Λίνα Βερτμίλερ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Λίνα Βερτμίλερ
Η Λίνα Βερτμίλερ το 2011
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Lina Wertmüller (Ιταλικά)
Γέννηση14 Αυγούστου 1928
Ρώμη
Θάνατος9 Δεκεμβρίου 2021 (93 ετών)
Ρώμη
ΣπουδέςΕθνική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης Silvio D'Amico
Ιδιότητασεναριογράφος, σκηνοθέτης κινηματογράφου[1], στιχουργός και σκηνοθέτης[2][3]
ΣύζυγοςΕνρίκο Τζομπ
ΤέκναZulima
ΣυγγενείςΜάσιμο Βερτμίλερ (ανιψιός)
Είδος τέχνηςΚινηματογράφος (σεναριογράφος, σκηνοθέτης)
Ιστοσελίδαhttp://www.linawertmuller.com/
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Η Αρκάντζελα Φελίτσε Ασούντα Βερτμίλερ φον Ελγκ Εσπανιόλ φον Μπραουάιχ (ιταλ.: Arcangela Felice Assunta Wertmüller von Elgg Español von Braueich, 14 Αυγούστου 1928- 9 Δεκεμβρίου 2021 ), γνωστή ως Λίνα Βερτμίλερ (ιταλ.: Lina Wertmüller), ήταν Ιταλίδα σκηνοθέτρια, σεναριογράφος και συγγραφέας. Είναι κυρίως γνωστή για την δουλειά της στον κινηματογράφο, αλλά ασχολήθηκε εκτεταμένα με το θέατρο και την τηλεόραση. Οι ταινίες της χαρακτηρίζονται από μακροσκελείς τίτλους,[4] πολιτικό περιεχόμενο, χιουμοριστικά στοιχεία και έντονο ερωτισμό.[5]

Η Βερτμίλερ αναδείχθηκε ως μία από τις πλέον καταξιωμένες και αμφιλεγόμενες σκηνοθέτες της δεκαετίας του 1970, αλλά η επιτυχία της περιορίστηκε στην περίοδο αυτή.[6] Το 1972 ήταν η πρώτη γυναίκα υποψήφια στο Διεθνές Φεστιβάλ των Καννών για την ταινία Μίμης ο σιδεράς (1972) και το 1976 έγινε η πρώτη γυναίκα που απέσπασε υποψηφιότητα Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας για την ταινία Ο Πασκουαλίνο και οι 7 καλλονές (1975).[7][8] Άλλες σημαντικές ταινίες της είναι οι Ιστορία έρωτα και αναρχίας (1973) και Η κυρία και ο ναύτης (1974). Το 2019 έλαβε Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της προσφοράς της στον χώρο του κινηματογράφου.[9] Απεβίωσε σε ηλικία 93 ετών στις 9 Δεκεμβρίου 2021.[10]

Πρώτα χρόνια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Βερτμίλερ γεννήθηκε το 1928 στην Ρώμη.[7] Οι γονείς της ήταν οι Φεντερίκο Βερτμίλερ, δικηγόρος στο επάγγελμα, και Μαρία Σανταμαρία-Μαουρίτσιο.[11] Η Βερτμίλερ έχει καταγωγή από την Ελβετία, καθώς, στις αρχές του 19ου αιώνα, ένας πρόγονος από τη μεριά του πατέρα της είχε εγκαταλείψει τη χώρα και είχε εγκατασταθεί στη Νάπολη μετά τη φόνευση του αντιπάλου του σε μονομαχία.[12]

Η Βερτμίλερ ήταν ιδιαίτερα αντιδραστική σαν έφηβη, με αποτέλεσμα να αποβληθεί από τουλάχιστον δεκαπέντε καθολικά σχολεία.[12] Στα μαθητικά της χρόνια γνώρισε την Φλόρα Καραμπέλα, μετέπειτα ηθοποιό και σύζυγο του Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι.[12] Σύμφωνα με την ίδια, κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο πατέρας της προστάτευε παρτιζάνους και έκρυβε μια οικογένεια Εβραίων στο σπίτι του.[11]

Το 1951, η Βερτμίλερ αποφοίτησε από την Εθνική Ακαδημία Δραματικής Τέχνης Σίλβιο Ντ' Αμίκο.[13]

Καριέρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1960, η Βερτμίλερ εργάστηκε στο θέατρο σαν ηθοποιός, αναλαμβάνοντας επίσης την σκηνοθεσία και τη συγγραφή.[13] Ασχολήθηκε επίσης με το κουκλοθέατρο, διασκευάζοντας έργα του Φραντς Κάφκα και άλλων συγγραφέων.[11] Κατά την περίοδο αυτή γνώρισε τον Τζιανκάρλο Τζιανίνι, ο οποίος θα πρωταγωνιστούσε αργότερα σε πολλές από τις ταινίες της.[13] Η πορεία της Βερτμίλερ στον κινηματογράφο ξεκίνησε ως βοηθός σκηνοθετών. Μεταξύ αυτών ήταν ο Φεντερίκο Φελίνι, με τον οποίο συνεργάστηκε στο περίφημο 8½ (1963). Ανέπτυξαν μια πολυετή φιλία[14] και, σύμφωνα με την ίδια, η επαφή της με τον Φελίνι κατέστη καθοριστικής σημασίας για την ενασχόλησή της με τον κινηματογράφο: «Τότε γνώρισα τον Φελίνι... και από τότε άλλαξαν όλα. Είδα έναν τρόπο να κάνεις ταινίες, που έμεινε μέσα μου για πάντα».[15]

Το 1963 προβλήθηκε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο, I basilischi, που απεικονίζει την ληθαργική ζωή της νεολαίας σε μια μικρή πόλη της Νοτίου Ιταλίας. Με την ταινία αυτή, η Βερτμίλερ έγινε δεκτή από τους Ιταλούς κριτικούς ως ένα από τα μεγαλύτερα ταλέντα του ιταλικού κινηματογράφου.[16] Ακολούθησε η πρώτη της δουλειά στην τηλεόραση, η κωμική σειρά Il giornalino di Gian Burrasca (1964-1965). Τα επόμενα χρόνια, η Βερτμίλερ σκηνοθέτησε και έγραψε τρεις ταινίες, ενώ συνέχισε να δημιουργεί για το θέατρο, συχνά σε συνεργασία με τον Φράνκο Τζεφφιρέλλι και τον άντρα της, Ενρίκο Γιομπ.[11] Ασχολήθηκε επίσης με το ραδιόφωνο.[17]

Με τη σύμπραξη του Τζιανκάρλο Τζιανίνι, ίδρυσε την εταιρεία παραγωγής ταινιών Liberty Films.[11] Στην πέμπτη της ταινία, Μίμης ο σιδεράς (1972), ο Τζιανίνι υποδύεται έναν εργάτη από τη Σικελία, ο οποίος βρίσκεται μπλεγμένος με την Μαφία. Η ταινία εδραίωσε την Βερτμίλερ σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς τέθηκε σε υποψηφιότητα για τον Χρυσό Φοίνικα[18] και είχε αξιοσημείωτη επιτυχία στους αμερικανικούς κινηματογράφους.[19]

Σκηνή από την ταινία Ιστορία έρωτα και αναρχίας

Ακολούθησε η Ιστορία έρωτα και αναρχίας (1973), που διηγείται το εγχείρημα ενός αναρχικού να δολοφονήσει, με την βοήθεια μία πόρνης, τον Μπενίτο Μουσολίνι. Η ταινία προτάθηκε για τον Χρυσό Φοίνικα και ο Τζιανκάρλο Τζιανίνι απέσπασε το Βραβείο Ανδρικού Ρόλου.[20]

Το 1974 προβλήθηκαν δύο ταινίες της Βερτμίλερ, με προεξέχουσα την Η κυρία και ο ναύτης, μια κωμωδία στην οποία ένας φτωχός ναύτης και μια υπεροπτική πλούσια κυρία ναυαγούν σε ένα μικρό νησί. Η ταινία, παρότι έλαβε καλές κριτικές, προκάλεσε αντιδράσεις για υποτιθέμενο μισογυνιστικό περιεχόμενο.[21]

Ο Πασκουαλίνο και οι 7 καλλονές (1975) είναι η διασημότερη ταινία της Βερτμίλερ. Ο πρωταγωνιστής προσπαθεί να επιβιώσει εν μέσω του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αρχικά πολεμώντας για την Φασιστική Ιταλία και αργότερα ως αιχμάλωτος σε ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η ταινία αυτή είχε μεγάλη εισπρακτική επιτυχία[22] και έλαβε υποψηφιότητες για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας,[23] Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας και Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου για την Βερτμίλερ, Όσκαρ Α' Ανδρικού Ρόλου για τον Τζιανίνι και Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας.[24] Έτσι, η Βερτμίλερ έγινε η πρώτη γυναίκα που προτείνεται για το Όσκαρ Καλύτερης Σκηνοθεσίας.[22] Πάντως, υπήρξαν πολλές αρνητικές κριτικές, κυρίως αναφορικά με μισογυνιστικές απόψεις[25] και την ανακριβή απεικόνιση των συνθηκών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.[26]

Η επιτυχία των τελευταίων αυτών ταινιών ώθησε την Warner Bros. να προσφέρει στην Βερτμίλερ ένα συμβόλαιο για τέσσερις ταινίες στην αγγλική γλώσσα. Η Μια νύχτα γεμάτη βροχή (1978) ήταν υποψήφια για την Χρυσή Άρκτο στο Διεθνές Φεστιβάλ του Βερολίνου,[27] αλλά δεν είχε την αναμενόμενη ανταπόκριση, με αποτέλεσμα η Warner Bros. να διακόψει το συμβόλαιο.[28] Γενικά οι επόμενες ταινίες της Βερτμίλερ δεν γνώρισαν την επιτυχία των προηγούμενων εγχειρημάτων της, με μοναδική εξαίρεση την Καμόρα (1986), που προτάθηκε για Χρυσή Άρκτο[27] και απέσπασε τρία Βραβεία Νταβίντ ντι Ντονατέλο και τέσσερα Βραβεία Νάστρο ντ' Αρτζέντο.[29] Παράλληλα, συνέχισε να κάνει δουλειές στο θέατρο, όπως η παραγωγή της Κάρμεν του Ζωρζ Μπιζέ, το 1986, η οποία έλαβε πολύ καλές κριτικές.[12]

Φωτογραφία της Λίνα Βερτμίλερ από το 1987

Τις δεκαετίες του 1990 και 2000, η Βερτμίλερ σκηνοθέτησε και έγραψε αρκετές κινηματογραφικές ταινίες, όπως η Sabato, domenica e lunedì (1990), με πρωταγωνίστρια τη Σοφία Λόρεν, η οποία προτάθηκε για Χρυσό Χιούγκο στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σικάγου.[30] Τα τελευταία χρόνια, η Βερτμίλερ ασχολείται κυρίως με την τηλεόραση και το θέατρο. Η πιο πρόσφατη ταινία της είναι η Roma, Napoli, Venezia... in un crescendo rossiniano (2014), ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ μικρού μήκους για τον Τζοακίνο Ροσίνι.

Στιλ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η συνεργασία της Βερτμίλερ με τον Φελίνι επηρέασε σημαντικά το κινηματογραφικό στιλ της,[4] το οποίο έχει χαρακτηριστεί «φαντασμαγορικό, ερωτικό, κομικό, τραγικό, προβοκατόρικο».[15]

Φιλμογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σαν σεναριογράφος και σκηνοθέτης
Έτος Τίτλος Ελληνικός τίτλος
1963 Ι Basilischi
1965 Questa volta parliamo di uomini Ας μιλήσουμε για άντρες
1967 Non stuzzicate la zanzara Ξεφάντωμα με την Παβόνε
1968 Il mio corpo per un poker
1972 Mimì metallurgico ferito nell'onore Μίμης ο σιδεράς
1973 Film d'amore e d'anarchia, ovvero stamattina alle 10 in Via dei Fiori nella nota casa di tolleranza Ιστορία έρωτα και αναρχίας
1974 Tutto a posto e niente in ordine Όλα άνω κάτω
1974 Travolti da un insolito destino nell'azzurro mare d'agosto Η κυρία και ο ναύτης
1975 Pasqualino Settebellezze Ο Πασκουαλίνο και οι 7 καλλονές
1978 La fine del mondo nel nostro solito letto in una notte piena di pioggia Μια νύχτα γεμάτη βροχή
1978 Un fatto di sangue nel comune di Siculiana fra due uomini per causa di una vedova. Si sospettano moventi politici Εκδίκηση
1981 È una domenica sera di novembre
1983 Scherzo del destino in agguato dietro l'angolo come un brigante da strada
1984 Sotto... sotto... strapazzato da anomala passione
1986 Un complicato intrigo di donne vicoli e delitti
1986 Notte d'estate con profilo greco, occhi a mandorla e odore di basilico Καλοκαιρινή νύχτα με ελληνικό προφίλ
1987 Imago urbis
1989 12 registi per 12 città
1989 Il decimo clandestino
1989 In una notte di chiaro di luna
1990 Sabato, domenica e lunedì
1992 Io speriamo che me la cavo
1996 Metalmeccanico e parrucchiera in un turbine di sesso e politica
1996 Ninfa plebea
1999 Ferdinando e Carolina
2001 Francesca e Nunziata
2004 Peperoni ripieni e pesci in faccia
2009 Mannaggia alla miseria

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ mymovies.it. 1933. Ανακτήθηκε στις 4  Απριλίου 2022.
  2. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. xx0151226. Ανακτήθηκε στις 15  Δεκεμβρίου 2022.
  3. ↑ www.acmi.net.au/creators/25259.
  4. ↑ 4,0 4,1 Thomson, David (2014). The New Biographical Dictionary of Film (6η έκδοση). New York City: Alfred A. Knopf. σελ. 1110. ISBN 9781101874707. 
  5. ↑ Bauer (2018), σελ. 129.
  6. ↑ Eleftheriotis (2002), σελ. 138.
  7. ↑ 7,0 7,1 «Ένα Όσκαρ για τη Λίνα Βερτμίλερ». Η Εφημερίδα των Συντακτών. 6 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2020. 
  8. ↑ Pingitore, Silvia (22 Ιουνίου 2020). «The first woman nominated for Best Director in 1977: interview with Academy Honorary Award winner Lina Wertmüller». the-shortlisted.co.uk (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2022. 
  9. ↑ Κρανάκης, Μανώλης (28 Οκτωβρίου 2019). «Οσα συνέβησαν στην απονομή των τιμητικών Οσκαρ στους Τζίνα Ντέιβις, Λίνα Βερτμίλερ, Ντέιβιντ Λιντς και Γουες Στάντι». flix.gr. Ανακτήθηκε στις 6 Απριλίου 2020. 
  10. ↑ «È morta Lina Wertmüller, grande protagonista del cinema italiano: aveva 93 anni». Corriere della Sera. 9 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Δεκεμβρίου 2021. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Wilson, Schlueter & Schlueter (2013), σελ. 529.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Déléas, Josette (2009). Lina Wertmüller: un rire noir chaussé de lunettes blanches. Trafford Publishing. ISBN 9781425127558. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 «Lina Wertmuller | Biography, Movies, & Facts». Encyclopedia Britannica (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2020. 
  14. ↑ Bullaro (2006), σελ. 112.
  15. ↑ 15,0 15,1 Chu, Henry (28 Φεβρουαρίου 2018). «Lina Wertmüller on What Being the First Female Director Nominated for an Oscar Means to Her». Variety (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2020. 
  16. ↑ Bayman, Louis· Rigoletto, Sergio (2013). Popular Italian Cinema. New York City: Palgrave Macmillan. ISBN 9781137305657. 
  17. ↑ Moliterno (2008), σελ. 337.
  18. ↑ «MIMI METALLURGICO FERITO NELL'ONORE». Festival de Cannes (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2020. 
  19. ↑ Bullaro (2006), σελ. 1.
  20. ↑ «FILM D'AMORE E D'ANARCHIA». Festival de Cannes (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2020. 
  21. ↑ Berger (1980), σελ. 99.
  22. ↑ 22,0 22,1 Moliterno (2008), σελ. 338.
  23. ↑ «Winners & Nominees 1977». www.goldenglobes.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουνίου 2019. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2020. 
  24. ↑ «The 49th Academy Awards | 1977». Oscars.org | Academy of Motion Picture Arts and Sciences (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2020. 
  25. ↑ Berger (1980), σελ. 101.
  26. ↑ Bullaro (2006), σελ. 98.
  27. ↑ 27,0 27,1 Bauer (2018), σελ. 130.
  28. ↑ Wilson, Schlueter & Schlueter, σελ. 529-530.
  29. ↑ «Camorra | Awards». IMDb. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2020. 
  30. ↑ «Chicago International Film Festival - 1990 Awards». IMDb. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2020. 

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Bauer, Laura L.S. (2018). Hollywood Heroines: The Most Influential Women in Film History. Santa Barbara, California: ABC-CLIO. ISBN 9781440836497.
  • Berger, Arthur Asa (1980). Film in Society. New Brunswick, N.J.: Transaction Books. ISBN 9781412823609.
  • Bullaro, Grace Russo (2006). Man in Disorder: The Cinema of Lina Wertmüller in the 1970s. Leicester: Troubador. ISBN 9781905886395.
  • Eleftheriotis, Dimitris (2002). Popular Cinemas of Europe: Studies of Texts, Contexts and Frameworks. New York City: Continuum. ISBN 9781623569556.
  • Moliterno, Gino (2008). Historical Dictionary of Italian Cinema. Lanham, Md: Scarecrow Press. ISBN 9780810862548.
  • Wilson, Katharina M. Schlueter, Paul. Schlueter, June (2013). Women Writers of Great Britain and Europe: An Encyclopedia. New York City: Routledge. ISBN 9781135616700.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθιερωμένοι όροι
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Λίνα_Βερτμίλερ&oldid=10323742"