Τίμαιος ο Σοφιστής

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τίμαιος ο Σοφιστής
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση2ος αιώνας[1]
Θάνατος3ος αιώνας[1]
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςαρχαία ελληνικά[2]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταλεξικογράφος[3]

Ο Τίμαιος ο Σοφιστής, συγγραφέας της ελληνορωμαϊκής εποχής, ήταν συντάκτης ενός ειδικού λεξικού, βοηθητικού στην ανάγνωση του Πλάτωνος. Το έργο του διασώθηκε σ' ένα (και μοναδικό) βυζαντινό κώδικα του 10ου αιώνος που φυλάσσεται σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Εκδόθηκε για πρώτη φορά τον 18ο αιώνα στην Ολλανδία με τίτλο: Τιμαίου Σοφιστοῦ Λεξικὸν περὶ τῶν παρὰ Πλατώνι λέξεων (Lexicon vocum Platonicarum). [4]

Βιογραφικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Για τη ζωή του Τιμαίου του Σοφιστού δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη πληροφορία. Ο πρώτος αρχαίος συγγραφέας που αναφέρεται σ' αυτόν είναι ο Πατριάρχης Φώτιος με ένα σύντομο σχόλιο για το Λεξικό. [5] Εικάζεται ότι ο Τίμαιος ανήκε στο ρητορικό και φιλοσοφικό κίνημα της δεύτερης σοφιστικής. Ο Ολλανδός φιλόλογος David Ruhnken τον τοποθετούσε στον 3ο μ.Χ. αιώνα, εποχή κατά την οποία το ενδιαφέρον για την πλατωνική φιλοσοφία ήταν ιδιαίτερα αυξημένο. [6]
Θεωρείται επίσης πολύ πιθανόν, ο Τίμαιος ο Σοφιστής να έγραψε και άλλα έργα για τα οποία όμως δεν έχει διασωθεί καμία απολύτως πληροφορία. Ο Ruhnken πάντως υποστήριξε ότι το αποδιδόμενο από τη Σούδα στον ιστορικό Τίμαιο τον Ταυρομενίτη έργο ρητορικού περιεχομένου με τίτλο Συλλογὴ ῥητορικῶν ἀφορμῶν βιβλία ξη΄ είναι πιθανότερο να γράφτηκε από τον Τίμαιο τον Σοφιστή. [7]

Το χειρόγραφο και οι εκδόσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Πλατωνικό λεξικό του Τιμαίου διασώθηκε σε ένα βυζαντινό χειρόγραφο που περιείχε και άλλα αρχαία λεξικογραφικά κείμενα, μεταξύ των οποίων και το Ομηρικό λεξικό του Απολλωνίου του Σοφιστή. Γράφτηκε το 10ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη, και μέχρι το 1637 φυλασσόταν στη Μονή της Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος. Εκεί το βρήκε ο Αθανάσιος ο Ρήτωρ (ιερέας που είχε αποσταλεί από τη Γαλλία στην Ανατολή προς άγραν βυζαντινών χειρογράφων) και το αγόρασε (;), μαζί με πολλούς άλλους κώδικες, για τη βιβλιοθήκη του καρδιναλίου Πιέρ Σεγκιέ (Pierre Séguier). Το χειρόγραφο κληρονόμησε (μαζί με 400 άλλα ελληνικά χειρόγραφα) ο εγγονός του Σεγκιέ Ενρί Σαρλ Ντυ Καμπού (Henri Charles du Cambout), επίσκοπος του Μετς και δούκας του Coislin. [8] Το 1796 κατέληξε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.
Αντίγραφο του χειρογράφου αυτού προμηθεύθηκε ο γερμανικής καταγωγής Ολλανδός καθηγητής φιλόλογος David Ruhnken και το εξέδωσε το 1754 και 1789 στην ολλανδική πόλη Λέιντεν. Ακολούθησαν οι εκδόσεις της Λειψίας το 1828, 1833 και 1853. Το 2005 το επανεξέδωσε ο διεθνής εκδοτικός οίκος Brill με εκτεταμένη εισαγωγή και σχόλια του Βρετανού φιλοσόφου Τζόναθαν Μπαρνς (Jonathan Barnes).

Δομή και περιεχόμενο του λεξικού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο τίτλος του βυζαντινού χειρογράφου (Τιμαίου σοφιστοῦ ἐκ τῶν τοῦ Πλάτωνος λέξεων), αφήνει να εννοηθεί (αν δεν πρόκειται για κάποιο λάθος των αντιγραφέων, όπως πίστευε ο Ruhnken) ότι το κείμενο που ακολουθεί είναι μια επιτομή ενός ευρύτερου έργου με πιθανό τίτλο Πλάτωνος λέξεις.
Το λεξικό ανοίγει με την επιστολή του Τιμαίου προς τον Ρωμαίο φίλο του ΓαιατιανόΓεντιανό, σύμφωνα με τη διόρθωση που πρότεινε ο Ruhnken). Του λέει ότι έγραψε το λεξικό, επειδή πολλές από τις λέξεις που χρησιμοποιούσε ο Πλάτων έχουν καταστεί πλέον ασαφείς όχι μόνον για τους Ρωμαίους, αλλά και για τους ίδιους τους Έλληνες. Το λεξικό είναι ταυτόχρονα ένα δώρο του Τιμαίου προς τον Γαιατιανό για τη γιορτή των Κρονίων (Σατουρνάλια).

Το λεξικό του Τιμαίου δεν είναι φιλοσοφικό λεξικό. [9] Προσπαθεί απλώς να εξηγήσει τις λέξεις των πλατωνικών κειμένων που ήταν δυσνόητες την εποχή που γράφτηκε ή είχαν αποκτήσει διαφορετικό νόημα.
Το λεξικό που γνωρίζουμε σήμερα έχει υποστεί πολλές προσθήκες και παρεμβολές: υπολογίζεται ότι το ένα πέμπτο από τα περίπου 460 [10] λήμματα που περιέχει δεν ανευρίσκεται σε κείμενα του Πλάτωνος, αλλά σε κείμενα άλλων συγγραφέων.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 1,2 ERRR. a12182977. Ανακτήθηκε στις 27  Μαρτίου 2021.
  2. «Identifiants et Référentiels». (Γαλλικά) IdRef. Agence bibliographique de l'enseignement supérieur. Ανακτήθηκε στις 11  Μαΐου 2020.
  3. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά, Αγγλικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Μαρτίου 2015.
  4. 'Εκδοση D. Ruhnken,[1]. Έκδοση D. Ruhnken - G. Koch, [2]
  5. Πατριάρχης Φώτιος, Βιβλιοθήκη, κώδικας 151, Τίμαιος (Ἀνεγνώσθη Τιμαίου πρὸς Γαιτιανὸν περὶ τῶν παρὰ Πλάτωνι λέξεων κατὰ στοιχεῖον βραχὺ πονημάτιον ἐν ἑνὶ λόγῳ).
  6. William Smith, A dictionary of Greek and Roman biography and mythology (1859), Τόμος III, σελ. 1131, Timaeus the Sophist.
    Το Λεξικό αρχαίων συγγραφέων Ελλήνων & Λατίνων του Paul Kroah (εκδ. University studio press, 1996) αναφέρει ότι ο Τίμαιος έζησε τον 4ο ή 3ο π.Χ.(;) αιώνα - άποψη που προφανώς δεν ευσταθεί.
  7. Jonathan Barnes, Εισαγωγή (σελ. 28 ) στο: Timée le Sophiste: Lexique platonicien, Brill, 2007.
  8. Η συλλογή των χειρογράφων αυτών είναι γνωστή ως Bibliotheca Coisliniana olim Segueriana, και ο κώδικας με το έργο του Τιμαίου ως Coislinianus 345.
  9. Jonathan Barnes, σελ. 58, ό.π.
  10. Jonathan Barnes, σελ. 12, ό.π.