Περίπλους του Ψευδοσκύλακα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τμήμα από την έντυπη έκδοση του 1855, το οποίο περιέχει το Ελληνικό κείμενο από το διασωζόμενο αντίγραφο του 13ου αιώνα

Ο Περίπλους του Ψευδοσκύλακα είναι η περιγραφή ενός αρχαίου ελληνικού περίπλου που χρονολογείται στα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ., και πιο συγκεκριμένα στο 330 π.Χ., με πιθανή τοποθεσία συγγραφής την Αθήνα ή σε κοντινή απόσταση από την Αθήνα. Ο πλήρης και πρωτότυπος τίτλος του κειμένου είναι Περίπλους τῆς θαλάσσης τῆς οἰκουμένης Εὐρώπης καὶ Ἀσίας καὶ Λιβύης και αναφέρει πως συγγραφέας του είναι ο Σκύλαξ ο Καρυανδεύς.

Η αναφορά του Σκύλακα ως συγγραφέα θεωρείται πως είναι ψευδεπίγραφη και πως η χρήση του ονόματος έχει γίνει για λόγους απόκτησης κύρους του κειμένου. Ο Ηρόδοτος αναφέρει τον Σκύλακα τον Καρυανδέα[1], και περιγράφει πως ήταν ένας Έλληνας εξερευνητής ο οποίος στα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ. εξερεύνησε τις ακτές του Ινδικού Ωκεανού εκ μέρους των Περσών. Όμως πολλές λεπτομέρειες στο κείμενο του έργου, φανερώνουν πως οι περιγραφές των τοποθεσιών ανήκουν σε εποχή μεταγενέστερη της εποχής του ονομαζόμενου συγγραφέα, έτσι έχει επικρατήσει ο συγγραφέας του συγκεκριμένου κειμένου να ονομάζεται Ψευδοσκύλαξ.

Περιεχόμενα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αφηγηματική περιήγηση των περιοχών του κειμένου, γίνεται από αριστερά προς τα δεξιά της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής που περιγράφεται, και κατόπιν προς τα αριστερά πάλι, κατά τη φορά των δεικτών του ρολογιού. Έτσι ξεκινά με τον περίπλου της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου, με αφετηρία την Ιβηρία (§1) και με τερματισμό την δυτική Αφρική (§109) , πέρα από τις Ηράκλειες Στήλες (§115) -στενά του Γιβραλτάρ-. Επίσης παρέχει ένα κατάλογο των είκοσι μεγαλύτερων νησιών της Μεσογείου, τα οποία και ταξινομεί με ακρίβεια από το μεγαλύτερο στο μικρότερο (Μέγεθα νήσων).

Οι περιγραφές της βορειοδυτικής Αφρικής, έχει υποστηριχτεί πως έχουν παρθεί από έναν παλαιότερο περίπλου, αυτόν του Άννωνος του Πλοηγού ή Άννωνος του Καρχηδονίου, που έζησε τον 6ο με 5ο αιώνα π.Χ., ωστόσο η προσεκτική ανάλυση και σύγκριση των δύο κειμένων δείχνει εμφανείς διαφορές μεταξύ των δύο κειμένων. Αντί για μια καταγραφή του ταξιδιού όπως αυτή του Άννωνα, ή μια συλλογή μαρτυριών από αυτόπτες μάρτυρες που συμμετείχαν στο ταξίδι, ο Περίπλους του Ψευδοσκύλακα μοιάζει πιο πολύ με ένα ημιεπιστημονικό χρονικό των περιοχών του κόσμου οι οποίες ήταν προσβάσιμες στους Έλληνες του 4ου αιώνα π.Χ.. Μπορεί με καλές πιθανότητες να συνδεθεί με τις φιλοσοφικές και επιστημονικές δραστηριότητες της Ακαδημίας του Πλάτωνα, όπου ο συγγραφέας ήταν πιθανώς σε απευθείας επαφή με τους διαδόχους του Πλάτωνα όπως ο Αριστοτέλης και ο Θεόφραστος, και τα χρόνια που ακολούθησαν με την ίδρυση της σχολής του Αριστοτέλη, το λεγόμενο Λύκειον ή αλλιώς η Περιπατητική σχολή.

Ένας από τους σκοπούς του έργου φαίνεται να είναι ο υπολογισμός της συνολικής ναυσιπλοϊκής απόστασης για τις ακτές της Μεσογείου και του Ευξείνου Πόντου, μια γεωγραφική επιχείρηση κατά την οποία ο μαθητής του Αριστοτέλη ο Δικαίαρχος προχώρησε περισσότερο, πιθανώς συμπληρώνοντας τη δουλειά του άγνωστου συγγραφέα που αποκαλείται Ψευδοσκύλαξ.

Χειρόγραφα και έντυπες εκδόσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Διασώζεται μόνο ένα κυρίως χειρόγραφο αντίγραφο[2] το οποίο χρονολογείται τον 13ο αιώνα, και είναι το αρχικό κείμενο στο οποίο βασίστηκε η πρώτη έντυπη έκδοσης του 1600. Υπάρχουν και άλλα δύο χειρόγραφα του κειμένου, τα οποία είναι όμως σε πολύ κακή κατάσταση και δε προσφέρουν κάτι το ουσιαστικό.

Η πρώτη έκδοση του Περίπλου το 1600, έγινε στο Άουγκσμπουργκ από τον Νταβίντ Χέσελ (David Hoeschel). Κατόπιν, το 1639 εκδόθηκε και στο Άμστερνταμ[3] και αργότερα και στην Οξφόρδη[4]. Για πάνω από δύο αιώνες, το σωζόμενο χειρόγραφο δεν ήταν διαθέσιμο στους μεταφραστές και λόγιους, παρά μόνο όταν και η Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας το αγόρασε στα μέσα της δεκαετίας του 1820. Η πρώτη έκδοση στο Παρίσι έγινε το 1826[5] και ακολούθησε αυτή του Βερολίνου το 1831[6].

Οι μεταγενέστερες εκδόσεις του 1855[7] και του 1878[8] οι οποίες περιέχουν το πρωτότυπο Ελληνικό κείμενο, έχουν ουσιαστικά αντικατασταθεί από τις πρόσφατες εκδόσεις του 2004[9] και 2011[10].

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Ηρόδοτος, Ιστορίαι/Μελπομένη.44
  2. Parisinus suppl. gr. (Supplément grec) 443 (επίσης γνωστό ως Pithou MS από τον ιδιοκτήτη του κατά τον 16ο αιώνα, Pierre Pithou)
  3. Gerardus Vossius 1639
  4. John Hudson στο έργο του Geographi Graeci Minores
  5. Jean François Gail 1826
  6. Rudolf Heinrich Klausen, Hecataeii Milesii fragmenta; Scylacis Caryandensis Periplus, 1831
  7. Karl Müller 1855
  8. Ernst Fabricius 2η έκδοση 1878
  9. P. Counillon Pseudo-Skylax: le périple du Pont-Euxin: texte, traduction, commentaire philologique et historique. Bordeaux, 2004
  10. G. Shipley, Pseudo-Scylax's Periplus: Text, Translation, and Commentary Exeter, 2011

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]