Πολλαπλή παρατήρηση

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Στη βιβλιογραφία των θετικών επιστημονικών ερευνών καθώς και των ερευνών συμπεριφοράς μία από τις βασικές εφαρμογές παρατήρησης που ακολουθείται είναι και η λεγόμενη πολλαπλή παρατήρηση, ή επαναληπτική παρατήρηση. Απώτερος σκοπός αυτής είναι η ύψωση της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας της έρευνας, δηλαδή αυτών τούτων των παρατηρήσεων, κατά τη σύνταξη της σχετικής αναφοράς.

Γενικά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι γεγονός πως αν κληθούν δέκα ερευνητές - παρατηρητές να περιγράψουν ένα αντικείμενο, ή μία συμπεριφορά ή ένα συμβάν, το βέβαιο είναι ότι στο μόνο που θα συμφωνούν απόλυτα θα είναι ο χρόνος παρατήρησης και σε κάποια γενική έννοια - χαρακτηρισμό του παρατηρήματος, ενώ κατά το μεγαλύτερο μέρος τους θα ακολουθήσουν δέκα διαφορετικές περιγραφές της αυτής παρατήρησης. Γνωστή επίσης είναι και η φράση "τα φαινόμενα εξαπατούν" που επαληθεύεται όταν γίνει μία παρατήρηση αποσπασματικά χωρίς να ληφθούν υπόψη κάποιοι συναφείς παράμετροι που μπορεί να συνοδεύουν το παρατήρημα, π.χ. να έχουν προηγηθεί, ή να μη είναι άμεσα ορατοί κατά την παρατήρηση. Έτσι για την εξάλειψη τέτοιων σφαλμάτων και προκειμένου η όποια παρατήρηση να τύχει εγκυρότητας και αξιοπιστίας ακολουθείται η πολλαπλή παρατήρηση, ή επαναληπτική παρατήρηση, από τον ίδιον τον παρατηρητή και κυρίως όταν αφορά συμπεριφορές ατόμου ή κοινωνικής ομάδας.

Ο τρόπος αυτός ουσιαστικά επιτυγχάνει με τη συχνότητα της επανάληψης της παρατήρησης την πληρέστερη ακρίβεια και εγκυρότητα των εξ αυτής δεδομένων. Ταυτόχρονα όμως με την επανάληψη συμβαίνει και το υποκείμενο της παρατήρησης (άτομο, ή ομάδα) να συνηθίζει στη παρουσία του παρατηρητή και να αφήνεται περισσότερο ελεύθερο και στις εκφράσεις του και στην εν γένει συμπεριφορά του.
Επιστημονικά με την επαναληπτική παρατήρηση αναζητείται στην ουσία ένας "συντελεστής σταθερότητας" ή στερεότητας, ή βάσεως (κατά διάφορες μελέτες) στη συμπεριφορά του παρατηρητή έναντι του παρατηρήματος, προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός συμφωνίας μεταξύ μιας αρχικής και μιας μεταγενέστερης (πρόσφατης) κατάστασης που έχει ο ίδιος παρατηρήσει.

Πολλαπλασιασμός παρατηρητών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά την ίδια παραπάνω έννοια πολλές φορές επιζητείται η συμμετοχή πολλών παρατηρητών σε μία παρατήρηση ιδιαίτερα σε περιπτώσεις συμπεριφορών, όπου ανεξάρτητα ο καθένας παρατηρεί και στη συνέχεια λαμβάνεται ο μέσος όρος των ατομικών εκτιμήσεών τους. Η έκταση - εύρος που λαμβάνει στις περιπτώσεις αυτές η σύμπτωση της γνώμης - εκτίμησής τους αποτελεί αναμφίβολα ένα σταθερό εμπειρικό κριτήριο αντικειμενικότητας. Για να συμβεί όμως η όποια σύμπτωση θα πρέπει προηγουμένως να έχει υπάρξει μία συμφωνία ως προς τα κριτήρια ή και το σχέδιο με βάση των οποίων θα γίνει η παρατήρηση. Πολλές φορές όμως αγνοείται αυτό ιδιαίτερα όταν έχουν προσκληθεί παρατηρητές διαφορετικών επιστημονικών πεδίων προκειμένου να εκτιμήσουν μια συμπεριφορά με σκοπό μια σφαιρική εκτίμηση του παρατηρήματος.

Ο πολλαπλασιασμός των παρατηρητών και η σύμπτωση των εκτιμήσεών τους δεν σημαίνει απαραίτητα ότι επιτυγχάνεται η εγκυρότητα σ΄ όλες τις περιπτώσεις των παρατηρήσεων που καταγράφονται. Όπως ορθά επισημαίνει ο P. Fraisse[1] υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που η σύμπτωση εκτιμήσεων πολλαπλών παρατηρητών να περιπέσει σε συστηματική πλάνη, όπως π.χ. Λευκοί κρίνουν Νέγρους, ή και αντίστροφα, σε κάποιες πόλεις των ΗΠΑ, ή και παρόμοιο μεταξύ αλλοθρήσκων, ή κοινωνικών τάξεων κλπ. Ευνόητο είναι ότι σε τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα πρόσκλησης παρατηρητών εξ αμφοτέρων των πλευρών ώστε ν΄ αποκλειστεί τέτοια συστηματική πλάνη.

Συντελεστές πολλ. παρατηρητών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ουσιαστικά με τον πολλαπλασιασμό των παρατηρητών - ερευνητών επιζητείται η ύπαρξη δύο αναγκαίων και βασικών συντελεστών: ο συντελεστής σταθερότητας και ο συντελεστής συμφωνίας, καλούμενος και συντελεστής αντικειμενικότητας.

Ο Συντελεστής σταθερότητας (Coefficient de constance) είναι αυτός που δίνει το βαθμό σταθερότητας των δεδομένων της παρατήρησης, μέσα στο χρόνο, όπως αυτά αναδεικνύονται στα αποτελέσματα των πολλών παρατηρητών.
Ο Συντελεστής συμφωνίας, ή αντικειμενικότητας (Coefficient d' agrement ou d' objectivité) είναι αυτός που εκφράζει τον βαθμό συμφωνίας μεταξύ των πολλών παρατηρητών σχετικά με παρατήρηση ίδιας συμπεριφοράς.

Σύμφωνα με τους μελετητές, αυτό που παρατηρείται γενικότερα είναι ότι η συνάφεια είναι μεγαλύτερη στη παρατήρηση πολλών χαρακτηριστικών από έναν παρατηρητή, παρά μεταξύ πολλών παρατηρητών για ίδιο χαρακτηριστικό. Σύμφωνα και με έρευνα του P. Symonds δύο παρατηρητές, με μέση νοητική ικανότητα, παρουσιάζουν συμφωνία σε ποσοστό 60/100 ή 0,60 στα τυπικά γνωρίσματα της προσωπικότητας, γεγονός που αποδεικνύει την μειωμένη αξιοπιστία. Έτσι για να επιτευχθεί ένας συντελεστής αξιοπιστίας της τάξης του 0,90, όπως αυτό που δίνουν τα διάφορα τεστ, προτείνεται οι ομάδες πολλαπλών παρατηρητών να αποτελούνται από 8 - 10 μέλη. Ειδικότερα ομάδες κριτών σχολικών γνώσεων τουλάχιστον τέσσερις, ενώ σε περίπλοκες περιπτώσεις μπορεί να φθάνουν και τους 18 παρατηρητές[2]

Εφαρμογή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Συνηθέστερα στη πράξη η διενέργεια τέτοιων παρατηρήσεων γίνεται σήμερα επί μαγνητοσκοπημένων συμπεριφορών σε διάφορους χώρους από αίθουσες συμβουλίων ερευνητικών κέντρων και αίθουσες διαχείρισης καταστάσεων μέχρι και ραδιοφωνικά ή τηλεοπτικά παράθυρα ανάλυσης γεγονότων των ΜΜΕ, ή αφιερώματα - αναλύσεις του έντυπου τύπου.

  • Βασική σημείωση: Η πολλαπλή παρατήρηση μπορεί να εξαλείψει μόνο το προσωπικό σφάλμα του παρατηρητή και όχι άλλα, όπως π.χ. οργάνων ή ιδίων συνθηκών, που αν δεν ληφθούν υπόψη αυτά θα επαναλαμβάνονται.

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Paul Fraisse "La Méthode exprérimentale a Traité de Psyhologie Expérimentale, I, Paris 1970, σελ.94
  2. P. M. Symonds "Diagnosing personality and conduct, New York, Appleton Cy, 1931.

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Θρασ. Μπέλλας "Η Έρευνα στις Επιστήμες της Συμπεριφοράς" - Αθήνα 1977. τομ.1ος, σελ.52.