Στριπτίζ

Η χορεύτρια και στρίπερ Λόλα Μπελ Έαρ (Miss Exotic World 2008) σε επίδειξη στριπτίζ.

Το στριπτίζ (αγγλικά: striptease‎‎) είναι ερωτικός χορός, στον οποίο ένα άτομο, καλούμενο «στρίπερ» (stripper), γυμνώνεται αργά, μερικώς ή πλήρως, με έναν σαγηνευτικό και σεξουαλικά προκλητικό τρόπο, συνοδεία μουσικής.

Στις χώρες της Δύσης, οι χώροι όπου προσφέρεται τακτικά το θέαμα αυτό λέγονται "strip clubs", αν και οι παραστάσεις αυτές μπορούν να πραγματοποιηθούν και σε χώρους όπως οι παμπς (ιδίως στο Ηνωμένο Βασίλειο), τα θέατρα και τα κέντρα διασκέδασης.

Το στριπτίζ περιλαμβάνει ένα αργό, αισθησιακό γδύσιμο. Ο/Η στρίπερ μπορεί να παρατείνει το γδύσιμο με παρελκυστικές τακτικές όπως η χρήση των επιπλέον ρούχων ή βάζοντας τα ρούχα ή τα χέρια του/της σε γυμνά μέρη του σώματος όπως το στήθος ή τα γεννητικά όργανα. Στο παρελθόν, η παράσταση ολοκληρωνόταν όταν το γδύσιμο τελείωνε, αν και σήμερα συνήθως συνεχίζουν να χορεύουν.

Στριπτίζ και δημόσια γύμνια έχουν υποστεί νομικές, πολιτιστικές και αισθητικές απαγορεύσεις. Κύρια μέθοδος περιορισμού των παραστάσεων αυτών είναι οι αυξημένες προϋποθέσεις αδειοδότησης των σχετικών χώρων καθώς και η ποικιλία των σχετικών νόμων.

Ιστορία

Η παλαιότερη έντυπη απεικόνιση στριπτίζ. Λιθογραφία του 1720 σε γερμανικό μυθιστόρημα της εποχής.

Αν και ο όρος "Στριπτίζ" ως τέχνη του θεάματος χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1932, οι αναφορές για την τελετουργία του αργού γδυσίματος είναι πολύ παλιές.

Η πρώτη παράδοση τελετουργικής αφαίρεσης ρούχων υπάρχει στην Μυθολογία των αρχαίων Σουμερίων, στο μύθο της Θεάς Ινάννα , η οποία κατεβαίνοντας στο Κάτω Κόσμο ( Kur ) αφαιρούσε και από ένα πέπλο σε κάθε μία από τις επτά πύλες που πέργναγε. Όσο παρέμενε στο Κάτω Κόσμο, η γη ήταν άγονη. Όταν επέστρεψε, η γη βλάστησε.

Από την Βίβλο, έχουμε την αναφορά στη Σαλώμη, την κόρη της Ηρωδιάδας που σαγήνευσε με τον χορό της τον βασιλιά Ηρώδη, πετυχαίνοντας με αυτό το μέσο τομ φόνο του Ιωάννη του Βαπτιστή. Αυτή η αναφορά γίνεται από τους Ευαγγελιστές Ματθαίος και Μάρκος στα Κατά Ματθαίον και Κατά Μάρκον Ευαγγέλια αντίστοιχα. Ωστόσο, η δοξασία περί του χορού των επτά πέπλων οφείλεται στον Όσκαρ Ουάιλντ, και όχι στους Ευαγγελιστές - που στο θεατρικό του έργο "Σαλώμη", βάζει την ανιψιά του βασιλιά Ηρώδη, να χορεύει έναν ερωτικό χορό στον οποίον αφαιρεί ένα - ένα τα πέπλα που την σκεπάζουν.

Στην αρχαία Ελλάδα, υπήρχαν οι αυλητρίδες (ιερόδουλες χορεύτριες, και μουσικοί) που χόρευαν γυμνές με ένα μαγευτικό τρόπο, στα συμπόσια. Στην αρχαία Ρώμη, ο χορός σε συνδυασμό με το γδύσιμο ήταν μέρος των θεαμάτων στα Floralia, μια γιορτή του Απριλίου προς τιμήν της θεάς Flora. Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα, σύζυγος του βυζαντινού αυτοκράτορα Ιουστινιανού αναφέρεται από διάφορες πηγές ότι πριν γνωριστεί με τον Ιουστινιανό κέρδιζε τα προς το ζην από το κακόφημο επάγγελμα της σκηνικής, ηθοποιός σε λαϊκά θεάματα. Ο ιστορικός Προκόπιος μάλιστα γράφει ότι η Θεοδώρα στους ρόλους που έπαιζε πολλές φορές γδυνόταν αφήνοντας μία ποδίτσα στο αιδοίο της ενώ περιφερόταν ανάμεσα στους θεατές. Το στριπτίζ που έκανε κατά την διάρκεια της παράστασης, «της ιστορία της Λήδας και του Κύκνου», την έκανε ευρέως δημοφιλή στους θιασώτες τέτοιων θεαμάτων.

Η έλευση του Χριστιανισμού, ενοχοποίησε και απαγόρευσε αυτά τα θεάματα, σε βαθμό που να μην φτάσουν μέχρι τις μέρες μας πληροφορίες γύρω από διασκεδάσεις τέτοιου είδους.

Στους νεότερους χρόνους την πρώτη αναφορά σε μια εκδοχή αισθησιακού γδυσίματος την έχουμε από την Αγγλία, την περίοδο της Παλινόρθωσης, όταν η πρωτοπόρος συγγραφέας της εποχής Άφρα Μπεν, στην θεατρική κωμωδία της "The Rover" (1677), βάζει έναν άντρα να γδύνεται με αισθησιακό τρόπο και να πηγαίνει στο κρεβάτι να συναντήσει την ερωτική του σύντροφο.

Ελαιογραφία του Γκαστόν Μπισιέρ του 1880 με τίτλο «Εξωτικές χορεύτριες», όπως αποκαλούνταν τότε οι ημίγυμνες χορεύτριες

Γαλλική παράδοση

Μάτα Χάρι: «Ήταν ψηλή με ανύπαρκτο στήθος. Δε χαμογελούσε σχεδόν ποτέ και σπάνια εμφανιζόταν στην ώρα της. Άλλαζε εραστές με ασύλληπτη συχνότητα, κερδίζοντας επάξια τον τίτλο της αριστοκρατικής εταίρας. Επινόησε το στριπτίζ και επέβαλε την εξωτική ομορφιά της στους διάσημους κύκλους της Μπελ Επόκ.[...]»

Στις δεκαετίες του 1880 και 1890 παρισινά καμπαρέ όπως το Μουλέν Ρουζ και Φολί-Μπερζέρ, παρουσίαζαν ελαφρά ντυμένες γυναίκες να χορεύουν και να σχηματίζουν tableaux vivants (ζωντανούς πίνακες). Ένας τέτοιος πίνακας του 1890 -μια γυναίκα που αφαιρεί σιγά-σιγά τα ρούχα της σε μια μάταιη αναζήτηση ενός ψύλλου που σέρνεται στο σώμα της- χαρακτηρίστηκε ως η απαρχή του στριπτίζ.
Το 1905, η περιβόητη και τραγική Ολλανδή χορεύτρια Μάτα Χάρι, που αργότερα τουφεκίστηκε ως κατάσκοπος από τις γαλλικές αρχές κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε διάσημη μέσα σε μια νύχτα, χάρη στο νούμερο που παρουσίασε στη Βιβλιοθήκη του Μουσείο Γκιμέ(Musée Guimet) στις 13 Μαΐου. Η Μάτα Χάρι γδυνόταν αργά και αισθησιακά, μένοντας στο τέλος μόνο με ένα στηθόδεσμο από διαμάντια και κάποια κοσμήματα στα χέρια και στα πόδια.
Μια άλλη εμφάνιση - ορόσημο ήταν αυτή της ηθοποιού Ζερμαίν Αϊμό όταν εμφανίστηκε, το 1907, στη σκηνή του Μουλέν Ρουζ φορώντας μόνο τρία πολύ μικρά κοχύλια στα επίμαχα σημεία. Σύμφωνα με μια πηγή, όχι διασταυρωμένη- το "Ζερμαίν Αϊμό" ήταν ψευδώνυμο της Ελληνίδας Ελένης Καβαλλιεράτου.
Στη δεκαετία του 1930 η Ζοζεφίν Μπέικερ χόρεψε με γυμνά τα στήθη το Sauvage Danse (Άγριο Χορό) στα διάσημα καμπαρέ του Παρισιού "Folies" και "Bal Tabarin". Αυτές οι παραστάσεις ήταν αξιοσημείωτες για τις εξεζητημένες χορογραφίες και τα εκθαμβωτικά κουστούμια τους. Κατά τη δεκαετία του 1960 οι χορεύτριες του καμπαρέ "Crazy Horse" εμφανίζονταν τελείως γυμνές.

Βρετανική παράδοση

Η είσοδος του The "Windmill", όπως ονομάζεται πλέον, το παλαιότερο στριπ κλαμπ του Λονδίνου

Την δεκαετία του 1930 η Λώρα Χέντερσον, ιδιοκτήτρια του Windmill Theatre (Θέατρο Γουίντμιλ) στο Σόχο του Λονδίνου, παρουσίασε πρώτη γυμνά κορίτσια στη σκηνή. Επειδή, όμως σύμφωνα με το βρετανικό δίκαιο, απαγορευόταν ο γυμνός χορός, το θέαμα αποτελούνταν από tableaux vivants (ζωντανές εικόνες) που σχημάτιζαν οι κοπέλες. Συνήθως, το σώμα μιας γυμνής χορεύτριας έμενε κρυμμένο από τους θαυμαστές της και τους συνοδούς της, μέχρι να γδυθεί εντελώς, οπότε έμενε γυμνή και ακίνητη για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Επίσης, χρησιμοποιούνταν τεράστιες βεντάλιες, ή μεγάλα φτερά που μισο-έκρυβαν το γυμνό σώμα.
Το 1958 ο Πωλ Ρέημοντ (Paul Raymond) λειτούργησε το πρώτο στριπ κλαμπ το "Raymond Revuebar", σαν λέσχη που τα μέλη της απολάμβαναν το θέαμα του γυμνού χορού των κοριτσιών έναντι οικονομικής συνδρομής. Οι αλλαγές των νόμων που έγιναν στην Αγγλία, την δεκαετία του 1960 επέφεραν μια έκρηξη των "strip clubs" που πρόσφεραν πλέον πλήρως γυμνό χορό με τη συμμετοχή του κοινού. Οι παμπς επίσης, χρησιμοποιήθηκαν εκτενώς ως χώροι στριπτίζ, ειδικά αυτές του Ανατολικού Λονδίνου στην περιοχή του Shoreditch. Σε αυτές τις παμπ γυμνόστηθες go - go χορεύτριες άρχισαν από την δεκαετία του 1970 και μετά να γυρίζουν ανάμεσα στα τραπέζια των πελατών για να προ-εισπράξουν την αμοιβή τους για έναν χορό που θα τα αποκάλυπτε όλα.

Αμερικανική παράδοση

Η πρώτη κινηματογράφηση στριπτίζ από τον Τόμας Έντισον, το 1901. Η Σαρμιόν καλλιτέχνης του Βοντβίλ (ακροβάτης) γδύνεται ενώ αιωρείται πάνω σε ακροβατική αιώρα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το στριπτίζ πρωτο - έκανε την εμφάνισή του από το 1880 περίπου και μετά, με την εμφάνιση των λούνα παρκ που περιόδευαν από πόλη σε πόλη και τα θεάματα τύπου μπουρλέσκ. (https://el.wiktionary.org/wiki/burlesque) Ημερομηνία σταθμός για την ιστορία του στριπτίζ στην Αμερική, είναι το 1931 όταν ο επιχειρηματίας Μπίλι Μίνσκι μετέτρεψε ένα θέατρο της Νέας Υόρκης, σε στριπ κλαμπ - το πρώτο στριπ κλαμπ του Μπρόντγουεϊ. Σε αυτό το κλαμπ εμφανίστηκε και η Γκίπσι Ρόουζ Λι η πιο διάσημη στρίπερ της εποχής. Το 1960 το νέο είδος των γκόου-γκόου χορευτριών που χόρευαν γυμνόστηθες σε μπαρ και κλαμπς έδωσε νέα ώθηση στο στριπτίζ. Από το 1980 και μετά, τα στριπ κλαμπς εισάγουν το λαπ ντανς και ο χορός σε πόλο και παίρνουν πλέον την μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.

Ιαπωνική παράδοση

Το στριπτίζ έγινε δημοφιλές στην Ιαπωνία μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο επιχειρηματίας Σιγκέο Οζάκι βλέποντας μια παράσταση της στρίπερ Γκίπσι Ρόουζ Λι δημιούργησε το πρώτο κλαμπ με στριπτίζ στην συνοικία Σιντζούκου, στο Τόκιο. Με το πέρασμα του χρόνου, οι παραστάσεις στριπτίζ βασίζονταν όλο και περισσότερο στην σεξουαλική, ηδονοβλεπτική, διεγερτική, πλευρά του και λιγότερο στην χορευτική - αισθησιακή, έως που έγιναν τελικά, παραστάσεις (ανα-παραστάσεις) της σεξουαλικής συνεύρεσης. (live sex shows).

Σήμερα

«Η βασίλισσα του σύχρονου μπουρλέσκ Ντίτα φον Τιζ. Η παράσταση που έδωσε το 2005 στη δημοπρασία «Take Home a Nude» της New York Academy of Art φορώντας αποκλειστικά και μόνο διαμάντια αξίας 5 εκατ. δολαρίων άφησε εποχή.»

Σήμερα, ο «Χορός στο στύλο» (pole dance) έχει κυριαρχήσει στο κόσμο του στριπτίζ. Ο χορός στο στύλο πρωτοεμφανίστηκε σε στριπ κλαμπς του Καναδά, αλλά πολύ γρήγορα έγινε δημοφιλής σε όλο το κόσμο. Πλέον, τα θεάματα του στριπτίζ, όπως ο «χορός στο στύλο», ο «χορός πάνω στο τραπέζι» (table dance) ή ο «χορός στα γόνατα» (lap dance), παρέχονται από ανώνυμες εταιρείες, που προωθούν παραστάσεις και θεάματα σε όλο το κόσμο.
Ενδεικτικό της αντιμετώπισης πλέον του στριπτίζ είναι η απόφαση νορβηγικού δικαστηρίου, το 2006, να θεωρήσει το στριπτίζ ως μορφή τέχνης και να απαλλάξει τις επιχειρήσεις από τον Φ.Π.Α.

Η κεντρική σκηνή ενός σύχρονου strip club στον Καναδά

Νέο Burlesque

Στο τέλος της δεκαετίας του 1990, μια σειρά από καλλιτέχνες και ομάδες χορού εμφανίστηκαν με σκοπό να δημιουργήσουν το νέο (σύχρονο) μπουρλέσκ, μια αναβίωση του κλασικού Αμερικάνικου μπουρλέσκ στριπτίζ του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Το νέο Μπουρλέσκ επικεντρώνεται περισσότερο στο καλλιτεχνικό θέαμα δίνοντας βαρύτητα στον χορό, τα θεατρικά κοστούμια, το τραγούδι και τα κωμικά σκετς, και λιγότερο στο γδύσιμο των χορευτριών.

Άνδρες στρίπερ

Από την δεκαετία του 1970, άντρες στρίπερ ήρθαν να προστεθούν στον κόσμο του στριπτίζ. Προορισμένο για τους άντρες ομοφυλόφιλους θέαμα στην αρχή, κατέκτησε στο τέλος και το γυναικείο κοινό. Οι άντρες στρίπερ ακόμα και τώρα όμως, γδύνονται κυρίως για το gay κοινό και λιγότερο για το γυναικείο. Επίσης, εμφανίζονται περισσότερο ιδιωτικά, σε μέρη με περιορισμένο και συγκεκριμένο κοινό, και λιγότερο στις επιχειρήσεις στριπτίζ.

Οι νόμοι για το στριπτίζ

Η.Π.Α.

Πολλές πολιτείες των ΗΠΑ έχουν διαφορετικούς νόμους σχετικά με το δημόσιο γδύσιμο και το στριπτίζ. Για παράδειγμα υπάρχει ο «Νόμος των Έξι Ποδών», ο οποίος απαγορεύει την προσέγγιση των πελατών στις στρίπερς, σε απόσταση μικρότερη των δύο μέτρων περίπου (6 πόδια). . Σε άλλες Πολιτείες ο νόμος ξεχωρίζει τις επιχειρήσεις στριπτίζ σε γυμνόστηθο (toplless) ή εντελώς γυμνό (full nudy) (ανάλογα δηλαδή, το πόσο αποκαλυπτικό είναι το στριπτίζ που παρουσιάζεται) Στα full nudy κλαμπς υπάρχουν περισσότεροι περιορισμοί, όπως η απαγόρευση πώλησης αλκοόλ ή η απαγόρευση χειρονομιών προς τις χορεύτριες.

Ισλανδία

Το 2010, στην Ισλανδία, απαγορεύτηκε δια νόμου το στρπτίζ. Η τότε Πρωθυπουργός της χώρας, Γιόχανα Σιγκουρδαντότιρ (Johanna Sigurdardottir), δήλωσε :«Οι σκανδιναβικές χώρες δείχνουν το δρόμο για την ισότητα των γυναικών, αναγνωρίζοντας τις γυναίκες ως ισότιμους πολίτες και όχι ως εμπορεύματα προς πώληση». Η εισηγήτρια του νόμου, Κολμπρούν Χαλντουρσντότιρ, δήλωσε ότι δεν είναι πλέον αποδεκτό, οι γυναίκες και γενικά οι άνθρωποι να χρησιμοποιούνται ως προϊόν προς πώληση.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ρολάν Μπαρτ για την σημειολογία του στριπτίζ (αγγλικά)