Βούβαστις
| Ⲡⲟⲩⲃⲁⲥϯ تل بسطة | |
 Άποψη των ερειπίων της Βουβάστεως | |
  | |
| Άλλες ονομασίες | Βούβαστις Περ Μπαστ |
|---|---|
| Τοποθεσία | Κυβερνείο Σαρκία, Αίγυπτος |
| Περιοχή | Κάτω Αίγυπτος |
| Συντεταγμένες | 30°34′22″N 31°30′36″E / 30.57278°N 31.51000°EΣυντεταγμένες: 30°34′22″N 31°30′36″E / 30.57278°N 31.51000°E |
| Είδος | Οικισμός |
| Σημειώσεις | |
| Κατάσταση | Ερείπια |
| ||||
| Βούβαστις σε ιερογλυφικά |
Η Βούβαστις (κοπτικά: Ⲡⲟⲩⲃⲁⲥϯ Πούμπαστι, αρχαία ελληνικά: Βούβαστις[1] ή Βούβαστος[2]), γνωστή επίσης στα αραβικά ως Τελ Μπάστα ή στα αρχαία αιγυπτιακά Περ-Μπαστ, ήταν αρχαία αιγυπτιακή πόλη. Η Βούβαστις ταυτίζεται συχνά με τη βιβλική Πι-Μπεσέτ (εβραϊκά: פי-בסת py-bst, Ιεζεκιήλ 30:17). Ήταν η πρωτεύουσα του ομώνυμου Βουβαστικού νομού στην περιοχή του Δέλτα του Νείλου στην Κάτω Αίγυπτο, και γνωστή ως το λατρευτικό κέντρο της θεάς με αιλουροειδή μορφή Μπαστ, και έτσι κύριος τόπος ταφής γατών στην Αίγυπτο.
Τα ερείπιά της βρίσκονται στα προάστια της σύγχρονης πόλης του Ζαγκαζίγκ.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το όνομα Βούβαστις στα αρχαία αιγυπτιακά είναι Pr-Bȝśt.t, που συνήθως μεταγράφεται ως Περ-Μπαστ. PR σημαίνει "οίκος" και Bȝśt.t είναι το όνομα της θεάς Μπαστ. Η φράση έτσι σημαίνει "Οίκος της Μπαστ"[3]. Στα κοπτικά το όνομα αποδίδεται ως Ⲡⲟⲩⲃⲁⲥϯ, Ⲡⲟⲩⲁⲥϯ or Ⲃⲟⲩⲁⲥϯ.
Η Βούβαστις ήταν η πρωτεύουσα του νομού Αμ-Χεντ, ή στα ελληνικά Βουβαστικού, του 18ου της Κάτω Αιγύπτου. Βρισκόταν νοτιοδυτικά της Τάνιδος στην ανατολική όχθη του Πελουσιακού βραχίονα (ή κλάδου) του Δέλτα του Νείλου.
Η Βούβαστις έγινε βασιλική κατοικία μετά που έγινε φαραώ ο πρώτος ηγεμόνας και ιδρυτής της 22ης Δυναστείας Σοσένκ Α΄ το 943 π.Χ. Η Βούβαστις ήταν στο απόγειό κατά τη διάρκεια αυτής και της 23ης Δυναστείας. Παρήκμασε μετά την κατάκτηση από τον Καμβύση Β΄ το 525 π.Χ., που σήμανε το τέλος της Σαϊτικής Εικοστής έκτης Δυναστείας και την αρχή της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας.
Η Εικοστή δεύτερη Δυναστεία αποτελούνταν από εννιά, ή, σύμφωνα με τον Ευσέβιο[4] από τρεις βασιλιάδες από τη Βούβαστι, κατά τη βασιλεία των οποίων η πόλη ήταν μια από τις πιο αξιοσημείωτες του Δέλτα. Αμέσως νότια της Βουβάστεως βρίσκονταν οι κλήροι γης με τους οποίους αντάμειψε ο Ψαμμήτιχος Α΄ τις υπηρεσίες των Ιώνων και Κάρεων μισθοφόρων του[5], και στη νότια πλευρά της πόλης είχε αρχίσει (αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ) κανάλι από τον φαραώ Νεχώ Β΄ που θα ένωνε τον Νείλο με την Ερυθρά Θάλασσα[6]. Μετά που οι Πέρσες κατέκτησαν τη Βούβαστι, τα τείχη της διαλύθηκαν[7]. Από την περίοδο αυτή, όπως ειπώθηκε, άρχισε να παρακμάζει σταδιακά, αν και εμφανίζεται στα εκκλησιαστικά αρχεία στις επισκοπικές έδρες της επαρχίας της Αυγουσταμνικής (Augustamnica Secunda). Υπάρχουν νομίσματα από τη Βούβαστι από την εποχή του Αδριανού.
Η παρακάτω περιγραφή είναι αυτή που δίνει ο Ηρόδοτος για τη Βούβαστι, όπως ήταν λίγο μετά την περίοδο της Περσικής εισβολής, το 525 π.Χ., και ο Χάμιλτον παρατηρεί ότι το πλάνο των ερειπίων αντικατοπτρίζει με αξιοσημείωτη ακρίβεια αυτή την περιγραφή του αυτόπτη μάρτυρα.
Στην Αίγυπτο υψώθηκαν και άλλες πόλεις, καθώς νομίζω, αλλά η πόλη που ξεχώθηκε περισσότερο είναι η Βούβαστις, όπου υπάρχει και ιερό της θεάς Βούβαστης αξιολογότατο· φυσικά υπάρχουν ιερά μεγαλύτερα και πολυτελέστερα απ᾽ αυτό, αλλά κανενός η θέα δεν προξενεί μεγαλύτερη ευχαρίστηση· η Βούβαστις στην ελληνική γλώσσα είναι η Άρτεμις. Το ιερό της Βούβαστης λοιπόν είναι ως εξής: εκτός από την είσοδό του το υπόλοιπο είναι νησί· εισχωρούν εκεί δύο διώρυγες που δεν ενώνονται μεταξύ τους αλλά η καθεμιά τους εισχωρεί ως την είσοδο του ιερού και κυλούν γύρω του η μια από εδώ και η άλλη από εκεί, και έχουν πλάτος η καθεμία εκατό πόδια και έχουν πυκνή σκιά από δέντρα. Τα προπύλαια έχουν ύψος δέκα οργιές και είναι στολισμένα με ενδιαφέρουσες παραστάσεις με ύψος έξι πήχες. Και καθώς το ιερό βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, το βλέπει κανείς από παντού πηγαίνοντας γύρω γύρω· και τούτο, επειδή η πόλη με τις προσχώσεις υψώθηκε, ενώ το ιερό έμεινε αμετακίνητο όπως φτιάχτηκε από την αρχή και φαίνεται από πάνω. Γύρω-γύρω το κλείνει περίβολος με γλυπτές παραστάσεις· μέσα στον περίβολο υπάρχει άλσος από μεγάλα δέντρα φυτρωμένα γύρω στον μεγάλο ναό, και μέσα σ᾽ αυτόν βρίσκεται το άγαλμα· το πλάτος και το μάκρος του ιερού είναι ένα στάδιο προς όλες τις κατευθύνσεις. Στην είσοδο φέρνει λιθόστρωτος δρόμος, κάπου τρεις σταδίους μάκρος και τέσσερα πλέθρα πλάτος, που περνάει από την αγορά και πηγαίνει προς τα ανατολικά· από τη μια και από την άλλη μεριά του φυτρώνουν δέντρα ψηλά ώς τα ουράνια, και ο δρόμος φτάνει ως το ιερό του Ερμή. Έτσι λοιπόν είναι αυτό το ιερό.[8].
Θρησκεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
,_Egypt._From_the_Amelia_Edwards_Collection._The_Petrie_Museum_of_Egyptian_Archaeology,_London.jpg)
Η Βούβαστις ήταν το κέντρο λατρείας της θεάς με αιλουροειδή μορφή Μπαστέτ, που κάποιες φορές ονομαζόταν Βούβαστις, από το όνομα της πόλης, και που οι Αρχαίοι Έλληνες ταύτιζαν με την Άρτεμις. Η γάτα ήταν το ιερό και ιδιαίτερο ζώο της Βαστ, η οποία απεικονιζόταν με κεφάλι γάτας ή λέαινας και συνοδευόταν συχνά από τη θεότητα Πτα στις επιγραφές των μνημείων. Οι τάφοι στη Βούβαστι αντίστοιχα ήταν ο κύριος τόπος ταφής μουμιών γατών στην Αίγυπτο[10][11].
Τα πιο ξεχωριστά σημεία της πόλης και του νομού της Βουβάστες ήταν το μαντείο της Μπαστ, ο εξαίσιος ναός αυτής της θεάς και η ετήσια λιτανεία προς τιμήν της. Το μαντείο κέρδισε δημοφιλία και σημαντικότητα μετά την εισροή Ελλήνων εποίκων στο Δέλτα, καθώς η ταύτιση της Μπαστ με την Άρτεμη προσέλκυε στο ιερό της και ντόπιους Αιγυπτίους και ξένους.
Η γιορτές προς τιμήν της Μπαστ ήταν η πιο εύθυμοι και λαμπροί από όλες του αιγυπτιακού ημερολογίου, και περιγράφονται από τον Ηρόδοτο:
Όσον αφορά την πόλη Βούβαστη, καθώς μεταφέρονται εκεί, κάνουν τα εξής: στην κάθε μαούνα ταξιδεύουν μαζί άνδρες και γυναίκες, μεγάλο πλήθος και από τούτους και από εκείνες· μερικές γυναίκες κρατούν κρόταλα και τα χτυπούν, μερικοί άνδρες παίζουν το σουραύλι σε όλο το ταξίδι, ενώ οι υπόλοιποι, άνδρες και γυναίκες, τραγουδούν και κροτούν τα χέρια τους. Και καθώς πλέουν το ποτάμι, όποτε φτάνουν σε καμιά πόλη, φέρνουν τη μαούνα κοντά στη στεριά και κάνουν τα εξής: οι πρώτες γυναίκες κάνουν αυτά που είπα, άλλες περιγελούν φωναχτά τις γυναίκες της πόλης, άλλες χορεύουν και άλλες στέκονται όρθιες και σηκώνουν ψηλά τα φουστάνια τους. Και τα κάνουν αυτά σε όλες τις παραποτάμιες πόλεις, και όταν πια φτάσουν στη Βούβαστη, εορτάζουν εκτελώντας μεγάλες θυσίες, και στην εορτή αυτή πίνεται περισσότερο σταφυλόκρασο παρ᾽ όσο ολόκληρη την υπόλοιπη χρονιά. Άνδρες και γυναίκες, χώρια τα παιδιά, φτάνουν να μαζεύονται εκεί ακόμη και επτακόσιες χιλιάδες, όπως λένε οι ντόπιοι[12].
Χριστιανική επισκοπή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Σωζόμενα έγγραφα αναφέρουν τα ονόματα τριών Χριστιανών επισκόπων της Βουβάστεως τον 4ο και 5ο αιώνα:
- Αρποκρατίων, ένας από τους επισκόπους που χειροτονήθηκε από τον Μελέτιο Λυκοπόλεως, καταγεγραμμένος το 325
- Έρμων, σύγχρονος του Μέγα Αθανασίαου, περίπου το 362
- Ιουλιανός στη Δεύτερη Σύνοδο της Εφέσου, το 449[13][14][15]
Ανασκαφές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον Δεκέμβριο του 1964 ανακαλύφθηκε στο "Νεκροταφείο των Ευγενών" στη Βούβαστι ο τάφος της εποχής του ύστερου Νέου Βασιλείου βεζίρη Ιουτί, από τον Αιγύπτιο αρχαιολόγο Σαφίκ Φαρίντ. Από το 2008, το αιγυπτιακό-γερμανικό ερευνητικό πρόγραμμα "Tell Basta Project" διεξάγει ανασκαφές στη Βούβαστι. Προηγουμένως, τον Μάρτιο του 2004 είχε ανακαλυφθεί στη Βούβαστι ένα καλά διατηρημένο αντίγραφο του Κανώπειου Διατάγματος[16].
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Ηρόδοτος ii. 59, 137
- ↑ Στράβωνας xvii. p. 805, Διόδωρος xvi. 51, Πλίνιος v. 9. s. 9, Πτολεμαίος iv. 5. § 52.
- ↑ Mohamed I. Bakr, Helmut Brandl, "Bubastis and the Temple of Bastet", in: M.I. Bakr, H. Brandl, F. Kalloniatis (eds.), Egyptian Antiquities from Kufur Nigm and Bubastis. Museums in the Nile Delta Αρχειοθετήθηκε January 8, 2015, στο Wayback Machine. (M.i.N.) vol. 1, Cairo/ Berlin 2010, pp. 27-36, (ISBN 978-3-00-033509-9).
- ↑ Παντοδαπή ιστορία
- ↑ Ηρόδοτος ii. 154
- ↑ Ηρόδοτος ii. 158
- ↑ Diod. xvi. 51.
- ↑ Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Ηροδότου Ιστορίαι, Βιβλίο ΙΙ, 137-138
- ↑ British Museum Collection
- ↑ Evans, Elaine A. «Cat Mummies». McClung Museum of Natural History & Culture. McClung Museum of Natural History & Culture. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2018.
- ↑ Scott, Nora E. «The Cat of Bastet» (PDF). Metropolitan Museum of Art. Metropolitan Museum of Art. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Αυγούστου 2019. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2018.
- ↑ Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα, Ηροδότου Ιστορίαι, Βιβλίο 2, 60
- ↑ Pius Bonifacius Gams, Series episcoporum Ecclesiae Catholicae, Leipzig 1931, p. 461
- ↑ Michel Lequien, Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus, Paris 1740, Vol. II, coll. 559-562
- ↑ Klaas A. Worp, A Checklist of Bishops in Byzantine Egypt (A.D. 325 - c. 750), in Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik 100 (1994) 283-318
- ↑ Tell Basta Project (EES/ University of Göttingen/ SCA) Αρχειοθετήθηκε 2017-10-02 στο Wayback Machine. Egypt Exploration Society
Το συγκεκριμένο λήμμα περιλαμβάνει περιεχόμενο από πηγή, η οποία αποτελεί, πλέον, κοινό κτήμα:
(Αγγλικά) Smith, William, επιμ. (1854–1857). «Bubastis». Dictionary of Greek and Roman Geography. Λονδίνο: John Murray.
