Θησαυρός

Ο όρος θησαυρός κατά την αρχαιότητα δήλωνε κυρίως τον τόπο ή τον χώρο που φυλάσσονταν αφιερώματα στους θεούς ή άλλα πολύτιμα αντικείμενα. Αργότερα επικράτησε να χαρακτηρίζονται "θησαυροί" αυτά ακριβώς τα πολύτιμα αντικείμενα και γενικότερα κάθε τι που αντιπροσώπευε μεγάλης αξίας αντικείμενο.

Αστικό Δίκαιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά το Αστικό Δίκαιο θησαυρός χαρακτηρίζεται κάθε κινητό μεγάλης αξίας που είναι κρυμμένο σε άλλο κινητό ή ακίνητο επί χρόνου τόσου ώστε να είναι αδύνατος ο προσδιορισμός της κυριότητας αυτού. Το κρυμμένο αυτό αντικείμενο δεν είναι απαραίτητο να έχει μόνο οικονομική αξία, για να χαρακτηριστεί θησαυρός, πράγμα που σημαίνει ότι αρκεί να έχει επιστημονική ή καλλιτεχνική ή θρησκευτική κ.λπ. όπως π.χ. παλαιοντολογικά ευρήματα. Απαραίτητο στοιχείο προσδιορισμού ως θησαυρού είναι να μη μπορεί να εξακριβωθεί ο κύριος αυτού, λόγω της παρέλευσης μακρού χρόνου και ανάλογα με τις κατά περίπτωση περιστάσεις. Εξ αυτού προκύπτει ότι ο αποκαλυφθείς θησαυρός ούτε αδέσποτο αντικείμενο είναι (ιδιοκτήτης υπάρχει αλλά δεν είναι εύκολη η εξακρίβωσή του), αλλά ούτε και απολεσθέν (απολωλός) διότι υφίσταται ο κύριος πλην όμως δεν μπορεί και πάλι να εξακριβωθεί. Επί του θησαυρού που αποκαλύπτεται αποκτά κυριότητα κατά το ήμισυ ο ευρέτης αυτού και κατά το έτερο ήμισυ ο ιδιοκτήτης ή οι ιδιοκτήτες του μέσου ή του χώρου που αποκαλύφθηκε αυτό.

Αρχαιολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην αρχαιότητα "θησαυρός" λέγονταν συνήθως υπόγεια μέρη στα οποία έκρυβαν οι αρχαίοι τα διάφορα πολύτιμα αντικείμενά τους καθώς και είδη σπάνιας χρήσης. Έτσι ο όρος με τη σημασία αυτή αντιστοιχεί με τον σημερινό όρο "Θησαυροφυλάκιο", αλλά και με "Αποθήκη" αφού υπήρχαν "θησαυροί σίτου", "θησαυροί όπλων" και αργότερα ακόμη και "ύδατος", δηλαδή οι στέρνες. Από την τελευταία ίσως σημασία να προέκυψε σε μερικές περιπτώσεις ο όρος να σημαίνει και τάφος, τόπος δηλαδή που φυλάσσονταν τα ιερά λείψανα των προσφιλών νεκρών. Τέτοιοι για παράδειγμα ήταν οι κτιστοί κυκλικοί τάφοι των Μυκηνών που έφεραν θόλο (θολωτοί), που κατά τη ρωμαϊκή περίοδο τους θεωρούσαν ως θησαυροφυλάκια στα οποία φυλάσσονταν τιμαλφή, κειμήλια και χρήματα. Τελικά όμως το όνομα περιορίσθηκε μόνο για το Θησαυρό του Ατρέως στις Μυκήνες και για το Θησαυρό του Μινύου στον Ορχομενό στη Βοιωτία. Αμφότεροι είχαν "δρόμον" (= διάδρομο) και αίθουσα μικρή τετράγωνη λαξευμένη στο βράχο στον οποίο οι εσωτερικές πλευρές και η σκεπή καλύπτονταν με λίθινες πλάκες διακοσμημένες με ανάγλυφα.

Αρχαία αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εκτός όμως των παραπάνω περιπτώσεων, κατά την αρχαιότητα, θησαυρός ονομάζονταν επίσης και μικρό σχετικά οικοδόμημα σε σχήμα μικρού κομψού ναού. Τέτοια οικοδομήματα ανήγειραν οι αρχαίοι σε μεγάλα κέντρα λατρείας ή σε τόπους που τελούνταν πανελλήνιες εορτές, όπου και χρησιμοποιούνταν για τη φύλαξη πολύτιμων αφιερωμάτων καθώς και άλλων τιμαλφών. Οι περιφημότεροι τέτοιοι θησαυροί οικοδομήματα ήταν στη Δήλο όπου και ο "Θησαυρός των Ανδρίων" και ο "Οίκος των Αθηναίων", στους δε Δελφούς ονομαστοί ήταν ο "Θησαυρός των Αθηναίων" και ο "Θησαυρός των Κνιδίων", στη δε Ολυμπία οι θησαυροί των Γελώων, των Κορινθίων, των Μεταποντίων καλούμενος και «ναός» που όμως κατά τον Αθήναιο φυλάσσονταν ασημένιες και επίχρυσες φιάλες και οινοχόες.

Νομισματική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιδιαίτερη σημασία λαμβάνει η λέξη θησαυρός όταν αναφέρεται σε ανεύρεση αρχαίων νομισμάτων που χαρακτηρίζεται και "Θησαυρός νομισμάτων" που αποτελεί αντικείμενο έρευνας και μελέτης της νομισματικής.
Οι θησαυροί νομισμάτων εκτίθενται σε ειδικά μουσεία καλούμενα νομισματικά μουσεία. Τέτοιος τύπος μουσείου είναι και το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών στο οποίο εκτίθενται σπουδαίοι θησαυροί νομισμάτων που έχουν ανεβρεθεί κατά καιρούς στην ελληνική επικράτεια.

Λαογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την ελληνική λαογραφία διαπιστώνεται πως σε όλο τον ελλαδικό χώρο ποικίλες είναι οι παραδόσεις περί "κρυμμένων θησαυρών" που τους φυλάγουν "στοιχειά", "δράκοι", "φίδια", "νεράιδες", "σατανάδες" και περισσότερο "αράπηδες". Φαίνεται μάλιστα πως όλες αυτές οι δοξασίες που περιέχουν έντονα την αίσθηση του φόβου πρέπει να προέρχονται από ανακαλύψεις αρχαίων τάφων που πολλές φορές περιέχουν χρυσά νομίσματα, κτερίσματα και διάφορα κομψοτεχνήματα, ή σε ανακάλυψη θησαυρών σε παλαιά ερείπια αρχοντικών που είχαν προηγουμένως κρυφτεί προς αποφυγή αρπαγής τους, από επιδρομές ιδιαίτερα στην περίοδο της τουρκοκρατίας, όπως τέτοια μπορεί να είναι "φλουριά", "κοσμήματα", "οικογενειακά κειμήλια" κ.λπ.
Έτσι γύρω απ΄ αυτή την πραγματικότητα πλάσθηκαν στη λαϊκή φαντασία σωρεία μύθων με ανατριχιαστικούς θρύλους για συγκεκριμένες τοποθεσίες σχεδόν σ΄ όλα τα μέρη της ελληνικής υπαίθρου. Οι Δράκοι και οι Αράπηδες κυριαρχούν, ακολουθούν η "χρυσή γουρούνα με τα γουρουνόπουλά της"(!) που τη νύκτα από μακριά φαντάζει να φυλάει τους κρυμμένους θησαυρούς, το "καταχωνιασμένο χρυσάφι" και που αλίμονο σ΄ αυτόν που δεν ακολουθήσει τις εντολές τους, αντίθετα μ΄ εκείνον που θα καταφέρει να το ξεθάψει όπου "πάντα το "κεμέρι" του θα είναι γεμάτο, οι δουλειές του θα πηγαίνουν καλά και τ΄ άσπρα του (= τα χρήματά του) δεν θα τελειώνουν ποτέ.

Στη Κρήτη κυριαρχεί η δοξασία πως «αν βρεθεί το μεγάλο βιός που είναι κρυμμένο ανάμεσα Λάμοντας και Χάσκοντας και που θα τόβρει κάποτε μιας χήρας γιος, χοιροβοσκός, θ΄ αλλάξει η τύχη όλου του νησιού».
Στη Νάξο κυριαρχεί περίπου η ίδια δοξασία «για 'κείνον που θα καταφέρει να πιάσει τη χρυσή γουρούνα με τα γουρουνόπουλά της που περιφέρεται σε συγκεκριμένα σημεία στην ορεινή Νάξο».
Στην παλιά Αθήνα υπάρχει η δοξασία ότι «το λεβέτι της βασίλισσας είναι θαμμένο σ΄ ένα κτίριο μέσα στη γη», ενώ στην Άνδρο «κοντά στη "Καμάρα"», και στο Μεσολόγγι «στο "Κάστρο της Κυρά Ρήνης"».
Στη Σάμο βρίσκεται θησαυρός στον Άγιο Παντελεήμονα που «άμα δεν ματώσει το χέρι αυτού που θα το ξεθάψει θα γίνει κάρβουνα!».

Στη λαϊκή φαντασία το αίμα και κάποια θυσία είναι απαραίτητα ως ανταμοιβή στο "στοιχειό" που τόσα χρόνια φυλάει το εύρημα. Γι΄ αυτό όποιος δει στον ύπνο του τόπο θησαυρού σύμφωνα με τις οδηγίες που θα πάρει θα πρέπει να πλησιάσει τη νύκτα, τις περισσότερες φορές μεσονύκτιο, αμίλητος, να σφάξει στο τόπο εκείνο ένα κόκορα (κατά προτίμηση μαύρο) και μετά να σκάψει.

Εκφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χαρακτηριστική είναι η δημώδης έκφραση: άνθρακες ο θησαυρός που έχει ληφθεί από τις λαϊκές δοξασίες, περί των κρυμμένων θησαυρών, και που λέγεται συνήθως για μεγάλες προσδοκίες που καταλήγουν στη συνέχεια ασήμαντες.