Ρενιερίτης
 | |
| Γενικά | |
|---|---|
| Κατηγορία | Θειούχα ορυκτά (σουλφίδια) |
| Χημικός τύπος | (Cu,Zn)11(Ge,As)2Fe4S16 |
| Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά | |
| Πυκνότητα | 4,38 g/cm3 |
| Χρώμα | Χάλκοκίτρινο |
| Σύστημα κρυστάλλωσης | Τετραγωνικό |
| Υφή | Κοκκώδης |
| Διδυμία | Πολυσύνθετη |
| Σκληρότητα | 3,5 |
| Σχισμός | Δεν υπάρχει |
| Θραύση | Ασαφής |
| Λάμψη | Μεταλλική |
| Γραμμή κόνεως | Σκούρα γκρι |
| Πλεοχρωισμός | Πορτοκαλί με καφέ ή χάλκινος με ιώδη απόχρωση |
| Διαφάνεια | Αδιαφανές |
Ο ρενιερίτης (renierite) είναι σπάνιο θειούχο (S) ορυκτό του χαλκού (Cu), του ψευδαργύρου (Zn), του γερμάνιου (Ge), του αρσενικού (As) και του σιδήρου (Fe). Ο χημικός τύπος που του αποδίδεται είναι (Cu,Zn)11(Ge,As)2Fe4S16 με τον οποίο αναφέρεται στις βάσεις δεδομένων ορυκτών.
Η ύπαρξη του ορυκτού αυτού αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Thoreau το 1928 ο οποίος το εντόπισε σε δείγμα προερχόμενο από το ορυχείο "Πρίγκιπας Λεοπόλδος" στο Kipushi του τότε Βελγικού Κογκό.[1]
Ονομάστηκε ρενιερίτης από τον Vaes το 1948[2] όταν σε επανεξέταση ανακαλύφθηκε ότι το ορυκτό περιείχε περισσότερο Fe από τον γερμανίτη καθώς και το στοιχείο Ge. Το ορυκτό ήταν μέχρι τότε γνωστό με διάφορα ονόματα : πορτοκαλί βορνίτης, κουβανίτης, λουζονίτης και βαλλεριίτης.[3]. Το σημερινό του όνομα το πήρε από τον Αρμάντ Ρενιέρ (Armand Marie Vincent Joseph Reniér,1876 – 1951), Βέλγο γεωλόγο και διευθυντή της Βελγικής Γεωλογικής Εταιρείας[4]
Ορυκτολογικά χαρακτηριστικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ρενιερίτης είναι χαλκόχρωμο, αδιαφανές, μη φθορίζον, μαγνητικό, ισχυρά ανισότροπο, μη ραδιενεργό ορυκτό που διαλύεται στο νιτρικό οξύ[3]. Η πυκνότητά του μετρήθηκε πειραματικά 4,38 g/cm3 και υπολογίστηκε θεωρητικά 4,40 g/cm3[4]. Ηλεκτρικές μετρήσεις έδειξαν ότι ο ρενιερίτης είναι ημιαγωγός p-τύπου[5]. Σε πρόσφατη τομή δείχνει απόχρωση πορτοκαλί -καφέ. Κρυσταλλώνεται στο τετραγωνικό ψευδοκυβικό σύστημα και έχει δομή παρόμοια με του σφαλερίτη με επιπρόσθετη τετραεδρική θέση για σίδηρο[6]. Περιέχει ως προσμίξεις γάλλιο (Ga) και μόλυβδο (Pb)[7]. Η χημική του σύσταση διαφέρει ανάλογα με την περιοχή από την οποία προέρχεται το προς εξέταση δείγμα. Έτσι, ρενιερίτης από το Tsumeb της Ναμίμπια περιέχει Ga και περισσότερο As από δείγμα προερχόμενο από το Kipushi του Κογκό που δεν περιέχει Ga αλλά ίχνη Pb[4].
Ο χημικός τύπος του ρενιερίτη δεν είναι συγκεκριμένος και έχει τη μορφή Cu10(Zn1-xCux)(Ge2-xAsx)Fe4S16 με 0 ≤ x ≤ 1 [6]. Στην πραγματικότητα με το όνομα "ρενιερίτης" αναφέρεται σειρά συνεχόμενων στερεών διαλυμάτων από το ένα ακραίο μέλος με τύπο Cu10ZnGe2Fe4S16 (ψευδαργυρο-ρενιερίτης, 0 ≤ x ≤ 0,5) μέχρι το άλλο ακραίο μέλος Cu11GeAsFe4S16 (αρσενο-ρενιερίτης, 0,5 ≤ x ≤ 1) όπου το ζεύγος Zn(II)+Ge(IV) αντικαθίσταται από το ζεύγος Cu(I)+As(V). Ο ρενιερίτης αποτελεί το πρώτο μεταλλικό σουλφίδιο που έχει αναφερθεί και παρουσιάζει εκτεταμένο συνδυασμό στερεού διαλύματος[5].
Εμφάνιση - Παραγενέσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο ρενιερίτης έχει συχνές εμφανίσεις σε θειούχα κοιτάσματα Cu-Pb-Zn, συνήθως στα πιο πλούσια σε Cu μέρη του κοιτάσματος, και ιδιαίτερα σ' αυτά που φιλοξενούνται από δολομίτες. Επίσης αυξημένες εμφανίσεις του έχουν παρατηρηθεί σε πυριγενή πετρώματα που σχετίζονται με πολυμεταλλικές αποθέσεις, πλούσιες σε Cu και As,[5].
Συνυπάρχει με γερμανίτη, τενναντίτη, εναργίτη, διγενίτη, μπορνίτη, χαλκοπυρίτη και σφαλερίτη[4] ενώ εμφανίσεις του αναφέρονται στην Αλάσκα, στην Αργεντινή, στη Ναμίμπια, στη Ζάμπια, στην Ιταλία, στην Αυστρία, στην Αρμενία, στη Ρωσία και στην Ιαπωνία. Εμφανίσεις αρσενο-ρενιερίτη αναφέρονται μόνο στην Αλάσκα και στην Ιαπωνία[8].
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Murdoch J. (1953) X-ray investigation of colusite, germanite, and reniérite, American Mineralogist, 38, 794-801 PDF
- ↑ Vaes J. F. (1948) La reniérite (anciennement appelée «Bornite orange») Un sulfure germanifère provenant de la Mine Prince-Léopold, Kipushi (Congo Belge), Annales de la Société Géologique de Belgique, 72, 19-32
- ↑ 3,0 3,1 Fleischer M. (1950) New mineral names, American Mineralogist, 35, 135-136 PDF
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Handbook of Mineralogy
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Bernstein L. R. (1986) Renierite, Cu10ZnGe2Fe4S16-Cu11GeAsFe4S16: a coupled solid solution series, American Mineralogist, 71, 210-221 PDF
- ↑ 6,0 6,1 Bernstein L R, Reichel D G, Merlino S (1989) Renierite crystal structure refined from Rietveld analysis of powder neutron-diffraction data, American Mineralogist, 74, 1177-1181 PDF
- ↑ mindat.org - the mineral and locality database
- ↑ mindat.org - the mineral and locality database. Arsenian Renierite