Ορνιθοπόλεμος

Γενική άποψη της της Χώρας των Σφακίων

Με την ονομασία ορνιθοπόλεμος φέρεται στην ιστορία της Κρήτης μια τρίχρονη εξέγερση κυρίως των κατοίκων της περιοχής των Σφακίων που συνέβη το 1470 επί Βενετοκρατίας της νήσου.

Αιτία αυτής της εξέγερσης ήταν μια επιπλέον φορολογία που επέβαλαν οι Βενετοί κατά την οποία κάθε πρώτη του μηνός όφειλε κάθε οικογενειάρχης να καταβάλει στον παρτσινέβελο, (= μεριδιούχο άρχοντα), κατά περιοχή, μια παχιά κότα (όρνιθα) ή το αντίτιμο αυτής ισότιμο με δέκα γαζέτες .Όσοι δεν συμμορφώνονταν στην καταβολή αυτή απειλούνταν με μαστίγωση και τρίμηνη εξορία, εκτοπισμό.
Όπως ήταν φυσικό ένα τέτοιο βαρύ μέτρο ξεσήκωσε διαμαρτυρίες ιδιαίτερα από τους αγρότες που δεν είχαν κότες αλλά και διενέξεις και προστριβές με τους εύπορους του νησιού που δεν αντιδρούσαν. Περισσότερες όμως αναστατώσεις παρατηρήθηκαν στα Σφακιά που ο τόπος, ιδιαίτερα άγονος, δεν παρείχε ικανό αριθμό ορνίθων. Έτσι, μετά από πολλές άκαρπες προσπάθειες των Σφακιανών όπως απαλλαγούν αυτού του βαρέος φόρου συμφώνησαν τουλάχιστον αντί ορνίθων να δίνουν τα αυγά τους. Μετά την άρνηση των Βενετών στην πρόταση αυτή οι Σφακιανοί προβαίνοντας σε συνέλευση στο λόφο του Αγίου Θεοδώρου αποφάσισαν να μη καταβάλουν πλέον αυτό τον φόρο, συντάσσοντας σχετική έκθεση επί των οικονομικών αδυναμιών της συγκεκριμένης περιοχής καταγγέλλοντας ταυτόχρονα παρεκτροπές και διάφορες σημειούμενες καταχρήσεις εκ μέρους των Βενετών. Την έκθεση αυτή έστειλαν στη συνέχεια στα Χανιά προκειμένου ν' αποσταλεί στη Γαληνοτάτη Βενετία. Οι Βενετοί όμως άρχοντες των Χανίων αντί να προσπαθήσουν να εξετάσουν το θέμα προβαίνοντας έστω σε κάποια ελάφρυνση, εξεμάνησαν και διέταξαν τη σύλληψη και φυλάκιση των κομιστών της έκθεσης αλλά και εκατοντάδων άλλων Σφακιανών.

Οι ενέργειες αυτές κορύφωσαν την αγανάκτηση με συνέπεια οι Σφακιανοί να εκδιώξουν αμέσως από τον τόπο τους τον Καστελλάνο, τον έπαρχο και κάθε Βενετό υπάλληλο προπαρασκευαζόμενοι για πόλεμο. Μετά από αυτή την εξέλιξη στάλθηκαν διάφορα στρατιωτικά αποσπάσματα τα οποία όμως τίποτε δεν κατάφεραν. Οι συγκρούσεις αυτές διατηρήθηκαν επί τρία χρόνια χωρίς όμως και να γίνεται καμία είσπραξη του φόρου. Έτσι μπροστά και στην παρουσία του Τούρκου μεγαλοπειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα που άρχιζε τότε να παρενοχλεί τις ακτές της Κρήτης η Βενετική διοίκηση αποφάσισε μονομερώς να δώσει τέρμα σ' αυτόν τον πόλεμο αποστέλλοντας στα Σφακιά ανώτερο υπάλληλο κομιστή πλήρους και γενικής αμνηστίας, αλλά και παραχώρησης προνομίων, όπως να μη εκδίδονται εντάλματα σύλληψης χωρίς αποδεδειγμένη ενοχή, να περιοριστεί η απληστία των τιμαριούχων σε όλο το νησί και τα δε Σφακιά να απαλλαγούν από κάθε φορολογία. Μάλιστα ο κομιστής των παραπάνω, παρουσία των Σφακιανών, έριξε στη φωτιά όλες τις δικογραφίες και εντολές που είχαν σχηματιστεί και εκδοθεί σε βάρος των τελευταίων.

Τελικά με την ευνοϊκή εξέλιξη αυτή ο επίμαχος φόρος των ορνίθων καταργήθηκε σε όλη την Κρήτη.

Πηγές

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια τ. ΙΘ΄, σ. 83