Μουκατάς του Μετσόβου

Ο Μουκατάς (mukata‘a) ήταν μια φορολογική ενότητα η οποία, σύμφωνα με τα συστήματα που εφαρμόζονταν ευρύτατα κατά τους αιώνες παρακμής του οθωμανικού δημοσιονομικού μηχανισμού. Η Χώρα Μετσόβου συνιστούσε έναν mukata‘a, δηλαδή μία φορολογική ενότητα της οποίας οι πρόσοδοι εκμισθώνονταν σε malikâne όρος που προσδιόριζε τους ισόβιους εκμισθωτές φορολογικών ενοτήτων.

Στην οθωμανική αυτοκρατορία προσδιόριζαν με τον όρο mukata‘a φορολογικές ενότητες ή περιοχές, τμήματα αγαθών του κράτους ή άλλες πηγές εσόδων τις οποίες, για να διευκολυνθεί το κράτος στο έργο του, τις παραχωρούσε σε iltizâm, δηλαδή σε ιδιώτες υπό προθεσμία(tahvi). Παραχωρούνταν προς ενοικίαση με δημοπρασία (müzayede) σε εκείνον που προσφέρονταν να εξοφλήσει το δημόσιο θησαυρό με το υψηλότερο ποσό. Το οθωμανικό κράτος, διαπιστώνοντας ότι η προσωρινή μίσθωση και η συνεχής εναλλαγή εκμισθωτών δημιουργούσε εισπρακτικές δυσχέρειες και αύξανε τις αυθαιρεσίες προς τους φορολογούμενους καθιέρωσε το σύστημα των malikâne, δηλαδή το σύστημα των ισόβιων εκμισθωτών συγκεκριμένων φορολογικών ενοτήτων. Σε αυτό ακριβώς το σημείο συγκλίνουν οι πολιτικές δομές της Χώρας Μετσόβου με το φορολογικό σύστημα της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Οι βοεβόδες της, δηλαδή οι Οθωμανοί αξιωματούχοι που τους είχε  ανατεθεί η εποπτεία της, αναφέρονται στις τοπικές πηγές και ως «μαλικιανέ σαημπίδες ή ζαεμπίδες», γεγονός που μαρτυρεί ότι η νομή της Χώρας Μετσόβου από αυτούς ήταν ισόβια και αποσκοπούσε στην τήρηση των όσων διέταζαν τα, σχετικά με το Μέτσοβο, σουλτανικά φιρμάνια.

Πηγές

• Η. Gerbe, MUKĀTA‘A, The Encyclopaedia of Islam, (VII: 508a).
• Β. Cvetkova, «Η εξέλιξη του τουρκικού φεουδαλικού καθεστώτος από τα τέλη του ΙΣΤ΄ως τα μέσα του ΙΗ΄αιώνα», στο Η οικονομική δομή των Βαλκανικών

χωρών στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας ιε΄ -ιθ΄ αι, εκδ. Μέλισσα, Αθήνα 1979, σελ. 93 -95, 103,

• H.Inalcik, The Emergence of big farms, çiftliks: state, landlords and tenants, Collection Turcica III, éd. Peeters, Leuvain 1983, σελ. 111-112
• Γ.Πλατάρης, Κώδικας Χώρας Μετσόβου των ετών 1708-1907, Αθήνα 1982, σελ. 19-20.
• L. Darling, Revenue-raising and legitimacy. Tax collection and finance administration in the Ottoman Empire 1560-1660, Λάιντεν-Ν. Υόρκη - Κολωνία 1996, σελ.

119-16