Σουκ

Σουκ στην πόλη της Σιδώνας, Λίβανος

Το σουκ (αραβικά: سوق, αγγλικά: souq ή souk) είναι εμπορική περιοχή σε μια αραβική, μουσουλμανική ή βερβέρικη πόλη, που υποδηλώνει την έννοια της αγοράς (παζάρι).

Ιστορικά, τα σουκ δημιουργούνταν έξω από τις πόλεις σε τοποθεσίες, όπου τα καραβάνια, φορτωμένα με αγαθά, σταματούσαν και οι έμποροι εξέθεταν τα προς πώληση εμπορεύματά τους. Εκείνες τις εποχές, τα σουκ δεν ήταν απλά αγορές εμπορικών συναλλαγών, αλλά και χώρος όπου πραγματοποιούνταν ποικίλες κοινωνικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Αργότερα, λόγω της σημασίας που απέκτησαν οι εμπορικές αγορές, αλλά και της ανάπτυξης των πόλεων, τα σουκ μετατράπηκαν σε αστικά κέντρα.

Οι μορφές των σουκ διακρίνονται σε εποχιακά και μόνιμου χαρακτήρα αγορές. Τα εποχιακά σουκ γίνονταν σε περιοδικά χρονικά διαστήματα, κάθε χρόνο, μήνα ή εβδομάδα, και αποτελούσαν χώρο αγοραπωλησιών αγροτικών ζώων, αλλά και διάθεσης φρέσκων φρούτων και λαχανικών. Κατά τους προϊσλαμικούς χρόνους ή και στις απαρχές της ισλαμικής επικράτησης, τα σουκ, πέραν από τις εμπορικές δραστηριότητες, ήταν πασίγνωστα για τους παραμυθάδες και τους ποιητικούς διαγωνισμούς τους, καθώς και για τις παραστάσεις τσίρκου, ακροβατών, μουσικάντιδων και τραγουδιστών.

Τα μόνιμα σουκ επικεντρώνονται βασικά στις εμπορικές δραστηριότητες, δίχως ψυχαγωγικό ενδιαφέρον. Πριν από την εποχή των Ομεϋαδών (Umayyad), οι αγορές αυτές ήταν ένας ανοικτός χώρος, όπου οι έμποροι έστηναν κατά τη διάρκεια της ημέρας την πραγμάτεια τους σε πρόχειρους πάγκους και τη μετακινούσαν κατά τη νύχτα.

Κατά τη διάρκεια της εποχής των Ομεϋαδών, οι κυβερνήσεις άρχισαν να μισθώνουν τη γη στους εμπόρους και αργότερα να την πωλούν σ’ αυτούς, όπου οι έμποροι άρχισαν βαθμιαία να χτίζουν τα μαγαζιά τους. Αυτό είναι το παραδοσιακό είδος των σουκ που αναπτύχθηκε στον αραβικό κόσμο και επικρατεί μέχρι και σήμερα.

Το σουκ της πόλης διατέμνεται σε μικρότερα εμπορικά τμήματα, που αποτελούν ένα λαβύρινθο από στενά σοκάκια, καθένα από τα οποία παίρνει το όνομά του από το προϊόν που διακινείται σ’ αυτό, όπως σουκ των χρυσαφικών, σουκ των ενδυμάτων και υφασμάτων, σουκ των δερμάτων, σουκ των μπαχαρικών, τα οποία προσφέρουν πανδαισία χρωμάτων και αρωμάτων, ενώ άλλα ονομάζονται από το επάγγελμα που ασκείται σ’ αυτά, όπως σουκ των ραφτάδων, σουκ των βυρσοδεψών, σουκ των γανωματάδων, σουκ των ξυλογλυπτών κλπ.

Ανάμεσα στα πιο αξιόλογα στον αραβικό κόσμο είναι το περίφημο σουκ Χαμιντίγια (Hamidiyya) της Δαμασκού και τα σουκ του Αλέπο στη Συρία, τα σουκ της Σιδώνας και της Τρίπολης στον Λίβανο, το υπαίθριο παζάρι στην πλατεία Ζεμάα ελ-Φνα (Djemaa el-Fna) στο Μαρακές του Μαρόκου, το σουκ Χαν ελ-Χαλίλι (Khan el-Khalili) στο Κάιρο της Αιγύπτου, τα σουκ της Σαναά στην Υεμένη, τα σουκ στο Ντουμπάι κ. ά.

Τα παραδοσιακά σουκ της Βηρυτού ισοπεδώθηκαν κυριολεκτικά κατά τη διάρκεια του δεκαπενταετούς εμφυλίου πολέμου στον Λίβανο (1975 – 1990), αλλά κατασκευάστηκαν και πάλι πρόσφατα σε μοντέρνα αρχιτεκτονική γραμμή, που διατηρεί όμως στοιχεία της πρότερης αραβικής μορφολογίας τους.