσες. Αντίθετα, έδινε προβάδισμα στη βυζαντινή θεολογία και τη διδασκαλία ορισμένων αρχαίων συγγραφέων (σχολαστικούς), ενώ στο γλωσσικό ζήτημα υποστήριζε τον εξαρχαϊσμό.[10] Γι' αυτό, ο Μπαλάνος ήλθε σε ιδεολογική σύγκρουση με τον Ευγένιο Βούλγαρη, ο οποίος διηύθυνε τη Μαρουτσαία Σχολή.[11] Κάποια στιγμή, νόμισε ότι έδωσε λύση στο λεγόμενο «Δήλιον πρόβλημα» και απέστειλε ανακοινώσεις σε διάφορες ακαδημίες της Ευρώπης, χωρίς ουσιαστική απόκριση. Ο Ευγ. Βούλγαρης, που βρισκόταν τότε στην Αθωνιάδα Σχολή, έλαβε γνώση των ισχυρισμών του Μπαλάνου και απέκρουσε την προτεινόμενη από εκείνον λύση: την επέκρινε ως παραλογισμό, γράφοντας πως στηριζόταν σε σαθρά και ψεύτικα θεμέλια.[12][13]

Ο Μπαλάνος επεξεργάστηκε γλωσσικώς μαθηματικά συγγράμματα όπως το Οδός μαθηματικής (1749), που είχε αποδόσει στα ελληνικά (από τα λατινικά) ο Μεθόδιος Ανθρακίτης και το οποίο συμπλήρωσε και μετέφερε από άποψη ύφους σε αρχαιοπρεπέστερη μορφή. Το συγκεκριμένο έργο, ορίστηκε αργότερα ως διδακτικό βιβλίο στα σχολεία του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους.[14] Πέρα από τα μαθηματικά έργα, συνέγραψε και διάφορα άλλα, κυρίως θεολογικού και φιλολογικού χαρακτήρα, τα οποία πιθανολογείται ότι χάθηκαν κατά την πυρπόληση των Ιωαννίνων από τον Αλή πασά τον Αύγουστο του 1820,[15] στη διάρκεια της πολιορκίας της πόλης από τον Χουρσίτ. Στα διασωθέντα χειρόγραφά του περιλαμβάνεται και η μετάφραση μέρους των Αφορισμών του Ιπποκράτη, σχολιασμένη με βάση τα σχετικά υπομνήματα του Γαληνού,[12] το οποίο εκδόθηκε μεταθανάτια.

Ήταν παντρεμένος και είχε αποκτήσει τέσσερα παιδιά, όλοι τους διδάσκαλοι: τον Κοσμά, τον Κωνσταντίνο, τον Αναστάσιο και τον Δημήτριο.

Έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Μέθοδος γεωμετρικώς χωρούσα περί ευρέσεως των δυο μέσων συνεχώς εξής ανάλογον γραμμών, επινοηθείσα και φιλοπονηθείσα παρά Μπαλάνου Βασιλοπούλου (Βενετία, 1756).[17][γ]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Την εποχή εκείνη, τα ελληνικά μαθηματικά διδακτικά βιβλία ήταν χαμηλού επιπέδου, απεύφευγαν την παράθεση τύπων και έμοιαζαν με βιβλία γραμματικής. Το Πατριαρχείο, σε εγκύκλιό του, καλούσε τους πιστούς να αποφεύγουν την ενασχόληση με «τους κύβους και τα τρίγωνα, τους λογαρίθμους και τους συμβολικούς λογισμούς», διότι θεωρούσε ότι επιφέρουν το πάγωμα της πίστης.[9]
  2. Την ίδια χρονιά τυπώθηκαν και οι τόμοι Β΄ & Γ΄. Ως Δ' τόμος λογίζεται η μεταθανάτια Έκθεσις ακριβεστάτη της αριθμητικής[16]
  3. Η μελέτη για το «Δήλιο πρόβλημα».
  4. Επίσης: έκδ. Αθήνα 1892.[6] χειρόγρ. αντίγραφο στην Εθνική Βιβλιοθήκη (Αθήνα), 1793, με τίτλο: Ερμηνεία εις τους αφορισμούς του Ιπποκράτους καταστρωθείσαι ως κοινήν φράσιν παρά Μπαλάνου Βασιλοπούλου του εξ Ιωαννίνων, κατά τον Γαληνόν.[18]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. «Μπαλάνος Βασιλόπουλος». Πανδέκτης. ΙΝΕ/ΕΙΕ. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016. 
  2. «Βασιλόπουλος Μπαλάνος». ygeiaonline.gr. (από Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή, 1994). Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016. 
  3. 3,0 3,1 3,2 Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη.
  4. Βλ. «Αλφαβητικό ευρετήριο συγγραφέων: Μπαλάνος, Βασιλόπουλος»[νεκρός σύνδεσμος]. Εργαστήριο Ερευνών Νεοελληνικής Φιλοσοφίας. Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Ανακτήθηκε στις 2016-09-12.
  5. «Μπαλάνος Βασιλόπουλος». Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό - Greek Encyclopedia. Εκδοτική Αθηνών. 27 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016. 
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Αμυγδαλάκη και Παρασκευοπούλου
  7. Μπαλάνος (1930), σελ. 229.
  8. Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου (1991), σελ. 105.
  9. Βλ. Καστάνης (1997), σελ. 536.
  10. Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου (1991), σελ. 106-107, 111-112.
  11. Μπαλάνος (1930), σελ. 230.
  12. 12,0 12,1 Μπαλάνος (1930), σελ. 231.
  13. Γιαννακούλης (2007), σελ. 7.
  14. Κουρμαντζή-Παναγιωτάκου (1991), σελ. 111.
  15. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica.
  16. Βλ. Καστάνης (1997), σελ. 532, 534.
  17. 17,0 17,1 Βλ. Καστάνης (1997), σελ. 533.
  18. «Βασιλόπουλος, Μπαλάνος». Ψηφιακό Αποθετήριο. Ακαδημία Αθηνών. Ανακτήθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 2016. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • «Μπαλάνος, Βασιλόπουλος». Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ελευθερουδάκη. 9. Αθήνα. 1930. σελ. 578. 
  • «Μπαλάνος, Βασιλόπουλος». Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica. 37. Αθήνα: Πάπυρος. 2007. σελ. 87. ISBN 978-960-6715-08-2. 

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]