Μαρτίνο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Συντεταγμένες: 38°34′5.41″N 23°12′52.49″E / 38.5681694°N 23.2145806°E / 38.5681694; 23.2145806

Μαρτίνο
Μαρτίνο is located in Greece
Μαρτίνο
Μαρτίνο
Διοίκηση
ΧώραΕλλάδα
ΠεριφέρειαΣτερεάς Ελλάδας
Περιφερειακή ΕνότηταΦθιώτιδας
ΔήμοςΔήμος Λοκρών
Δημοτική ΕνότηταΟπουντίων
Γεωγραφία
ΝομόςΛαμία (πρωτεύουσα)
Υψόμετρο300
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας350 05
martino.gr
δεδομένα

Το Μαρτίνο είναι οικισμός της Στερεάς Ελλάδας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας.[1][2][3]

Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Μαρτίνο βρίσκεται σε υψόμετρο 210 μέτρα[1] σε απόσταση περίπου 123 χλμ. ΒΔ. από την Αθήνα, 93 χλμ. ΝΑ. από τη Λαμία και 29 χλμ. Α.-ΝΑ. από την Αταλάντη (έδρα του δήμου). Το σχετικά υψηλό του υψόμετρο χαρακτηρίζει την περιοχή από ημιορεινή έως ορεινή και το πολύ καλό ποιοτικά κλίμα δίνει τη δυνατότητα παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων όπως το μέλι και το κρασί. Γειτονικοί οικισμοί είναι η Μαλεσίνα (Β.) και η Λάρυμνα (Α.).

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

3ος π.Χ. αιώνας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην ευρύτερη περιοχή του Μαρτίνου, από τον 3ο π.Χ. αιώνα, αναπτύχθηκε πόλη με το όνομα «Βουμελιταία» ή «Βουμελίτεια». Η πόλη άκμασε μέχρι τους βυζαντινούς χρόνους. Όσον αφορά την ακριβή τοποθεσία της όμως υπάρχουν διαφορετικές απόψεις.[4][5][6]

Έλευση Αρβανιτόφωνων το 1383 μ.Χ.[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μόνο το αρβανίτικο τμήμα, ιδρύθηκε περί το 1383, στο δυτικο μέρος του σημερινού Μαρτίνου (Λίμθ), και οφείλει το όνομά του στον Μαρτίν Μουζάκη, αρχηγό φατρίας αρβανιτόφωνων και ελληνόφωνων εποίκων από τη Βόρεια Ήπειρο, οι οποίοι διώχτηκαν είτε από τους Αλβανούς της περιοχής, είτε από τους Σέρβους του Ντουσάν[7][8][9] Το παλαιό χωριό γύρω από την εκκλησία των Ταξιαρχών προέρχεται από την αρχαία Βουμελιταία ή Παλιοχώρι Μαρτίνου πού είναι μία από τις μακροβιότερες αρχαίες πόλεις με αδιάλειπτη κατοίκιση. Η μετακόμιση στον απέναντι λόφο στο σημερινό Μαρτίνο έγινε λόγο σεισμών τον 6ο με 7ο αιώνα.

Τουρκοκρατία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1466 στο Μαρτίνο υπήρχαν 13 νοικοκυριά αρβανιτόφωνων μόνο στο δυτικό τμήμα, το 1506 αυξήθηκαν σε 46 και το 1521 έφτασαν τα 77. Η αύξηση των κατοίκων του Μαρτίνου συνεχίστηκε και το 1688 τα νοικοκυριά του χωριού ήταν 100, ενώ προεπαναστατικά, το 1810, έφτασαν τα 300, όλα Χριστιανών[10]

Ο περιηγητής Αργύρης Φιλιππίδης, που επισκέφτηκε τη Λοκρίδα το 1815, έγραψε για το Μαρτίνο: «Το Μαρτίνο έχει σπίτια τριακόσια Χριστιανών. Και εδώ η γενική γλώσσα είναι τα Αρβανίτικα. Μιλούν βέβαια και στη δική μας γλώσσα (…). Έχει καλά νερά και τόπο πολύ…κάνουν σιτάρι, κριθάρι, βαμβάκι, κρασί και άλλα γεννήματα (...) έχουν πρόβατα και γίδια αρκετά (...) »[11]. Επίσης αναφέρει ότι εκείνη την περίοδο το Μαρτίνο υπαγόταν εκκλησιαστικά στη Θήβα.

Από την Ελληνική επανάσταση του 1821 έως την απελευθέρωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Προτομή του Βάσου Μαυροβουνιώτη, στην Ποντγκόριτσα του Μαυροβουνίου

Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, το Μαρτίνο ανέδειξε επτά αγωνιστές, τους: Δήμο Αγγελή, Δήμου Βέργο, Κόλλια Ιωάννη, Κούρο Δήμο, Μαρτιναίο Λουκά του Ν., Μήτζου Γιαννάκη και Πάνο Θεοδωρή.

Ο Ανεμόμυλος

Μία από τις σημαντικότερες μάχες κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης στην ευρύτερη περιοχή της Λοκρίδας ήταν αυτή του Μαρτίνου, που διεξήχθη στις 29 Ιανουαρίου του 1829.[1] Ο Βάσος Μαυροβουνιώτης με την ΣΤ’ χιλιαρχία του αποδεκάτισε τα στρατεύματα των Τούρκων. Το Δεκέμβρη του 1828 ο Μαχμούτ Πασάς ξεκίνησε για τη Λιβαδειά με 6.000 πεζούς και 600 ιππείς.

Έφτασε στο Μαρτίνο με δύναμη 3.000 πεζών και 500 ιππέων στις 28 Ιανουαρίου 1828. Ο Βάσος Μαυροβουνιώτης ήταν οχυρωμένος με τους άνδρες του στα σπίτια, έχοντας παράλληλα στήσει οδοφράγματα στους δρόμους του χωριού.

Άφησε ανοικτό μόνο τον κεντρικό δρόμο του χωριού, ώστε να παγιδέψει τους Τούρκους. Πράγματι ο στρατός του Μαχμούτ Πασά παγιδεύτηκε στο εσωτερικό του χωριού, και αποδεκατίστηκε. Στη μάχη σκοτώθηκαν διακόσιοι Τούρκοι στρατιώτες, αρκετοί τραυματίστηκαν και στα χέρια των Ελλήνων υπερασπιστών της πόλης έμειναν λάφυρα και τρεις τουρκικές σημαίες.[11][12][13][14][15]

Το σπουδαιότερο αποτέλεσμα της νικηφόρας μάχης για τους Έλληνες, ήταν ότι απέτρεψαν τα τουρκικά σχέδια για ανακατάληψη της Στερεάς Ελλάδας, όπως επίσης και ότι δόθηκε η δυνατότητα στον Ιωάννη Καποδίστρια να διαπραγματευτεί υπό διαφορετικούς και ευνοϊκότερους όρους τα σύνορα του ανεξάρτητου, νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Από την σύσταση του νέου Ελληνικού Κράτους έως σήμερα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1844 το Μαρτίνο έγινε έδρα του Δήμου Λάρυμνας, με συνολικό πληθυσμό 2.050 κατοίκους.

Η έδρα μεταφέρθηκε στο Προσκυνά το 1857, για να επανέρθει στο Μαρτίνο το 1872. Ο δήμος περιελάμβανε εκτός του Μαρτίνου, τα χωριά Προσκυνά, Παύλο, Λούτσι, Ράδου (Ράδι), Μάζι, Μαλεσίνα, τις Μονές Αγ. Γεωργίου και Αγ. Τριάδας, Καλύβια, Μύλοι Λάρμας και Μύλος Ζέϊκου.

Το 1882 άρχισε η λειτουργία του «Ελληνικού Σχολείου» ή «Ελληνικού Σχολαρχείου» στο Μαρτίνου.

Μνημείο στην πλατεία του Μαρτίνου

Στον μεγάλο σεισμό του 1894 που χτύπησε τη Λοκρίδα, το Μαρτίνο υπέστη σημαντικές ζημιές. Σε σύνολο 1.434 κατοίκων, σκοτώθηκαν 39 και άλλοι 23 τραυματίστηκαν, ενώ κατέρρευσαν 300 σπίτια.[16]

Το 1907 ο δήμος Λάρυμνας αριθμούσε 5.309 κατοίκους, εκ των οποίων οι 1.586 ήταν κάτοικοι Μαρτίνου, με δήμαρχο τον Σπ. Γιάγκου.

Το Μαρτίνο αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητη κοινότητα το 1912, αφού αποσπάστηκε από τον τέως Δήμο Λάρυμνας. Η νέα κοινότητα περιλάμβανε το Μαρτίνο και το μεταλλείο της Τσούκας. Το 1920 ο πληθυσμός της κοινότητας έφτανε τους 1605 κατοίκους.

Το 1929 ιδρύθηκε ο ποδοσφαιρικός σύλλογος «Οπούντιος Μαρτίνου».

Το 1952 το Μαρτίνο είχε 2.068 κατοίκους.

Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της περιοχής είναι η παρουσία αρκετών πολιτιστικών ομάδων. Το 1976 ιδρύθηκε ο Μορφωτικός Σύλλογος Μαρτίνου, «ΜΟ.ΣΥ.Μ» που επιδιώκει την υποστήριξη κάθε λογής πράξης πολιτισμικού ενδιαφέροντος.

Από το 1997 το Μαρτίνο ανήκε στο νεοσύστατο δήμο Οπουντίων. Με τη νέα διοικητική διαίρεση του ελληνικού κράτους, (Σχέδιο Καλλικράτης), το Μαρτίνο εντάχθηκε στον διευρυμένο Δήμο Λοκρών.[17]

Αρχαιολογικά ευρήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη θέση Παλαιοχώρι Μαρτίνου βρέθηκαν δυο ανάγλυφα, γνωστά ως «κόκκινα αγάλματα». Το πρώτο αναπαριστά ανδρική μορφή καθισμένη σε σκαμνί και ένα μικρό ελάφι.

Το δεύτερο που είναι ανάγλυφη παράσταση σε ταφική στήλη αναπαριστά έναν έφηβο σε πλάγια όψη που φορά χλαμύδα. Έχει διασωθεί μόνο το πάνω μέρος του εφήβου μέχρι τους μηρούς.

Τα δύο αυτά ανάγλυφα φυλάσσονται στην πρώτη αίθουσα των γλυπτών του μουσείου Θηβών.

Αξιοθέατα - Τουρισμός - Πολιτιστικά δρώμενα - Σύλλογοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί το παλιό δημοτικό του χωριού που έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέο μνημείο.

Υπάρχει επίσης η βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με της βυζαντινές τοιχογραφίες και εικόνες.

Άλλα αξιοθέατα του χωριού είναι η είσοδος του ναού του Πάνα και οι αρχαίες βρύσες «Τσοροκός» και «Μοναχού».

Κάθε χρόνο στις 8 Νοεμβρίου το χωριό γιορτάζει τους πολιούχους του Μιχαήλ και Γαβριήλ με διάφορες εκδηλώσεις στη κεντρική εκκλησία του.

Με τη σύσταση τμήματος Μουσικού Εργαστηρίου του «ΜΟ.ΣΥ.Μ», το καλοκαίρι του 2010 δίνονται πολλές συναυλίες υπό την αιγίδα του. Δεν περιορίζεται όμως σε αυτές αλλά επεκτείνεται και σε θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις και εκπαιδευτικές εκδρομές.[18]

Ο σύλλογος των εν Αθήναις και απανταχού Μαρτιναίων «Αίας ο Λοκρός» όπως φανερώνει και ο ίδιος ο τίτλος του ενδιαφέρεται για οποιοδήποτε ζήτημα ή θέμα απασχολεί το Μαρτίνο.[19]

Ο επιμορφωτικός και εκπολιτιστικός σύλλογος γυναικών Μαρτίνου «Η Μέλισσα», ιδρύθηκε το 1982 με κύριο σκοπό τη διάσωση και τη διάδοση της λαϊκής παράδοσης του τόπου. Για να πετύχει τους σκοπούς του λειτούργησε διαφορά τμήματα επιμόρφωσης τεχνών όπως της μουσικής, του χορού και της ζωγραφικής ενώ παράλληλα εστίασε την προσοχή του και στη λαϊκή τέχνη όπως αυτή του κεντήματος.[20]

Φωτογραφίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Το Μαρτίνο το 2013
    Το Μαρτίνο το 2013
  • Βάσσος Μαυροβουνιώτης
    Βάσσος Μαυροβουνιώτης

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 40. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 405. 
  2. ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 4. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 236. 
  3. ↑ «Διοικητική Διαίρεση». Δήμος Λοκρών. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2024. 
  4. ↑ Σύμφωνα με τον Χριστοφόρου Μ. «η Βουμελιταία βρισκόταν «...κοντά στο σημερινό Μαρτίνο ή Προσκυνά». - Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1991. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 1ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 59.
  5. ↑ Με την άποψη αυτή συμφωνεί και η Δακορώνια Φ.: «…πιθανότατα κοντά στο Μαρτίνο ή το Προσκυνά». - Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη. σελ. 115.
  6. ↑ Ο Καραστάθης Κ. αναφέρει τις μελέτες των Oldfather, που τοποθετεί την Βουμελιταία στην περιοχή Παλαιοχωριού Μαρτίνου, τη μελέτη του Klaffenbach που θεωρεί ως πιθανότερη τοποθεσία της του Παλιού Χωριού Μαλεσίνας. Ο ίδιος τάσσεται με την άποψη του Klaffenbach και αναφέρει επίσης ότι κάποιοι άλλοι μελετητές (Etienne R., Knoepfrer) τοποθετούν την πόλη στην Χιλιαδού.
  7. ↑ Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 2001. «Χρονολόγιο Οπούντος και Αταλάντης 4000 χρόνια – εν τάχει». Έκδοση Δήμου Αταλάντης. σελ. 14.
  8. ↑ Καραστάθης Κώστας Β. 1999. «Μαλεσίνα – Ιστορία – Μνημεία – Αρχαιολογικοί Χώροι». Αθήνα. Έκδοση του Ομίλου για τη διάσωση του Βυζαντινού ναού Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας. σελ. 88-92.
  9. ↑ Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη. σελ. 147
  10. ↑ Καραστάθης Κώστας Β. 1999. «Μαλεσίνα – Ιστορία – Μνημεία – Αρχαιολογικοί Χώροι». Αθήνα. Έκδοση του Ομίλου για τη διάσωση του Βυζαντινού ναού Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας. σελ. 93.
  11. ↑ 11,0 11,1 «Λοκρικά Χρονικά». 1997. Αθήνα: Ετήσια Έκδοση Εταιρείας Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). Τόμος και Χρόνος 3ος. σελ. 115.
  12. ↑ Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1991. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 1ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). σελ. 271.
  13. ↑ «Λοκρικά Χρονικά». 1998. Αθήνα: Ετήσια Έκδοση Εταιρείας Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). Τόμος και Χρόνος 4ος. σελ. 35.
  14. ↑ Ο K. Καραστάθης αναφέρει: «ο εχθρός αριθμούσε 6000 πεζούς, 1000 καβαλαραίους και βαρύ πυροβολικό...Ο Βάσος Μαυροβουνιώτης τοποθέτησε το σώμα του Τριαντάφυλλου Τζουρά στο σπίτι που ήταν στην είσοδο του χωριού...και το σώμα του Ιωάννη κλίμακα στο κέντρο του χωριού...Οι Τούρκοι στρατοπέδευσαν μακριά από το Μαρτίνο...την επόμενη μέρα ξεκίνησαν πανστρατιά...Ο ίδιος ο Μαχμούτ ήταν επικεφαλής του ιππικού...οι Τούρκοι μπήκαν στο χωριό και προχώρησαν προς την άλλη άκρη του...Γενική σύγχυση... οι Έλληνες καταδιώκουν και εξοντώνουν τους Τούρκους...Σκότωσαν περισσότερους από 500 Τούρκους, ενώ έπεσαν στα χέρια τους πολλά όπλα, φορτηγά ζώα, χρήματα και τρεις τουρκικές σημαίες». - Καραστάθης Κώστας Β. 1999. «Μαλεσίνα – Ιστορία – Μνημεία – Αρχαιολογικοί Χώροι». Αθήνα. Έκδοση του Ομίλου για τη διάσωση του Βυζαντινού ναού Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας. σελ. 131.
  15. ↑ Ο Μπάτσος Ν. συμφωνεί με τους αριθμούς που παραθέτουν οι Χριστοφόρου και Παπαναγιώτου για τον τουρκικό στρατό. Επίσης προσθέτει ότι τους Έλληνες υπερασπιστές του Μαρτίνου ενίσχυσαν και 100 ακόμα Θηβαίοι στρατιώτες, με επικεφαλής τον εκατόνταρχο Γ. Σκουρτανιώτη, που παρά τις διαταγές του χιλίαρχου Ευμορφόπουλου, εγκατέλειψε το Γαϊδουρονήσι και έσπευσε προς βοήθεια στο Μαρτίνο. - Εφημερίδα, «Αίας ο Λοκρός», Έτος 7ο, Αρ.Φ. 27, Οκτ.-Νοε.-Δεκ. 2011. – Μπάτσος Αθ. Νίκος : «Η μάχη του Μαρτίνου – 29 Ιανουαρίου 1829 και η συμμετοχή των Μαρτιναίων στον αγώνα για την Ελευθερία». σελ. 3, 8.
  16. ↑ Καραστάθης Κώστας Β. 1999. «Μαλεσίνα – Ιστορία – Μνημεία – Αρχαιολογικοί Χώροι». Αθήνα. Έκδοση του Ομίλου για τη διάσωση του Βυζαντινού ναού Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας. σελ. 145.
  17. ↑ «ΕΕΤΑΑ-Διοικητικές Μεταβολές των Οικισμών». www.eetaa.gr. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2024. 
  18. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2012. 
  19. ↑ http://www.martino.gr/syllogos
  20. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Αυγούστου 2013. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2019. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Αβραάμ Δημήτριος Π. 2001. «Λοκρικά – Περιβοάγρια-Επικνυμίδια ». Λαμία 2001.
  2. Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη.
  3. Εφημερίδα, «Αίας ο Λοκρός», Έτος 7ο, Αρ.Φ. 27, Οκτ.-Νοε.-Δεκ. 2011. – Μπάτσος Αθ. Νίκος : «Η μάχη του Μαρτίνου – 29 Ιανουαρίου 1829 και η συμμετοχή των Μαρτιναίων στον αγώνα για την Ελευθερία». σελ. 3, 8.
  4. Καραστάθης Κώστας Β. 1999. «Μαλεσίνα – Ιστορία – Μνημεία – Αρχαιολογικοί Χώροι». Αθήνα. Έκδοση του Ομίλου για τη διάσωση του Βυζαντινού ναού Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας.
  5. «Λοκρικά Χρονικά». 1997. Αθήνα: Ετήσια Έκδοση Εταιρείας Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). Τόμος και Χρόνος 3ος.
  6. «Λοκρικά Χρονικά». 1998. Αθήνα: Ετήσια Έκδοση Εταιρείας Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). Τόμος και Χρόνος 4ος.
  7. Παπαναγιώτου. Δ. Τριαντάφυλλος. – «Λοκρικό Εικοσιένα – Η μάχη του Μαρτίνου και η σημασία της». Εκδ. Φθιωτικά Γράμματα. Αθήνα 1979.
  8. Περιοδικό «Απόπλους». Τεύχος 6. 2002. Έκδοση: Μουσικός Πολιτιστικός Σύλλογος «Χορωδία Αταλάντης». σελ. 6.
  9. Πρωτόπαπας Ζήσης. 1952. «Λοκρίδα». Αθήνα 1952.
  10. Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1991. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 1ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
  11. Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
  12. Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1995. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 3ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
  13. Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 2001. «Χρονολόγιο Οπούντος και Αταλάντης 4000 χρόνια – εν τάχει». Έκδοση Δήμου Αταλάντης.
  14. Μίχας Γεώργιος Κ. 1978, 1980, 2014. «Συμβολή στην Έρευνα της Ιστορίας των Αρβανιτών: Το Μαρτίνο (Μουζάκ) και τα προερχόμενα απ΄ αυτό Λάρυμνα (Καστρί) - Λούτσι - Πύργος. Συνοπτική Ιστορία Οπουντίων Λοκρών και Μινύειου Ορχομενού».
  15. Μίχας Γεώργιος Κ. 2014, 2019. «Συμβολή στην Έρευνα της Ιστορίας των Αρβανιτών: Αρβανίτικα (Πελασγικά), Επώνυμα - Φάρες - Τοπωνύμια - Λαογραφικά του τέως Δήμου Λαρύμνης. Αρχαίοι και Σύγχρονοι Οικισμοί, Ερμηνεία Επωνύμων και Τοπωνυμίων. Μαλεσίνα - Μαρτίνο - Παύλο - Τραγάνα - Λάρυμνα - Λούτσι - Προσκυνάς - Μάζι - Πύργος (1460 - 2011)».
  16. Μίχας Γεώργιος Κ. 2014, 2019. «Συμβολή στην Έρευνα της Ιστορίας των Αρβανιτών: Ιδιωματικές Λέξεις και Φράσεις στ΄ Αρβανιτοχώρια Βοιωτίας και Λοκρίδας».
  17. Μίχας Γεώργιος Κ. 2014. «Συμβολή στην Έρευνα της Ιστορίας των Αρβανιτών: Το Λούτσι (Αντρέα Λούτσι) Βοιωτίας. Οι πρώτοι κάτοικοι - Ο Ιδρυτής του Οικισμού - Δημογραφικά Στοιχεία (1466 - 2011) - Αρβανιτοφωνία - Λαογραφία - Αρβανίτικες Φάρες - Γενεαλογίες».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μαρτίνο&oldid=10411094"