Προσφορά
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Γενικά η λέξη προσφορά σημαίνει παροχή, δωρεά, τιμή καθώς και προτεινόμενη υπηρεσία.
Ειδικότερα όμως στη λειτουργική προσφορά ή λειτουργιά, ή κατά τη δημώδη ονομασία πρόσφορο, λέγεται κυρίως ο άρτος καθώς και ο οίνος και το έλαιο που προσφέρονται από τους πιστούς ώστε να τελεστεί, κατά την Ορθόδοξη Εκκλησία, το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, η τελετή της αρτοκλασίας κ.ά. Συγκεκριμένα ο προσφερόμενος άρτος και οίνος αποτελούν τα λεγόμενα «Τίμια Δώρα».
Ο άρτος αυτός κατά τους, προ της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης, χρόνους είχε σχήμα τετράγωνο. Στη περίοδο της τουρκοκρατίας καθιερώθηκε το στρογγυλό σχήμα του. Από παλαιότερες ακόμη εποχές αποτυπώνονταν στους άρτους αυτούς της προσφοράς, με ειδική ξύλινη σφραγίδα, (αρτοσφραγίδα), διάφορα τετράγωνα ή τρίγωνα σχήματα και γράμματα σε σταυροειδή κυρίως διάταξη ή τεταρτημόρια.
Συνηθέστερα τέτοια γράμματα ήταν ΙC - ΧC, ΝΙ - ΚΑ (= ΙΗCΟΥC ΧΡΙΣΤΟC ΝΙΚΑ) ή και ΙΣ - ΧΣ, ΝΙ - ΚΑ (=ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΙΚΑ)
Κάθε ένα δε τεταρτημόριο κομμένο σε βάθος αποδίδει ίδιο τεμάχιο, μορφής κύβου άρτου, ο λεγόμενος «αμνός» που αρκεί για τη τέλεση της Θείας Ευχαριστίας. Το δε υπόλοιπο κόβεται σε μικρά τεμάχια όπου και μοιράζεται στο τέλος της λειτουργίας στους πιστούς, το λεγόμενο αντίδωρο (= εκ των Τιμίων Δώρων).
Συνηθίζεται επίσης να κόβονται και μεγαλύτερα κομμάτια, μεγέθους αμνού, που τότε λέγονται άρτοι και μοιράζονται μετά την ευλογία τους κατά τη τέλεση της αρτοκλασίας, συνηθέστερα στους εσπερινούς της προηγουμένης της εορτής Αγίων της Εκκλησίας. Κάποια εξ αυτών φέρονται τυλιγμένα έκαστο σε χαρτί με σφραγίδα του Ναού, το λεγόμενο «ύψωμο» που δίδεται από τους ιερουργούντες σε τιμώμενα πρόσωπα, (σε δοξολογίες), ή σε αρρώστους σε νοσοκομεία, στρατόπεδα, πολεμικά πλοία, κ.ά. καθώς επίσης και στα οικεία πρόσωπα νεκρού κατά τις νεκρώσιμες ακολουθίες.
- Σημειώνεται ότι το πρόσφορο φέρεται από τους πιστούς κατά τον όρθρο, ενώ για τη τέλεση της αρτοκλασίας απαιτούνται πέντε άρτοι, μεγαλύτεροι σε μέγεθος της προσφοράς, τοποθετημένοι σε μικρή τράπεζα προ της Ωραίας Πύλης, οι τέσσερις σταυροειδώς και ο πέμπτος στο μέσον υπεράνω αυτών που φέρει επτά κεριά. Οι άρτοι αυτοί που συνοδεύονται και από δύο μικρές φιάλες οίνου και ελαίου, σε αντίθεση της προσφοράς, δεν φέρουν αρτοσφράγισμα.