Στέφαν Λάντισλαους Έντλιχερ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Στέφαν Λάντισλαους Έντλιχερ
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Stephan Ladislaus Endlicher (Γερμανικά)
Γέννηση24  Ιουνίου 1804[1][2][3]
Μπρατισλάβα[4][5][6]
Θάνατος28  Μαρτίου 1849[1][2][3]
Βιέννη[7][6][8]
ΥπηκοότηταΑυστριακή Αυτοκρατορία
ΒραβεύσειςΤάγμα της Αξίας για τις Τέχνες και Επιστήμες και μέλος στην Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςβοτανική
Αξίωμαμέλος του κοινοβουλίου της Φρανκφούρτης
Ιδιότηταβοτανολόγος, πτεριδολόγος, βρυολόγος, αρχαιολόγος, σινολόγος, νομισματολόγος, καθηγητής πανεπιστημίου, μυκητολόγος, γλωσσολόγος και διδάσκων πανεπιστημίου
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Στέφαν Λάντισλαους Έντλιχερ (γερμ.: Stephan Ladislaus Endlicher, ουγγρ.: István László Endlicher, Πρέσμπουργκ, 24 Ιουνίου 1804 - Βιέννη, 28 Μαρτίου 1849) ήταν αυστριακός βοτανολόγος, νομισματολόγος και σινολόγος. Η επίσημη συντομογραφία του ονόματός του στη βοτανική είναι "ENDL.".

Διετέλεσε διευθυντής του Βοτανικού Κήπου του πανεπιστημίου της Βιέννης από το 1840 έως το 1849.

Ζωή και δράση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Έντλιχερ σπούδασε αρχικά θεολογία στα πανεπιστήμια της Πέστης και της Βιέννης και έλαβε κατώτερα εκκλησιαστικά αξιώματα. Το 1828 διορίστηκε στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας για να αναδιοργανώσει τη συλλογή χειρογράφων της.[9] Ταυτόχρονα σπούδασε περαιτέρω φυσικές επιστήμες, ειδικότερα βοτανική, και γλώσσες της ανατολικής Ασίας.[10]

Για ένα μεγάλο διάστημα ασχολήθηκε με τη συγγραφή βασικής κινεζικής γραμματικής. Από το 1833 ήταν μέλος της Γερμανικής Ακαδημίας Φυσικών Επιστημόνων Λεοπολντίνα (Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina)[11]. Το 1836 διορίστηκε θεματοφύλακας της συλλογής φυσικής ιστορίας της αυτοκρατορικής αυλής και το 1840 αναγορεύτηκε καθηγητής του πανεπιστημίου της Βιέννης και διευθυντής του βοτανικού κήπου του· αργότερα έγινε και διευθυντής του βοτανικού μουσείου το οποίο ιδρύθηκε το 1844 χάρις στη δική του πρωτοβουλία.[11] Συνέγραψε την πιο αναλυτική για την εποχή του περιγραφή του φυτικού βασιλείου κατά ένα φυσικό σύστημα. Μετά από δική του πρόταση, στο έργο Grundzüge der Botanik ("Βασικές αρχές της βοτανικής") που εξέδωσε το 1843 από κοινού με τον Φραντς Ούνγκερ (Franz Unger) περιλαμβάνονταν, για πρώτη φορά, εικόνες με κείμενο.

Ο Έντλιχερ έπαιξε βασικό ρόλο στην ίδρυση της Αυτοκρατορικής Ακαδημίας Επιστημών (Akademie der Wissenschaft), μαζί με τον Γιόζεφ φον Χάμμερ-Πούργκσταλ (1846-47). Όταν, αντίθετα με τις προσδοκίες του, διορίστηκε πρόεδρός της ο Πούργκσταλ, ο Έντλιχερ παραιτήθηκε. Ήταν επίσης ένας από τους ιδρυτές της Επετηρίδας του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Βιέννης (Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte· 1835). Δώρισε την εκλεκτή βιβλιοθήκη και τη φυτοθήκη του, αποτελούμενη από 30.000 δείγματα, στα ιδρύματα που διήυθυνε [12] και περνούσε αρκετές ώρες την εβδομάδα στη συντροφιά του αυτοκράτορα Φερδινάνδου, δεν έλαβε όμως αλλη ανταμοιβή από τον τίτλο του συμβούλου (γερμ.: Regierungsrath).[13]

Ως γνωστός φιλελεύθερος, ο Έντλιχερ κλήθηκε να ενεργήσει ως μεσολαβητής κατά την επανάσταση του 1848, λόγω της μεσολάβησής του όμως και κατηγοριών για εσχάτη προδοσία, έγινε αντιπαθής στους φοιτητές του και στην κυβέρνηση και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Βιέννη για ένα διάστημα. Το 1848 έγινε επίσης μέλος του κοινοβουλίου της Φρανκφούρτης και της βουλής του Κρέμσιερ (Kroměříž).[9][11]

Πέθανε (κατά ορισμένες πηγές αυτοκτόνησε, έχοντας εξαντλήσει τους πόρους του αγοράζοντας βοτανικές συλλογές και δημοσιεύοντας βιβλία δικά του και άλλων[11][12]) λίγο μετά την επιστροφή του στη Βιέννη το 1949.

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του Έντλιχερ στη βοτανική είναι το προταθέν από τον ίδιο φυσικό σύστημα ταξινόμησης των φυτών, το οποίο περιέγραψε στο έργο του Genera plantarum secundum ordines disposita naturales ("Γένη φυτών κατανεμημένα σύμφωνα με μια φυσική τάξη"· Βιέννη 1836 - 1850) και αργότερα στο Enchiridion botanicum exhibens classes et ordines plantarum (Λειψία 1841). Στο Genera plantarum ο Έντλιχερ εξέταζε 6.835 γένη φυτών, εκ των οποίων τα 6.285 Αγγειόσπερμα, τα οποία διαιρούσε σε Θαλλόφυτα (Φύκη, Μύκητες και Λειχήνες) και Κορμόφυτα (Βρυόφυτα, Πτεριδόφυτα, Σπερματόφυτα). Παρότι το σύστημά του βασιζόταν σε εσφαλμένες ιδέες, σχετικά με τον τρόπο ανάπτυξης διαφόρων τύπων φυτών, περιελάμβανε μια σχετικά σύγχρονη προσέγγιση της ταξινόμησης ορισμένων οικογενειών Κατώτερων Τραχεοφύτων και, λόγω της πληρότητας του στoν χαρακτηρισμό των οικογενειών και γενών, παρέμεινε απαραίτητο για τουλάχιστον μισό αιώνα.[12]

Πέραν της βοτανικής, ο Έντλιχερ συνεισέφερε σημαντικά στην επιστήμη της παλαιογερμανικής και κλασσικής φιλολογίας και επεσήμανε νέες πηγές ουγγρικής ιστορίας, δημοσιεύοντας το Fragmenta Theotisca Versionis antiquissimae Evangelii Matthaei (επιμελημένο από κοινού με τον Χόφμαν φον Φάλερσλεμπεν, 1834), μια έκδοση δύο ποιημάτων του Πρισκιανού της Καισαρείας (1828), και το Anonymi Belæ Regis Notarii de Gestis Hungarorum Liber (1827). Οι γλωσσολογικές του εκδόσεις περιλαμβάνουν τα Analecta Grammatica (με τον Γιόζεφ φον Άιχενφελντ, 1836) και Anfangsgründe der chinesischen Grammatik (Θεμέλια κινεζικής γραμματικής· 1845).[13]

Τα έργα του Verzeichniss der japanesischen und chinesischen Münzen des kaiserlichen Münz- und Antikencabinets ("Κατάλογος Ιαπωνικών και Κινεζικών νομισμάτων στις αυτοκρατορικές συλλογές νομισμάτων και αντικών"· 1837) και Atlas von China nach der Aufnahme der Jesuitenmissionäre ("Άτλας της Κίνας μετά την άφιξη των Ιησουιτών ιεραποστόλων"· 1843) είναι κομψά γραμμένα και άξια μνείας ως ενδεικτικά του φιλελεύθερου πνεύματός του.[13]

Έγραψε αρκετά έργα σε συνεργασία με άλλους ακαδημαικούς και πολλά από τα ήσσονος σημασίας γραπτά του βρίσκονται διάσπαρτα στα περιοδικά της εποχής του, ιδίως στην Επετηρίδα του Μουσείου της Βιέννης.[14] Ο Έντλιχερ περιέγραψε πολλά νέα γένη φυτών· ίσως η πιο αξιοσημείωτη πραγματεία του ήταν αυτή περί του γένους Σεκόια.

Το γένος Εντλιχέρια (Endlicheria) της οικογένειας των Δαφνοειδών (Lauraceae) ονομάστηκε προς τιμήν του από τον Νέες φον Έζενμπεκ.[15] To 1932 ονομάστηκε προς τιμήν του η Endlichergasse ("Οδός Έντλιχερ") στο 10ο δημοτικό διαμέρισμα της Βιέννης.[16]

Σημαντικότερα έργα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Stephanο Endlicher & Henricο Schott (1832). Meletemata botanica. Vindobonae (Βιέννη): Gerold. 
  • Prodromus florae norfolkicae. 1833. online[νεκρός σύνδεσμος] (PDF; 7,4 MB)
  • Atakta botanica. Nova genera et species plantarum .... 1833–1835.
  • Nova genera ac species plantarum quas in regno chilensi, peruviano et in terra amazonica ... (μαζί με τον Έντουαρντ Φρίντριχ Πέππιγκ). 1835–1845.
  • Genera plantarum .... 1836–1850.
  • Bemerkungen über die Flora der Südseeinseln. Annalen Mus. Wien 1, σελ. 129-190, 1836. online[νεκρός σύνδεσμος] (PDF; 25,0 MB)
  • Iconographia generum plantarum. 1837–1841. online archive.org
  • Grundzüge einer neuen Theorie der Pflanzenzeugung. 1838.
  • Stirpium australasicarum herbarii hügeliani Decades tres. 1840. online (PDF; 1,5 MB)
  • Enchiridion botanicum .... 1841. online
  • Enumeratio plantarum quas in Novae Hollandiae ora austro-occidentali ad fluvium Cygnorum et in sinu Regis Georgii collegit Carolus Liber Baro de Hügel
  • Die Medicinal-Pflanzen der österreichischen Pharmakopöe : ein Handbuch für Ärzte und Apotheker. Gerold, Βιέννη, 1842. Ψηφιοποιημένη έκδοση[νεκρός σύνδεσμος] της πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης του Ντύσελντορφ
  • Grundzüge der Botanik. Βιέννη 1843 (μαζί με τον Ούνγκερ).
  • Anfangsgründe der Chinesischen Grammatik. Βιέννη, 1845. online Ψηφιοποιημένο βιβλίο της βιβλιοθήκης του πανεπιστημίου της Βιέννης
  • Synopsis Coniferarum .... 1847.
  • Rerum Hungaricarum monumenta Arpadiana. 1849. online archive.org
  • Die Gesetze des heiligen Stefan. 1849. online archive.org

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2014.
  2. ↑ 2,0 2,1 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb135172884. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. ↑ 3,0 3,1 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Stephan-Endlicher. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  4. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2014.
  5. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. ola2002145264. Ανακτήθηκε στις 23  Νοεμβρίου 2019.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Endlicher, Stephan Ladislaus» (Γερμανικά) σελ. 44.
  7. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2014.
  8. ↑ tnk.krakow.pl/czlonkowie/endlicher-stephan-ladislaus/. Ανακτήθηκε στις 30  Αυγούστου 2022.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Endlicher Stephan Ladislaus» (PDF). Österreichisches Biographisches Lexikon 1815–1950 (ÖBL). Βιέννη: Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. 1957. Ανακτήθηκε στις 8 Ιαν. 2014. 
  10. ↑ «Endlicher, Stephan Ladislaus». Biographisches Lexikon des Kaisertums Österreich - Vierter Teil. 1858. Ανακτήθηκε στις 8 Ιαν. 2014. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Killy, Walther· Vierhaus, Rudolf, επιμ. (2005). Deutsche Biographische Enzyklopädie. 3 (Einstein - Görner). München: K. G. Saur Verlag. σελ. 65. ISBN 978-3-598-25030-9. Ανακτήθηκε στις 8 Ιαν. 2014. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica. T. 19. Αθήνα: Πάπυρος Λαρούς. 2007. σελ. 613. ISBN 978-960-6715-09-9.  Λήμμα προερχόμενο από την Encyclopædia Britannica [Br.]
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «Endlicher, Stephan Ladislaus». The American Cyclopædia. New York: D. Appleton & Company. 1879. http://en.wikisource.org/wiki/The_American_Cyclop%C3%A6dia_(1879)/Endlicher,_Stephan_Ladislaus. 
  14. ↑ «Annalen des Wiener Museums der Naturgeschichte (1836-1840)». Österreichische biologische/erdwissenschaftliche/historische Zeitschriften. Oberösterreichisches Landesmuseum. Ανακτήθηκε στις 9 Ιαν. 2014. [νεκρός σύνδεσμος]
  15. ↑ Linnaea 8: 37. 1833 (IK)
  16. ↑ «Endlichergasse». Wiener Straßennamen und ihre historische Bedeutung. Stadt Wien. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2014. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Στέφαν_Λάντισλαους_Έντλιχερ&oldid=9735397"