Οιχαλία (αρχαία πόλη)

Οἳ δ' εἶχον Τρίκκην καὶ Ἰθώμην κλωμακόεσσαν,
οἵ τ' ἔχον Οἰχαλίην πόλιν Εὐρύτου Οἰχαλιῆος,
τῶν αὖθ' ἡγείσθην Ἀσκληπιοῦ δύο παῖδε
ἰητῆρ' ἀγαθὼ Ποδαλείριος ἠδὲ Μαχάων·
τοῖς δὲ τριήκοντα γλαφυραὶ νέες ἐστιχόωντο.

Όμηρος, Ιλιάδα, Β 729-733

Η Οιχαλία ήταν αρχαία πόλη κράτος στην περιοχή της Θεσσαλίας και σύμφωνα με τον Όμηρο ( Ιλιάδα Β 729-733) συμμετείχε τον Τρωικό πόλεμο μαζί με άλλες δύο θεσσαλικές πόλεις (Τρίκαλα και Ιθώμη Καρδίτσας) στέλνοντας 30 καράβια. Αρχηγοί της αποστολής ήταν ο Μαχάονας και ο Ποδαλείριος, τέκνα του Ασκληπιού και ξακουστοί ιατροί και οι ίδιοι.

Ετυμολογία της λέξης Οιχαλία

Το όνομα της Οιχαλίας είναι σύνθετη λέξη με πρώτο συνθετικό το ρήμα Οίχομαι που σημαίνει φεύγω, απομακρύνομαι και το αλς που σημαίνει θάλασσα. Επομένως η Οιχαλία είναι η πόλη μέσω της οποίας έφευγες, απομακρυνόσουν από τη θάλασσα ή πόλη απομακρυσμένη από τη θάλασσα, οπωσδήποτε όμως το όνομα φανερώνει κάποια σχέση με τη θάλασσα. Το γεγονός αυτό ενισχύει την άποψη ότι ο χώρος όχι πολύ μακριά από την Οιχαλία αποτελούσε μεγάλη λίμνη, κατάλοιπο ίσως των κατακλυσμών που έγιναν το 8000 π.Χ. περίπου και είχαν σαν αποτέλεσμα τη μετατροπή ολόκληρης της πεδινής περιοχής σε μια τεράστια λίμνη.

Βασιλείς της Οιχαλίας

Ο πιο ξακουστός βασιλιάς της ήταν ο Εύρυτος επί της βασιλείας του οποίου η Οιχαλία γνώρισε την μεγαλύτερη της ακμή (12ο π.Χ. αιώνα). Ο Εύρυτος ήταν υιός του Μελανέα και εγγονός του θεού Απόλλωνα. Παντρεύτηκε με την Αντιόπη ή Αντιόχη, κόρη του Πύλα και απέκτησαν πέντε παιδιά, τον Ίφιτο, τον Τοξέα, τον Κλυτίο, τον Δηίονα και την Ιόλη. Ένας ακόμα απόγονος της γενιάς του Ευρύτου ήταν κατά την μυθολογική παράδοση ο Πέλιννος, γιος του Οιχαλιέα από την πόλη του Ευρύτου την Οιχαλία. Ο Πέλιννος ίδρυσε την αρχαία πόλη Πέλιννα ή Πελινναίον, που απλωνόταν ανάμεσα στην Τρίκκη και τη Φαρκαδόνα, στην αριστερή όχθη του Πηνειού ποταμού, στη διαδρομή από τη Λάρισα προς τα Τρίκαλα.

Χάρτης της Ομηρικής Ελλάδας. Με πράσινο πλαίσιο απεικονίζονται οι Αχαιοί και με πορτοκαλί οι Τρώες και οι σύμμαχοι.

Γεωγραφική τοποθέτηση

Την Οιχαλία και τον Εύρυτο διεκδίκησαν ως τέκνο τους πολλές περιοχές της Ελλάδας, εγκυρότερη όμως φαίνεται να είναι αυτή της Θεσσαλίας. Η άποψη αυτή βασίζεται στον Όμηρο που ήταν ο πρώτος αρχαίος συγγραφέας που αναφέρει την Οιχαλία του Ευρύτου και την τοποθετεί στην Θεσσαλία. Η αναφορά αυτή περιέχεται στην Β ραψωδία της Ιλιάδας όπου ό Όμηρος παραθέτει έναν κατάλογο των καραβιών και των βασιλείων που συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο. Ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα αποκτά αυτή η άποψη από το γεγονός ότι ο όμηρος για την συγγραφή αυτού του καταλόγου, βασίστηκε σε προϋπάρχοντα κείμενα που έφεραν αυτές τις πληροφορίες και χρονολογούνται στη μυκηναϊκή εποχή (1600-1100 π.Χ). Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται από τον όμηρο και για τον Ίφιτο γιο του Ευρύτου του Οιχαλέως και στην Οδύσσεια (Οδύσσεια Φ 13 - 41,Θ 223 -228)

Σημαντική είναι και η αναφορά του Στράβων (Γεωγραφικά κεφ. Θ παρ. 5,17 ) που τοποθετεί την Οιχαλία στην περιοχή της Θεσσαλίας και συγκεκριμένα στην περιοχή κοντά στην Τρίκκη και την Φαρκαδόνα. Στα Γεωγραφικά του ο Στράβων συναντά και άλλες πόλεις με το όνομα Οιχαλία σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, δέχεται όμως την άποψη του Απολλοδώρου που λέει ότι εάν υπήρχαν δύο πόλεις με το όνομα Οιχαλία, τότε ο Όμηρος θα τις διαχώριζε όπως έκανε και σε άλλες αντίστοιχες περιπτώσεις. (Γεωγραφικά κεφ. Η παρ.3,6)

Το τέλος της Αρχαίας Οιχαλίας

Η γνωστότερη ιστορία της Οιχαλίας, κατά την μυθολογική παράδοση, είναι αυτή του Ηρακλή και της Ιόλης, που οδήγησε και στην καταστροφή της πόλης. Ο Ηρακλής ερωτεύθηκε την Ιόλη και τη ζήτησε σε γάμο, αλλά ο Εύρυτος, προκειμένου να αποχωρισθεί τη μονάκριβη κόρη του, προκήρυξε πανελλήνιο αγώνα τοξοβολίας με την Ιόλη ως έπαθλο για όποιον τον νικούσε. Ο Ηρακλής, που κατά ειρωνεία της τύχης είχε μάθει την τέχνη της τοξοβολίας από τον ίδιο τον Εύρυτο (Απολλόδωρος, Β 6,3), κατόρθωσε να τον νικήσει. Τότε ο Εύρυτος και οι γιοί του προφασίσθηκαν ότι φοβούνταν μήπως ο ήρωας καταληφθεί και πάλι από μανία και σκοτώσει τα παιδιά του, και αρνήθηκαν να του παραδώσουν την Ιόλη. Από τα παιδιά του Ευρύτου μόνο ο Ίφιτος πήρε το μέρος του Ηρακλή και υπεστήριζε ότι έπρεπε να του δώσουν την Ιόλη.

Ο Ηρακλής σκοτώνει τον Εύρυτο.

Ο Ηρακλής τότε έφυγε για λίγο για να γλυτώσει την Άλκηστη από τα χέρια του Άδη. Επιστρέφοντας, βρήκε τον Εύρυτο να εξακολουθεί να αρνείται να του δώσει την κόρη του. Μάλιστα του είχαν κλέψει κάτι βόδια ή άλογα και κατηγορούσε για την κλοπή τον ήρωα. Ο Ίφιτος είπε ότι θα τα έβρισκαν και ότι δεν έφταιγε σε αυτό ο Ηρακλής. Πριν όμως ξεκινήσουν για την έρευνα, ο Ηρακλής καταλήφθηκε και πάλι από μανία και σκότωσε τον Ίφιτο. Στο σημείο αυτό η μυθική παράδοση έχει πολλές παραλλαγές. Σύμφωνα με μία, ο Ηρακλής όταν συνήλθε μετανόησε και πρώτα θέλησε να εξαγνισθεί για το νέο του έγκλημα, καθώς είχε αρρωστήσει μετά τον θάνατο του Ιφίτου. Ταξίδεψε λοιπόν στους Δελφούς και δέχθηκε τον χρησμό ότι έπρεπε να πωληθεί ως δούλος και να πληρώσει αποζημίωση στον Εύρυτο. Ο Εύρυτος δεν δέχθηκε τα χρήματα, αλλά ο Ηρακλής έμεινε επί τρία χρόνια δούλος της Ομφάλης. Στη συνέχεια, επέστρεψε στην Οιχαλία, κυρίευσε την πόλη, σκότωσε Εύρυτο και τους γιούς του και μετέφερε την Ιόλη στην Τραχίνα με σκοπό να την κάνει γυναίκα του. Κατ' άλλη εκδοχή (Απολλόδωρος, Β 7,7) ο ήρωας ζήτησε κατευθείαν τη βοήθεια των Αρκάδων, των Μηλιέων της Τραχίνας και των Επικνημιδίων Λοκρών, εκστράτευσε εναντίον της Οιχαλίας, την κατέλαβε και σκότωσε τον Εύρυτο και τους γιους του.

Η αρχαία πόλη παύει οριστικά να υπάρχει μετά το 1000 π.Χ. – 800 π.Χ. και την επικράτηση των Θεσσαλών στην περιοχή.

Πηγές

• Ομήρου Ιλιάδα, Ραψωδία Β
• Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία Φ
• Ομήρου Οδύσσεια, Ραψωδία Θ
• Στράβων, Γεωγραφικά, Κεφ. Θ
• Στράβων, Γεωγραφικά, Κεφ. Η
• Απολλόδωρος Β
• Τοποθεσία Αρχαίας Οιχαλίας

Βιβλιογραφία

• Ιωάννης Ε. Ρίζος, Οιχαλία, Τόμος Ι, Εκτ. Στασινόπουλος, 1990