Προσκυνάς Φθιώτιδας
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Συντεταγμένες: 38°36′40.000″N 23°10′1.999″E / 38.61111111°N 23.16722194°E
| Προσκυνάς | |
|---|---|
 | |
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Περιφέρεια | Στερεάς Ελλάδας |
| Περιφερειακή Ενότητα | Φθιώτιδας |
| Δήμος | Λοκρών |
| Δημοτική Ενότητα | Μαλεσίνης |
| Γεωγραφία | |
| Νομός | Φθιώτιδας |
| Υψόμετρο | 80 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 350 01 |
Το Προσκυνά ή ο Προσκυνάς είναι οικισμός της Στερεάς Ελλάδας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδας.[1][2][3]
Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Προσκυνάς βρίσκεται κοντά στα παράλια του Κόλπου Αταλάντης, σε υψόμετρο 80 μέτρα,[1] περίπου 128 χλμ. βόρεια της Αθήνας επί της Εθνικής Οδού Αθηνών-Λαμίας. Πιο απομακρυσμένα από τη θάλασσα, η μικρή σε έκταση πεδιάδα του χωριού περιβάλλεται από λοφίσκους και διατρέχεται από ρέματα με πιο γνωστό από αρχαιοτάτους χρόνους εκείνο του Ρεβένικου ή Πλατάνιου στα δυτικά ενώ ανατολικά του διασχίζεται από το Διχαλόρρεμα.
Το υπέδαφος του Προσκυνά ως τμήμα της ευρύτερης Νεογενούς περιοχής των ιζημάτων της Λοκρικής γης πλεονάζει σε ασβεστόλιθο. Η κατανομή της γης γίνεται ανάμεσα σε αγροτικές καλλιέργειες, βοσκοτόπια, δάση και κατοικίες. Η γεωργική παραγωγή της περιοχής εντοπίζεται κυρίως σε σιτάρι και κριθάρι.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η περιοχή του Προσκυνά πρωτοκατοικήθηκε μεταξύ Παλαιολιθικής και Νεολιθικής περιόδου (7000 π.Χ. – 3200 π.Χ.). Ο οικισμός αυτός εκτός από τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία, ανάπτυξε την ιδιαίτερα την κεραμοποιία. Πιθανότατα ο οικισμός διατηρήθηκε μέχρι την Αρχαϊκή εποχή (700 – 480 π.Χ.), αλλά από αυτό το χρονικό σημείο και έπειτα εγκαταλείφθηκε.
Το 1383 αρβανιτόφωνοι και ελληνόφωνοι κάτοικοι της Βορείου Ηπείρου, έπειτα από διωγμούς που υπέστησαν ίδρυσαν το Προσκυνά στη θέση όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα.
Ο πληθυσμός του Προσκυνά κατά τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας (1466) ήταν 41 νοικοκυριά, το 1506 αυξήθηκε σε 96, και το 1521 είχε 86 εστίες. Στα χρόνια που ακολούθησαν παρατηρήθηκε μία σταδιακή μείωση του αριθμού των κατοίκων του χωριού. Το 1540 είχε 46 νοικοκυριά, το 1570 55, το 1616 53 και το 1642 54.
Περί το 1680 το χωριό αναφέρεται ως «Πουρσικίνα» ή «Προύσκινα» και έχει 23 νοικοκυριά (1688).
Το 1810, ο περιηγητής Αργύρης Φιλιππίδης αναφέρει ότι στο Προσκυνά κατοικούσαν 35 οικογένειες Χριστιανών, οι οποίες ασχολούνταν κατά κύριο λόγο με τη γεωργία (καλλιέργεια σιταριού και κριθαριού) και λιγότερο με την κτηνοτροφία (αιγοπροβάτων).
Στην Επανάσταση του 1821 πήρε μέρος ο αγωνιστής και κάτοικος του χωριού Λάγιος Κώστας.
Το χωριό καταστράφηκε ολοσχερώς από μεγάλο σεισμό του 1894. Περί τα 120 σπίτια κατέρρευσαν και 42 κάτοικοι από τους 516 σκοτώθηκαν. Ανάμεσα στα θύματα του καταστροφικού σεισμού 28 ήταν παιδιά που βρίσκονταν στην εκκλησία του χωριού.
Το 1907 το χωριό αριθμούσε μόλις 93 κατοίκους και αυτό γιατί αρκετοί κάτοικοι του Προσκυνά -μαζί με κατοίκους από το γειτονικό Κυπαρίσσι-, μετά τον σεισμό, έχτισαν την Τραγάνα.
Από την απελευθέρωση της Ελλάδος και έως το 1912 το Προσκυνά ανήκε στο δήμο Άνω Λάρυμνας. Ο πληθυσμός του Προσκυνά στις αρχές της δεκαετίας του 50 ήταν 216 κάτοικοι.
Από το 1912 και μέχρι το 1998 αποτέλεσε ανεξάρτητη κοινότητα.
Με την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας εντάχθηκε στον Δήμο Μαλεσίνας και από το 2010 αποτελεί μέρος του νέου διευρυμένου Δήμου Λοκρών.
Αρχαιολογικά ευρήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο Προσκυνά από ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν στο χώρο επιβεβαιώθηκε η μακρόχρονη χρήση της περιοχής από τη νεολιθική εποχή έως τις μέρες μας. Η αρχαιολογική ανασκαφή έφερε στο φως μεγάλης έκτασης τμήμα οικισμού πρωτοελλαδικής εποχής μοναδικού ως σήμερα στη Φθιώτιδα.
Ο οικισμός ήταν οργανωμένος σε οικιστικά σύνολα που αποτελούνταν από ανοιχτούς κοινόχρηστους χώρους (αυλές), οι οικίες ήταν ορθογώνιες με ένα ή δυο δωμάτια διαφορετικού μεγέθους, το δάπεδο των οικιών ήταν είτε από πατημένο χώμα είτε είχε επίστρωση πηλού, ο προσανατολισμός των οικιών ήταν Β-Ν με την είσοδο τους στο νότιο τμήμα.
Στο κέντρο του οικισμού, στο υψηλότερο σημείο του λόφου, βρέθηκε τμήμα κτιρίου το οποίο ξεχωρίζει από τα υπόλοιπα λόγω του μεγέθους του, πιθανότατα διώροφου όπως αυτό προκύπτει από τα παχιά θεμέλια με κατά τόπους ενίσχυση. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερης σημασίας κτίριο για την κοινωνία και πιθανότατα αποτελούσε έδρα της τοπικής εξουσίας.
Πλούσια ήταν τα ευρήματα που βρέθηκαν στον πρωτοελλαδικό αυτό οικισμό, πρόκειται για ένα μεγάλο αριθμό καλής ποιότητας αγγείων αποκλειστικά χειροποίητων σε σχήματα και τύπους όλων των κατηγοριών της κεραμικής, αυτής της περιόδου, όπως φιάλες, σαλτσιέρες, πρόχοι, τρίποδες, πυξίδες, χύτρες, τηγανόσχημα τα οποία παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς έχουν τετράπλευρη λαβή και κερατοειδείς αποφύσεις με εγχάρακτα και εμπίεστα θέματα.
Μεγάλος ήταν και ο αριθμός των εργαλείων (λεπίδες, ξέστρα, σμίλτες), που βρέθηκαν, φτιαγμένων από οψιανό και κόκαλο καθώς και όπλων (κυρίως πρόκειται για αιχμές βελών). Από τον μεγάλο αριθμό πυρήνων οψιανού και πυριτόλιθου που βρέθηκε αποδεικνύεται ότι στον Προσκυνά γίνονταν επεξεργασία εισαγόμενων υλών και η μεταποίηση τους καθώς και η μετέπειτα προώθησή τους στην ενδοχώρα.
Στα ευρήματα συμπεριλαμβάνονται ακόμη σφονδύλια, χάνδρες περιδέραιων διαφόρων σχημάτων κατασκευασμένες από όστρεα και στεατίτη, λίθινα περίαπτα με εγχάρακτη διακόσμηση και οστέινες περόνες.
Ακόμη βρέθηκε ένα πήλινο πλακαρό[ασαφές] ειδώλιο πλοίου, το οποίο αποτελεί μοναδικό εύρημα πρωτοελλαδικής εποχής όχι μόνο για τη Λοκρίδα αλλά και για όλο τον ελλαδικό χώρο.
Ιδιαιτέρως σημαντικά είναι τα ειδώλια που βρέθηκαν κατασκευασμένα από πηλό, μάρμαρο αλλά και όστρεα, απεικονίζουν μορφές ζωών και ανθρώπων, ανάμεσά τους ξεχωρίζει ένα ελλιπές μαρμάρινο ειδώλιο τύπου «Λούρου».
Ακόμη έχουν βρεθεί έξι τάφοι με Α-Δ προσανατολισμό. Οι τάφοι αυτοί βρίσκονται μακριά από τα λοιπά κτίσματα της εποχής. Από αυτούς οι δυο ήταν κιβωτιόσχημοι και οι τέσσερις απλοί λάκκοι. Από τους κιβωτιόσχημους, οι πλευρές του πρώτου ήταν από ασβεστολιθικές αδροκομμένες πλάκες και του δεύτερου, είχε κτιστά τοιχώματα από αργολιθοδομή με μικρούς λίθους. Όλοι περιείχαν το σκελετό ενός νεκρού, ο οποίος ενταφιάστηκε έντονα συνεσταλμένος με το κεφάλι δυτικά, οι νεκροί ήταν «ακτέριστοι» ενώ σε έναν μόνο είχε δοθεί ένας χάλκινος σφηκωτήρας.
Πολιτιστικά δρώμενα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στο χωριό βρίσκεται και το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής όπου τη πρώτη Παρασκευή μετά το Πάσχα γίνεται το τοπικό πανηγύρι.
Φωτογραφίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| Εικόνες του Προσκυνά | |||||||||
| |||||||||
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Δακορώνια Φ., Κωτούλας Δ., Μπαλτά Ε. Συθιακάκη Β. Τόλιας Β. «Λοκρίδα – Ιστορία & Πολιτισμός». Εκδόσεις: Κτήμα Χατζημιχάλη.
- Ζάχου Ελένη. 2009. Διδακτορική Διατριβή με θέμα: «Ο Πρωτοελλαδικός οικισμός του Προσκυνά: η οργάνωση του χώρου, η παραγωγή και η κατανάλωση της κεραμικής». Θεσσαλονίκη.
- Καραστάθης Κώστας Β. 1999. «Μαλεσίνα – Ιστορία – Μνημεία – Αρχαιολογικοί Χώροι». Αθήνα. Έκδοση του Ομίλου για τη διάσωση του Βυζαντινού ναού Αγίου Γεωργίου Μαλεσίνας.
- «Λοκρικά Χρονικά». 1997. Αθήνα: Ετήσια Έκδοση Εταιρείας Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.). Τόμος και Χρόνος 3ος.
- Πρωτόπαπας Ζήσης. 1952. «Λοκρίδα». Αθήνα 1952.
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1991. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 1ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1993. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 2ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 1995. «Η Οπουντία Λοκρίδα και η Αταλάντη – Μνήμες και μαρτυρίες». Μέρος 3ο. Αθήνα: Εταιρεία Ιστορικών και Λαογραφικών Ερευνών Αταλάντης (Ε.Ι.Λ.Ε.Α.).
- Χριστοφόρου Μάνθος Κ. 2001. «Χρονολόγιο Οπούντος και Αταλάντης 4000 χρόνια – εν τάχει». Έκδοση Δήμου Αταλάντης.
- Μίχας Γεώργιος Κ.: «Συμβολή στην Έρευνα της Ιστορίας των Αρβανιτών, Το Μαρτίνο (Μουζάκ) και τα προερχόμενα απ΄ αυτό Λάρυμνα (Καστρί) - Λούτσι - Πύργος. Συνοπτική Ιστορία Οπουντίων Λοκρών και Μινύειου Ορχομενού», 1978, 1980, 2014.
- Μίχας Γεώργιος Κ.: «Συμβολή στην Έρευνα της Ιστορίας των Αρβανιτών, Αρβανίτικα (Πελασγικά), Επώνυμα - Φάρες - Τοπωνύμια - Λαογραφικά του τέως Δήμου Λαρύμνης. Αρχαίοι και Σύγχρονοι Οικισμοί, Ερμηνεία Επωνύμων και Τοπωνυμίων. Μαλεσίνα - Μαρτίνο - Παύλο - Τραγάνα - Λάρυμνα - Λούτσι - Προσκυνάς - Μάζι - Πύργος (1460 - 2011)», 2014, 2019.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα. 34. Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος. 1996. σελ. 51.
- ↑ Εγκυκλοπαίδεια Νέα Δομή. 29. Αθήνα: Τεγόπουλος - Μανιατέας. 1996. σελ. 98.
- ↑ «Διοικητική Διαίρεση». Δήμος Λοκρών. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2024.
| |||||||||||||||||