Μανουήλ Χρυσολωράς

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μανουήλ Χρυσολωράς
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Μανουήλ Χρυσολώρας (Ελληνικά)
Γέννηση1355
Κωνσταντινούπολη
Θάνατος15  Σεπτεμβρίου 1415[1]
Κωνσταντία[2]
Χώρα πολιτογράφησηςΒυζαντινή Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςμεσαιωνική ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταφιλόσοφος
μεταφραστής
συγγραφέας[3]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Μανουήλ Χρυσολωράς (Κωνσταντινούπολη, 1355 – Κωνσταντία, 15 Σεπτεμβρίου 1415) ήταν από τους κυριότερους συγγραφείς και πρωτεργάτες της εισαγωγής της ελληνικής παιδείας και γραμματείας στην Ιταλία κατά τα τελευταία έτη ζωής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πριν την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453). Το συγγραφικό του έργο δεν ήταν εκτεταμένο, ο διδακτικός του όμως ρόλος στην πρώιμη Αναγέννηση υπήρξε αποφασιστικός.[4]

Βιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1355 σε επιφανή βυζαντινή οικογένεια[5].

Απέκτησε μεγάλη μόρφωση και κλασσική παιδεία, παρακολουθώντας διαλέξεις και του Γεώργιου Γεμιστού[5] και συνδέθηκε με τον περίπου συνομήλικό του Αυτοκράτορα Μανουήλ Β' Παλαιολόγο.

Στην Φλωρεντία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1394 ή 1395, επειδή ήταν γνώστης της λατινικής γλώσσας, εστάλη από τον Αυτοκράτορα Μανουήλ Β' Παλαιολόγο στη Βενετία για να διαπραγματευτεί την αποστολή βοήθειας κατά των τουρκικών επιθέσεων που πολιορκούσαν την Πόλη υπό το σουλτάνο Βαγιαζήτ Α'.

Το 1396 ή 1397 προσκλήθηκε στη Φλωρεντία να διδάξει αρχαία ελληνικά από τον μαικήνα Πάλα Στρότσι και τον προστάτη των γραμμάτων Κολούτσιο Σαλουτάτι. Την εποχή εκείνη στη Φλωρεντία άνθιζε το ενδιαφέρον για τις κλασικές σπουδές και τα ελληνικά ως γλώσσας φορέος τους. Ο Χρυσολωράς άρχισε με ελάχιστα μέσα, μερικά χειρόγραφα από τα έπη του Ομήρου, αλλά με τη μεταδοτικότητά του ενέπνευσε ενθουσιασμό στους μαθητές του. Βασίστηκε εν μέρει στην εργασία που είχε αρχίσει 35 χρόνια πριν στην ίδια πόλη ο Λεόντιος Πιλάτος.

Στον Χρυσολωρά ανήκει η τιμή ότι προετοίμασε για τους άλλους Βυζαντινούς λόγιους τον δύσκολο δρόμο, που οδηγούσε στις ελληνικές σπουδές, γιατί έπρεπε να διδάξει σε ξένους που δεν είχαν καμία σχετική προπαιδεία[6]. Και αυτή ακριβώς η ανάγκη τον έκανε να συντάξει τη πρώτη στοιχειώδη γραμματική με τον τίτλο Ερωτήματα γιατί είχε γραφτεί με τη μορφή απλών ερωτήσεων και απαντήσεων. Ο Χρυσολωράς, σκυμμένος με τους μαθητές του επάνω στα αρχαία ελληνικά κείμενα, αντιμετωπίζει το μεγαλύτερο πρόβλημα της μεταφράσεως και το λύνει με την πιο αποτελεσματική μέθοδο την οποία συνοψίζει στις τρεις λατινικές λέξεις "transferre et sententiam" που σημαίνουν: να προσπαθείς να μεταφράζεις το κείμενο κατά λέξιν όπου είναι δυνατόν, αλλιώς όμως πιο ελεύθερα για να αποδίδει πιστά το νόημά του με τις κατάλληλες λέξεις ή εκφράσεις στη δική σου γλώσσα. Ήταν μια νέα αντίληψη για την εποχή εκείνη, εντελώς διαφορετική από τη σχολαστική και κατά λέξιν μετάφραση που ακολουθούσαν ως τότε, όπως είχε κάνει ο Λεόντιος Πιλάτος.

Δίδαξε έπειτα τα ελληνικά γράμματα στη Βενετία, το Μιλάνο, την Πάντοβα, τη Παβία, τη Μπολόνια και τελικά στη Ρώμη. Τόνωσε το ενδιαφέρον για απόκτηση νέων ελληνικών χειρογράφων από τον Ελλαδικό χώρο, κάτι που πραγματοποίησαν σύντομα λόγιοι όπως ο Τζιοβάνι Αουρίσπα, ο Φραγκίσκος Φίλελφος αλλά κι άρχοντες όπως ο Κολούτσιο Σαλουτάτι κι ο Κόζιμο των Μεδίκων.

Το 1400 συνάντησε στην Παβία τον Μανουήλ Παλαιολόγο που είχε ξεκινήσει ο ίδιος αναζήτηση οικονομικής ή και στρατιωτικής στήριξης για να ανακουφίσει την Κωνσταντινούπολη από την πολυετή πολιορκία.

Το 1403, αφού η πολιορκία είχε επιτέλους λυθεί χάρη στην ήττα των Οθωμανών στη μάχη της Άγκυρας(1402), ο Χρυσολωράς ταξίδεψε και πάλι στην Κωνσταντινούπολη συνοδευόμενος από τον μαθητή του Γκουαρίνο ντα Βερόνα.

Από το 1406 ταξίδεψε από την Κωνσταντινούπολη πέρα από την Ιταλία, σε διπλωματική αποστολή για συμμαχίες για το Βυζάντιο κι έφτασε στο Παρίσι, τη Βαρκελώνη και την Αγγλία (Λονδίνο και Salisbury)[7], χωρίς όμως απτά αποτελέσματα εκτός από κατανόηση.

Το 1409 ο Αντίπαπας Αλέξανδρος Ε΄ τον ονόμασε Καρδινάλιο και του ανέθεσε το έργο της Ένωσης των Εκκλησιών[8], γεγονός που αποδεικνύει την εκ μέρους του αποδοχή του καθολικού δόγματος.

Έγκαταστάθηκε στη Μπολόνια το 1410 και τελικά στη Ρώμη από το 1411 ως το 1413[7], μετά από πρόσκληση του παλιού του μαθητή Λεονάρντο Μπρούνι, συμμετέχοντας στις προσπάθειες σύγκλησης ενωτικής Συνόδου για να ξεπεραστεί το Σχίσμα της καθολικής Εκκλησίας. Το 1413 εστάλη σε νέα διπλωματική αποστολή στο Λουγκάνο, στον γερμανό βασιλιά Σιγισμόνδο, όπου δέχτηκε να γίνει η Σύνοδος τον επόμενο χρόνο(1414) στην Κωνσταντία της Γερμανίας, δηλ. σε έδαφος μακριά από την επιρροή του Πάπα.

Ο Μανουήλ έλαβε μέρος στη σημαντική για την καθολική Εκκλησία Σύνοδο της Κωνσταντίας, όπου επιχειρηματολόγησε υπέρ της Ένωσης των χριστιανικών κρατών κατά των Τούρκων οι οποίοι θα τους απειλούσαν σύντομα κι άμεσα, αλλά και πάλι δεν εισακούστηκε. Άφησε την τελευταία πνοή κατα τη διάρκεια της Συνόδου, στις 15 Σεπτεμβρίου του 1415 σε ηλικία 60 χρονών κι ετάφη εκεί.

Η επιτύμβια πλάκα του στο Μοναστήρι των Δομινικανών στην Κωνσταντία της Γερμανίας με εγκωμιαστικό επίγραμμα του μαθητή του Πιερ Πάολο Βερτζέριο σώζεται εως σήμερα.

Ανιψιός του ήταν ο λόγιος Ιωάννης Χρυσολωράς που επίσης άφησε την Κωνσταντινούπολη κι έζησε στην Ιταλία για να διδάξει ελληνικά. Η κόρη του Ιωάννη παντρεύτηκε τον μαθητή του Μανουήλ Φραγκίσκο Φίλελφο.

Διδακτικό έργο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανάμεσα στα έργα του συναντούμε:

  • Ερωτήματα με μορφή ερωταποκρίσεων,
  • Σύγκρισις Παλαιάς και Νέας Ρώμης (δηλ.της Ρώμης με την Κωνσταντινούπολη) και μεταφράσεις στα λατινικά κλασσικών έργων, όπως
  • Πολιτεία του Πλάτωνα και
  • Οδύσσεια του Ομήρου

Τα Ερωτήματά του βρήκαν μεγάλη ανταπόκριση για πολλά χρόνια μετά τον θάνατό του. Ήταν η πρώτη ελληνική γραμματική που εκτυπώθηκε περί το 1471 και χρησιμοποιήθηκε από τον Δημήτριο Χαλκοκονδύλη, τον Έρασμο και τον Γιόχαν Ρόιχλιν. Ο Γκουαρίνο τη μετέφρασε στα λατινικά[7].

Μαθητές του στη Σχολή της Φλωρεντίας υπήρξαν σπουδαίου ουμανιστές όπως ο Πότζιο Μπρατσολίνι, ο Νικολό ντε Νικολί, ο Λεονάρντο Μπρούνι, Ρομπέρτο Ρόσσι, ο Λεονάρδος Τζουστιάνι, ο Πάλλα Στρότσι, ο Γιάκομπο Άντζελι ντα Σκαρπερία, Κάρλο Μαρσουρπίνι (Αρετίνος), Πιερ Πάολο Βερτζέριο (ο γηραιότερος) και στο Μιλάνο ο Φραγκίσκος Φίλελφος καθώς και ο Γκουαρίνο ντα Βερόνα, ο Ουμπέρτο Ντετσέμπριο, Αμπρόζιο Τραβερσάρι κ.α.

Ιδιαίτερη αναφορά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χρυσολωράς υπήρξε ο λόγιος που έδωσε την πρώτη σοβαρή ώθηση για την άνθηση των ελληνικών σπουδών στην Ιταλία. Αντιμετωπίζοντας τη Δύση όχι ως τον αντίποδα της Ανατολής, συνέβαλε στην πολιτισμική προσέγγιση των δύο μερών της διηρημένης χριστιανοσύνης.[9]

" «Ως πρεσβευτής του Μανουήλ Β΄, κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο Παρίσι (1408), δώρισε εκ μέρους του αυτοκράτορα στο μοναστήρι του Αγίου Διονυσίου πολύτιμο ιστορημένο χειρόγραφο (σώζεται ως σήμερα) που περιείχε έργα του Διονυσίου Αρεοπαγίτη.»

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ διάφοροι συγγραφείς: «Enciclopedia Treccani». (Ιταλικά) Εγκυκλοπαίδεια Treccani. Ινστιτούτο της Ιταλικής Εγκυκλοπαίδειας. 1929.
  2. ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  3. ↑ «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
  4. ↑ Μ.Μανουσάκας και Κ.Στάικος (επιμ.) Η εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων κατά την εποχή της Ιταλικής Αναγέννησης (1469-1523), Αθήνα 1986
  5. ↑ 5,0 5,1 «Chrysoloras, Manuel». 1911 Encyclopædia Britannica Volume 6. https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Chrysoloras,_Manuel. 
  6. ↑ Sathas, Kōnstantinos N. (1960). Neoellēnikē philologia : viographia tōn en tois grammasi dialampsantōn Hellen̄ōn, apo tēs katalyseōs tēs Vyzantinēs Autokratorias mechri tēs Hellēnikēs ethnegersias (1453-1821). En Athēnais : I. Chiōtellē. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «Manuel Chrysoloras - Renaissance and Reformation - Oxford Bibliographies - obo». www.oxfordbibliographies.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Απριλίου 2019. 
  8. ↑ Αριστείδης Πανώτης (2008). Το Συνοδικόν της εν Ελλάδι Εκκλησίας. A. Εκδόσεις Σταμούλη. σελ. 3335. ISBN 978-960-8116-17-7. 
  9. ↑ G. Cammelli, I dotti bizantini e le origini dell'Umanesimo I. Manuele Crisolora (Φλωρεντία (1941)

Συγγράμματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • «Βιογραφικό Λεξικό», εκδόσεις Παγουλάτου
  • Αριστείδης Πανώτης (2008). Το Συνοδικόν της εν Ελλάδι Εκκλησίας. A. Εκδόσεις Σταμούλη. ISBN 978-960-8116-17-7. 

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Αιμίλιος Λεγκράν: Notice biographique sur Manuel Chrysoloras, Paris 1894.
  • I.Thomson, Manuel Chrysoloras and the early Italian Renaissance, Greek, Roman and Byzantine Studies (1966)
  • N.G.Wilson, From Byzantinum to Italy, Greek Studies in the Italian Renaissance, London 1999 ISBN 0-7156-24180
  • Σπουρλάκου Αμαλία, «Είναι ο Μανουήλ Χρυσολωράς ο συγγραφεύς του έργου «Κεφάλαια, ότι και εκ του υιού το άγιον πνεύμα εκπορεύεται..;», Θησαυρίσματα / Thesaurismata 2 (1963), 83-117


Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μανουήλ_Χρυσολωράς&oldid=10262147"