Νοσηλευτής

Αξιωματικός νοσηλευτικής πολεμικού ναυτικού ΗΠΑ, εξετάζει νήπιο. Ναυτικό νοσοκoμείο Yokosuka

Ο Νοσηλευτής / ρια είναι επιστήμονας, απόφοιτος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης 4ετους φοίτησης, που ασκεί την νοσηλευτική επιστήμη. Αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα καταγεγραμμένα επαγγέλματα στην ανθρώπινη ιστορία. Σήμερα εργάζεται είτε αυτόνομα, είτε σε συνεργασία μαζί με άλλους επαγγελματίες υγείας (ιατρούς, φυσικοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, βοηθούς νοσηλευτές, μαίες κ.α.) και ασχολείται με την προαγωγή, τη διατήρηση και την επαναφορά της ανθρώπινης υγείας, καθώς και με την αντιμετώπιση επειγουσών ιατρικών και νοσηλευτικών καταστάσεων.

Επιπροσθέτως, ασχολείται με την καθημερινή και λεπτομερή και εξατομικευμένη φροντίδα των ατόμων που πάσχουν από κάποια οξεία ή χρόνια πάθηση λαμβάνοντας υπόψη την προσωπικότητα κάθε ατόμου, καθώς και τα ψυχολογικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του. Τέλος, ασχολείται με την υγιεινή και προαγωγή υγείας τόσο στην κοινότητα, όσο και σε τομείς δημόσιας υγείας, καθώς επίσης και με την διεξαγωγή έρευνας για την προαγωγή των επιστημών υγείας και της νοσηλευτικής επιστήμης.

Οι Νοσηλευτές πρέπει:

1. Να διαθέτουν υψηλό επίπεδο θεωρητικών γνώσεων, δεξιοτήτων και αναλόγων διαθέσεων απαραιτήτων για την άσκηση της Νοσηλευτικής επιστήμης.
2. Να είναι επιδέξιοι επαγγελματίες ικανοί να εργαστούν αποτελεσματικά σε όλα τα επίπεδα περίθαλψης στην Πρωτοβάθμια, Δευτεροβάθμια και Τριτοβάθμια φροντίδα Υγείας.
3. Να είναι πρόθυμοι και ικανοί να συνεχίσουν την επαγγελματική τους εξέλιξη με τον συνεχή εμπλουτισμό τόσο των θεωρητικών γνώσεων όσο και των δεξιοτεχνιών μέσω της κριτικής προσέγγισης της καθημερινής πράξης και της συνεχούς διεργασίας μάθησης, καθ' όλη τη διάρκεια της καριέρας τους, δεν σταματούν να μελετούν, να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται στις εξελίξεις και στα νέα δεδομένα της επιστήμης και της ειδικότητας τους.
4. Να επιδιώκουν την ανάπτυξη της εκπαίδευσης και άσκησης της Νοσηλευτικής επιστήμης στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο.

Το Νοσηλευτικό επάγγελμα ανήκει στα κλειστά επαγγέλματα μαζί με άλλα όπως του Ιατρού και του Δικηγόρου και έτσι έχει αρκετά αυστηρές προϋποθέσεις.

Η φύση του επαγγέλματος απαιτεί από τον επιστήμονα νοσηλευτή να διαθέτει υψηλό αίσθημα ευθύνης, αποδοχής του κοινωνικού του ρόλου, ανιδιοτέλεια, δίκαιη αντιμετώπιση κάθε περίπτωσης, συναισθηματική ωριμότητα και σταθερότητα, υπομονή, αποφασιστικότητα και ψυχική αντοχή. Το επάγγελμα του νοσηλευτή δεδομένης της ευθύνης του για την υγεία και τη ζωή των ανθρώπων, απαιτεί αυξημένη κοινωνική ευαισθησία και οξυδέρκεια.

Οι νοσηλευτές θεωρούνται παγκοσμίως ως το πιο ηθικό, ανιδιοτελές και ειλικρινές επάγγελμα στην συνείδηση του πληθυσμού βάση ερευνών, ενώ συχνά η νοσηλευτική δεν χαρακτηρίζεται ως απλό επάγγελμα, αλλά ως λειτούργημα.

Οι νοσηλευτές οφείλουν να ακολουθούν σε όλη τους την επαγγελματική και επιστημονική σταδιοδρομία πιστά τον Κώδικα Νοσηλευτικής Δεοντολογίας.

Επαγγελματικό και Επιστημονικό αντικείμενο

Κύριο λήμμα: Νοσηλευτική

Το κύριο αντικείμενο των Νοσηλευτών είναι ο άνθρωπος και οι ανάγκες του. Πιο συγκεκριμένα είναι:

• Προαγωγή & Διατήρηση της υγείας
• Πρόληψη της νόσου
• Αντιμετώπιση & Θεραπεία της νόσου
• Αποκατάσταση

Πιο αναλυτικά, ο Νοσηλευτής πρέπει να είναι σε θέση να:

•  Εκτιμά τις ανάγκες του υγιούς ή ασθενούς ατόμου  
•  Σχεδιάζει τη φροντίδα του ασθενή
•  Εφαρμόζει το σχέδιο φροντίδας με νοσηλευτικές παρεμβάσεις
•  Αξιολογεί τα αποτελέσματα της φροντίδας και επανεκτιμά
•  Τροποποιεί το αρχικό σχέδιο και παρεμβαίνει για να βοηθήσει το άτομο, την οικογένεια και την κοινότητα.
• Συμβάλλει στην πρόληψη, υγιεινή, ασφάλεια και προαγωγή της υγείας, τόσο στην κοινότητα (κοινοτική νοσηλευτική), όσο και στον γενικό πληθυσμό (νοσηλευτική Δημόσιας υγείας), μέσω διάφορων δράσεων όπως η ενημέρωση-εκπαίδευση του κοινού, ο σχεδιασμός, εφαρμογή και αξιολόγηση ολοκληρωμένων προγραμμάτων πρόληψης και προαγωγής υγείας, δράσεις προστασίας και πρόληψης από χρόνια και λοιμώδη νοσήματα, στην προαγωγή της υγείας, στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής σε ένα υγιεινό, λειτουργικό και ασφαλές περιβάλλον.
• Προβαίνει σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την αντιμετώπιση καταστάσεων που απειλούν είτε άμεσα, είτε δυνητικά την υγεία του ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη την προσωπικότητα κάθε ατόμου, καθώς και τα ψυχολογικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του, καθώς και στην θεραπεία και στην αποκατάσταση της υγείας του ασθενούς.

Επιπλέον, έχει την ευθύνη των υγειονομικών σχηματισμών και ιδρυμάτων επί 24ώρου βάσεως (συντονίζει την όλη εργασία) και ασκεί παράλληλα με τη νοσηλεία Διοίκηση και Διδασκαλία. Ασχολείται επίσης με την πρόληψη των ασθενειών και την αντιμετώπιση και θεραπεία επειγουσών ιατρικών και νοσηλευτικών καταστάσεων, καθώς και με την διεξαγωγή έρευνας για την προαγωγή των επιστημών υγείας και της νοσηλευτικής επιστήμης.

Σύμφωνα με τις κοινοτικές οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παράγραφος 7 στο άρθρο 31 της οδηγίας και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας:

«Οι τίτλοι σπουδών νοσηλευτή υπεύθυνου για γενική περίθαλψη αποδεικνύουν ότι ο εν λόγω επαγγελματίας είναι ικανός να εφαρμόζει τουλάχιστον τις ακόλουθες ικανότητες (…):

α) ικανότητα να διαγιγνώσκει αυτόνομα την απαιτούμενη νοσηλευτική περίθαλψη χρησιμοποιώντας θεωρητικές και κλινικές γνώσεις και να σχεδιάζει, οργανώνει και παρέχει νοσηλευτική περίθαλψη στους ασθενείς βάσει των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί σύμφωνα με την παράγραφο 6 στοιχεία α΄, β΄ και γ΄ με σκοπό τη βελτίωση της άσκησης του επαγγέλματος,

β) ικανότητα να συνεργάζεται αποτελεσματικά με άλλους παράγοντες του τομέα της υγείας, περιλαμβανομένης της συμμετοχής στην πρακτική εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού βάσει των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί σύμφωνα με την παράγραφο 6 στοιχεία δ΄ και ε΄,

γ) ικανότητα να ενθαρρύνει άτομα, οικογένειες και ομάδες να υιοθετούν υγιεινό τρόπο ζωής και φροντίδα του εαυτού τους βάσει των γνώσεων και των δεξιοτήτων που έχουν αποκτηθεί σύμφωνα με την παράγραφο 6 στοιχεία α΄ και β΄,

δ) ικανότητα να θέτει σε εφαρμογή με αυτονομία άμεσα μέτρα για την προστασία της ζωής και να εκτελεί μέτρα σε καταστάσεις κρίσης και καταστροφών,

ε) ικανότητα να παρέχει ανεξάρτητα συμβουλές σε ανθρώπους που χρειάζονται περίθαλψη και στους συγγενείς τους, να τους καθοδηγεί και να τους στηρίζει,

στ) ικανότητα να εξασφαλίζει ανεξάρτητα την ποιότητα της νοσηλευτικής περίθαλψης και να την αξιολογεί,

ζ) ικανότητα να επικοινωνεί με αναλυτικό και επαγγελματικό τρόπο και να συνεργάζεται με άλλους επαγγελματίες του κλάδου της υγείας,

η) ικανότητα να αναλύει την ποιότητα της περίθαλψης με σκοπό να βελτιώνει την άσκηση του επαγγέλματος ως νοσηλευτής υπεύθυνος για γενική περίθαλψη».

Με τις παραπάνω διατάξεις για πρώτη φορά εισάγεται η έννοια της αυτόνομης διάγνωσης της απαιτούμενης νοσηλευτικής περίθαλψης με βάση τις θεωρητικές και κλινικές γνώσεις του νοσηλευτή. Επιπλέον γίνεται λόγος περί της αυτόνομης λήψης άμεσων μέτρων για την προστασία της ζωής, καθώς και της ανεξάρτητης εξασφάλισης της ποιότητας της νοσηλευτικής περίθαλψης, όπως επίσης της αξιολόγησής της και της ανάλυσής της.

Εν προκειμένω είναι προφανές, ότι οδηγούμεθα προς ένα μοντέλο νοσηλευτή, ο οποίος διαθέτοντας εκτεταμένες επιστημονικές γνώσεις, δύναται πλέον να τις αξιοποιεί εις το έπακρον, ώστε να προβαίνει σε αυτόνομη διάγνωση της ενδεδειγμένης νοσηλευτικής περίθαλψης, καθώς και στην αξιολόγησή της. Η σαφής τόνωση του στοιχείου της αυτοδύναμης και ανεξάρτητης δράσης και επέμβασης του νοσηλευτή τον διακρίνει από τους λοιπούς πάροχους υπηρεσιών υγείας, αποτρέποντας κάθε δυνατότητα παρέμβασης των τελευταίων στο νοσηλευτικό έργο.

Στο παραπάνω πλαίσιο, πάγια αιτήματα των νοσηλευτών στην Ελλάδα, είναι η θεσμοθέτηση διακριτού και αυτόνομου κλάδου νοσηλευτών, η ένταξη τους στα Βαρέα & Ανθυγιεινά Επαγγέλματα, καθώς και η έμπρακτη αναγνώριση του επιστημονικού τους ρόλου με περισσότερες και σαφείς αρμοδιότητες (όπως άλλωστε συμβαίνει στις περισσότερες χώρες του δυτικού κόσμου), καθώς και η αύξηση των νοσηλευτικών ειδικοτήτων και εξειδικεύσεων, ώστε να συμβαδίζουν με τα διεθνή πρότυπα και τις σύγχρονες εξελίξεις στον τομέα της υγείας. Το τελευταίο μερικώς επιτεύχθηκε το 2020 με την νομοθέτηση της αύξησης των νοσηλευτικών ειδικοτήτων από 4 σε 10.

Οι αρμοδιότητες - καθήκοντα Νοσηλευτών-τριών των Νοσοκομείων και των λοιπών Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων του ΕΣΥ καθώς και των δημόσιων δομών παροχής υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας περιγράφονται αναλυτικά στην Υπουργική Απόφαση υπ.Αριθμ.Γ6/Γ.Π.οικ. 45664.

Νοσηλευτική Εκπαίδευση

Για την απονομή του τίτλου Νοσηλευτή θα πρέπει (στην Ελλάδα) ο ενδιαφερόμενος να δώσει Πανελλήνιες εξετάσεις, να εισαχθεί και να αποφοιτήσει σε ένα από τα 9 Τμήματα Νοσηλευτικής των Πανεπιστημίων της χώρας ή στην Σχολή Αξιωματικών Νοσηλευτικής (Σ.Α.Ν). Οι Προπτυχιακές Σπουδές διαρκούν 4 χρόνια και απονέμεται ο Τίτλος Πτυχιούχος Νοσηλευτής. Οι Πτυχιούχοι Νοσηλευτές (από Α.Ε.Ι) έχουν δυνατότητα για Μεταπτυχιακές Σπουδές (MSc in Nursing) και Διδακτορικές Σπουδές (PhD in Nursing) σε Ελλάδα και χώρες του εξωτερικού (Μετά από την προβλεπόμενη διαδικασία ισοτίμισης πτυχίου).

Για να θεωρείται κάποιος νοσηλευτής πρέπει να είναι υποχρεωτικά απόφοιτος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ή αντίστοιχης Πανεπιστημιακής σχολής του εξωτερικού. Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 5§2 Α του ν. 1579/1985: από τη δημοσίευση του παρόντος νόμου καθιερώνεται ο επαγγελματικός τίτλος του Νοσηλευτή και Νοσηλεύτριας στους πτυχιούχους ή διπλωματούχους των:

• (α) Τμημάτων Νοσηλευτικής Α.Ε.Ι.
• (β) Τμημάτων Νοσηλευτικής Τ.Ε.Ι.
• (γ) Τέως ανώτερων σχολών αδελφών νοσοκόμων και επισκεπτριών αδελφών νοσοκόμων, αρμοδιότητας Υπουργείου Υγείας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και πρώην Κ.Α.Τ.Ε.Ε.
• Ισότιμων σχολών αλλοδαπής των αντίστοιχων σχολών (α), (β), (γ).

Στους απόφοιτους νοσηλευτικής, χορηγείται άδεια άσκησης επαγγέλματος από την Περιφέρεια.

Βοηθοί Νοσηλευτές

Κύριο λήμμα: Βοηθός νοσηλευτής

Οι Βοηθοί Νοσηλευτές ή Νοσοκόμοι/ες, δηλαδή οι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Δ.Ε) διετών προγραμμάτων ( Ι.Ε.Κ, Ε.Π.Α.Λ,Τ.Ε.Ε, Ο.Α.Ε.Δ, Μ.Τ.Ε.Ν.Σ) Επαγγελματικής Κατάρτισης επιπέδου 5, αποτελούν ξεχωριστό επάγγελμα (βοηθητικό υγειονομικό προσωπικό) με βοηθητικές αρμοδιότητες (π.χ. στρώσιμο κλίνης, καθαριότητα ασθενούς, βοήθεια στο μπάνιο, λουτρό καθαριότητας κ.λ.π) και δεν πρέπει να συγχέονται με τους νοσηλευτές, καθώς έχουν διαφορετικό επίπεδο εκπαίδευσης, ενώ οι βοηθοί νοσηλευτές δεν έχουν το επιστημονικό υπόβαθρο ούτε τις θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις που έχουν οι νοσηλευτές, ενώ δεν έχουν ούτε τα ίδια επαγγελματικά δικαιώματα, ούτε τα ίδια καθήκοντα με τους νοσηλευτές. Επομένως ανήκουν σε διαφορετική επαγγελματική ομάδα από τους νοσηλευτές και δεν έχουν δικαίωμα εγγραφής στα επαγγελματικά ή επιστημονικά επιμελητήρια τους.

Τομείς Απασχόλησης και Προοπτικές Αγοράς Εργασίας

Νοσηλευτικές ειδικότητες & εξειδικεύσεις

Οι νοσηλευτές εφόσον το επιθυμούν μπορούν σύμφωνα με το άρθρο 58 του ν. 4690/2020 να λάβουν ειδικότητα και εξειδίκευση. Ο συνολικός αναγκαίος χρόνος για την λήψη ειδικότητας ανέρχεται σε δεκαοκτώ (18) μήνες και ο συνολικός αναγκαίος χρόνος για την λήψη νοσηλευτικής εξειδίκευσης ανέρχεται σε έξη (6) μήνες και προϋποθέτει την απόκτηση νοσηλευτικής ειδικότητας. Ο Τίτλος της νοσηλευτικής ειδικότητας (πάπυρος) χορηγείται μετά τη συμπλήρωση του χρόνου εκπαίδευσης του ειδικευόμενου νοσηλευτή και επιτυχή συμμετοχή σε τελικές γραπτές και προφορικές εξετάσεις, που διεξάγονται μια φορά το εξάμηνο, στην έδρα της Υγειονομικής Περιφέρειας (Υ.Π.Ε.) όπου εκπαιδεύτηκε ο ειδικευμένος.

Ο Νοσηλευτής μπορεί να αποκτήσει όπως ορίζει ο νόμος, μετά το τέλος της άσκησης της ειδικότητας/εξειδίκευσης και την επιτυχή εξέταση στις εξετάσεις, μία από τις κάτωθι ειδικότητες και εξειδικεύσεις:

Ειδικότητες

1. Ανακουφιστική & Υποστηρικτική Νοσηλευτική Φροντίδα
2. Γεροντολογική Νοσηλευτική
3. Επείγουσα & Εντατική Νοσηλευτική
4. Νοσηλευτική Δημόσιας Υγείας / Κοινοτική Νοσηλευτική
5. Νοσηλευτική Καρδιαγγειακών παθήσεων
6. Νοσηλευτική Παίδων
8. Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας
9. Ογκολογική Νοσηλευτική
10. Παθολογική Νοσηλευτική
11. Περιεγχειρητική Νοσηλευτική

Εξειδικεύσεις

1. Διαχείριση Εξωσωματικής Κυκλοφορίας
2. Νεφρολογική Νοσηλευτική
3. Νοσηλευτικής Αναισθησιολογίας
4. Νοσηλευτικής Αποκατάστασης
5. Νοσηλευτικής Ελέγχου Λοιμώξεων
6. Νοσηλευτικής στον Σακχαρώδη Διαβήτη
7. Νοσηλευτικής Χειρουργείου
8. Συντονιστή Νοσηλευτή Μεταμοσχεύσεων
9. Δερματολογική Νοσηλευτική

Τομείς Απασχόλησης

Ο Πτυχιούχος Νοσηλευτής/ρια μπορεί να εργαστεί τόσο αυτόνομα, όσο και με άλλους επαγγελματίες υγείας και επιστήμονες του χώρου ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας.

Ο Νοσηλευτής/ρια , ανάλογα με την εκπαίδευσή του μπορεί να εργαστεί ως στέλεχος σε Νοσοκομεία (Δημόσια - Ιδιωτικά), κλινικές, κέντρα υγείας, εμβολιαστικά κέντρα, ιατρεία και εργαστήρια, καθώς επίσης και σε φορείς και οργανισμούς όπως: Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (Ε.Ο.Δ.Υ), Εθνικός Οργανισμός Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (Ε.Ο.Π.Υ.Υ.), Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (C.D.C), Ερευνητικά κέντρα (τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό), Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ) κ.α.

Επιπλέον, μπορεί να εργαστεί σε κέντρα αποκατάστασης, διαγνωστικά κέντρα, φαρμακεία, φαρμακοβιομηχανίες, φυσικοθεραπευτήρια, σε τομείς υγείας ασφαλιστικών οργανισμών, γηροκομεία (οίκοι ευγηρίας), ΚΑΠΗ (Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων), ιδρύματα, σε παιδικές κατασκηνώσεις, οργανωμένα κάμπινγκ, χιονοδρομικά κέντρα, ιαματικά λουτρά, σε αγροτικό ή ημιαστικό ιατρείο και πλοία και σε διάφορες εταιρείες ή βιομηχανίες ως νοσηλευτές εργασίας.

Ως Σχολικός νοσηλευτής/ρια, σε σχολεία (Δημόσια - Ιδιωτικά), σε παιδικούς σταθμούς (δημόσιους - ιδιωτικούς), κολέγια, πανεπιστήμια καθώς και στην στην Ειδική Αγωγή.

Στην εκπαίδευση, ως διδακτικό προσωπικό στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση (ΕΠΑΛ, ΙΕΚ), καθώς και στην τριτοβάθμια ως διδακτικό - ερευνητικό προσωπικό σε Τ.Ε.Ι και Πανεπιστήμια έχοντας την συνήθη εξέλιξη.

Επιπλέον μπορεί να εργαστεί ως πλήρωμα ασθενοφόρου ή κινητών μονάδων (Ε.Κ.Α.Β), πρόγραμμα βοήθεια στο σπίτι των (δήμων), αθλητικά κέντρα και μεγάλες επιχειρήσεις που διαθέτουν ιατρεία για το προσωπικό,καθώς και ως ελεύθερος επαγγελματίας, προσλαμβάνεται από ιδιώτες για τη φροντίδα ασθενών στο σπίτι (Νοσηλεία κατ' οίκον) ή σε νοσοκομείο.

Τέλος, μπορεί να εργαστεί σε τομείς στην έρευνα (Θεωρητική και Εφαρμοσμένη) και στον πολιτικό σχεδιασμό στο χώρο της υγείας (πολιτική δημόσιας υγείας).

Μπορεί να ασκήσει το επάγγελμα σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σύμφωνα με τις εκάστοτε διατάξεις.

Προοπτικές

Οι προοπτικές του επαγγέλματος είναι πολύ θετικές, η νοσηλευτική ειναι ένα επάγγελμα με εξαιρετική επαγγελματική αποκατάσταση τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα, με σχετικά υψηλές οικονομικές απολαβές και κύρος, ενώ συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα 10 επαγγέλματα του μέλλοντος, καθώς ο αριθμός των ατόμων που απασχολούνται στον κλάδο προβλέπεται να αυξηθεί στο μέλλον σημαντικά λόγω της αντίστοιχης αύξησης της ζήτησης στην αγορά εργασίας.

Επαγγελματικές- Επιστημονικές οργανώσεις & Επιμελητήρια

Συλλογικός - επαγγελματικός φορέας των νοσηλευτών είναι η Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος (Ε.Ν.Ε) και επιστημονικός φορέας ο Εθνικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών Ελλάδος (Ε.Σ.Ν.Ε).

Πηγές-Βιβλιογραφία

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος (Ε.Ν.Ε)
• Εθνικός Σύνδεσμος Νοσηλευτών Ελλάδος (Ε.Σ.Ν.Ε)

• Τμήμα Νοσηλευτικής σχολής Επιστημών Υγείας και Πρόνοιας Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής
• Τμήμα Νοσηλευτικής σχολής Επιστημών Υγείας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών