Πενταγιοί Φωκίδας

Πενταγιοί
Πενταγιοί Πενταγιοί
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Στερεάς Ελλάδας
Περιφερειακή Ενότητα	Φωκίδας
Δήμος	δημοτική ενότητα Βαρδουσίων
Δημοτική Ενότητα	Βαρδουσίων
Γεωγραφία
Νομός	Φωκίδας
Υψόμετρο	950 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	93
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	330 61
Τηλ. κωδικός	2266

Οι Πενταγιοί Φωκίδος ή Πενταγιού, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι ορεινό χωριό της τέως επαρχίας Δωρίδας. Βρίσκεται κτισμένο σε υψόμετρο 950 μ. και σε απόσταση 80 χλμ. ΒΔ από την πρωτεύουσα του νομού, Άμφισσα. Αποτελεί την Τοπική Κοινότητα Πενταγιών και υπάγεται διοικητικά στην Δημοτική Ενότητα Βαρδουσίων του Δήμου Δωρίδος. Έχει μόνιμο πληθυσμό 246 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011.

Χτισμένο σε πλαγιά, το χωριό έχει θεά προς την ανατολή την κορυφογραμμή των Βαρδουσίων, ενώ τη δύση οριοθετεί το Ξεροβούνι.

Ιστορία

Το χωριό που συνδέεται με τον θρύλο της Μαρίας της Πενταγιώτισσας, ιδρύθηκε το 16ο αιώνα. Η ονομασία ίσως προήλθε από τους πέντε προστάτες αγίους του ή από τους πέντε δρόμους που ξεκινούν ακτινωτά από την Πενταγιού προς τα γύρω χωριά, ενώ κατά το μελετητή Ιωάννη Παπαγεωργίου, πήρε το όνομά του από τους πέντε αδερφούς (πέντε γιους) Καμπεραίους που πρωτοεγκαταστάθηκαν στο χωριό.

Κατά τον ιστορικό Δημήτρη Σταμέλο, στο σύγγραμμά του «Η Δωρίδα στην Τουρκοκρατία», το όνομα των Πενταγιών προήλθε από την επιτόπιο θανάτωση κατά τους διωγμούς Διοκλητιανού και Μαξιμιλιανού το 288 μ.Χ. πέντε νεαρών ατόμων, του Ευστρατίου, του Αυξεντίου, του Ευγενίου, του Μαρδαρίου και του Ορέστη λόγω των χριστιανικών τους πεποιθήσεων, οι οποίοι μετά την επικράτηση του χριστιανισμού ανακηρύχθηκαν Άγιοι. Προφανώς το χωριό λεγόταν αρχικώς «Πεντάγιοι» και αργότερα κατά παραφορά Πενταγιοί. Με την αυτή ονομασία λεγόταν για ένα διάστημα 30 ετών και το Γαλαξίδι κατά το τέλος του 17ου αιώνα.

Όταν το 1826, μετά την έξοδο του Μεσολογγίου, μία ομάδα αγωνιστών κατέφυγε στους Πενταγιούς, ο Μουσταφάμπεης με δύο χιλιάδες Τούρκους χτύπησε το χωριό. Έλληνες αγωνιστές με επικεφαλής τους Ράγκο και Τσόγκα τους καταδίωξαν προς τον ποταμό Κόκκινο όπου και νικήθηκαν από τον οπλαρχηγό Σκαλτσοδήμο στον ρύακα του Κόκκινου ποταμού, στην τοποθεσία που αποκαλείται μέχρι σήμερα «Τουρκόρεμα».

Απογραφές πληθυσμού

Απογραφή	1951	1961	1971	1981	1991	2001	2011
Πληθυσμός	337	251	169	182	134	267	246

Το χωριό σήμερα

Κύρια ασχολία των κατοίκων η γεωργία και η κτηνοτροφία. Η πλούσια πανίδα της περιοχής έχει καταστήσει τους Πενταγιούς κέντρο συγκέντρωσης κυνηγών και ορειβατών. Σήμερα υπάρχουν δύο παραδοσιακοί ξενώνες που λειτουργούν όλο τον χρόνο.

Αξιοθέατα

• Η πλακόστρωτη πλατεία του χωριού, με έναν πλάτανο να δεσπόζει στη μέση.
• Η εκκλησία των Παμμεγίστων Ταξιαρχών, με το ξυλόγλυπτο τέμπλο, δίπλα στην πλατεία.
• Το παλιό Μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονα, δύο χιλιόμετρα από τους Πενταγιούς, που λειτουργεί τουλάχιστον από το 1416.
• Η «μεγάλη βρύση», χώρος αναψυχής στο «κάτω χωριό» με πέντε πηγές και παιδική χαρά.
• Η «βρύση του Μαστρογιάννη» και τα «Τσωραίικα Πλατάνια», όπου λειτουργούσε παλιά η «πάνω πλατεία» του χωριού.
• Τα ορειβατικά μονοπάτια που οδηγούν στα εξωκλήσια.
• Το παραδοσιακό πανηγύρι στην πλατεία του χωριού, στις 26 και 27 Ιουλίου, στη γιορτή του Αγίου Παντελεήμονα.
• Το «ρουμελιώτικο αντάμωμα» που διοργανώνεται από τον Δήμο Βαρδουσίων. Ένα ολοήμερο παραδοσιακό ρουμελιώτικο γλέντι, κάθε καλοκαίρι το Σάββατο μετά τον Δεκαπενταύγουστο.
• Αρχοντικά Μαρίας Πενταγιώτισσας και Δημήτρη Τουρκάκη (Παπαγεωργίου)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Βαρδουσίων Αρχειοθετήθηκε 2007-11-02 στο Wayback Machine.