Κηλιδοβούτι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κηλιδοβούτι
Ενήλικο κηλιδοβούτι (αναπαραγωγικό πτέρωμα)
Ενήλικο κηλιδοβούτι (αναπαραγωγικό πτέρωμα)
Κατάσταση διατήρησης

Ελαχίστης Ανησυχίας (IUCN 3.1) [2]
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia)
Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata)
Ομοταξία: Πτηνά (Aves)
Τάξη: Κολυμβόμορφα (Gaviiformes)
Οικογένεια: Κολυμβίδες (Gaviidae)
Γένος: Κόλυμβος (Gavia) (J. R. Forster, 1788) F
Είδος: G. stellata
Διώνυμο
Gavia stellata (Κόλυμβος o αστερόεις) [1]
Pontoppidan, 1763

Το Kηλιδοβούτι είναι υδρόβιο πτηνό της οικογενείας των Κολυμβιδών, που απαντά και στον ελλαδικό χώρο. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Gavia stellata και δεν περιλαμβάνει υποείδη. [3]

Ονοματολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η επιστημονική ονομασία του γένους Gavia, είναι λατινική και, στην κυριολεξία σημαίνει «γλάρος», gāvĭa, ae, f. (=λάρος), I a bird, perh. the seamew, Plin. 10, 32, 48, § 91; 10, 74, 95, § 204; App. M. 5, p. 171., αγνώστου λοιπής αιτιολογίας. [4] Οφείλεται στον περίφημο Ρωμαίο φυσιοδίφη Πλίνιο τον Πρεσβύτερο. [5]

Τόσο η επιστημονική λατινική, όσο και η ελληνική λαϊκή ονομασία του είδους σχετίζεται με το πτέρωμα του πτηνού κατά τη διάρκεια της μη αναπαραγωγικής εποχής, το οποίο εμφανίζει μικρά στίγματα που, από μακριά δίνουν την εντύπωση αστεριών (stellatus<stella «αστέρι»), ή κηλίδων αντίστοιχα. [6]

Η αγγλική ονομασία του πτηνού (Red Throated Loon), παραπέμπει στην κόκκινη περιοχή του λαιμού, στο αναπαραγωγικό του πτέρωμα (βλ. Μορφολογία).

Συστηματική Ταξινομική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κηλιδοβούτι περιγράφηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία, από το Δανό ιερωμένο και φυσιοδίφη Έρικ Ποντόπινταν το 1763, ως Colymbus stellatus.[7] Το γένος Colymbus περιελάμβανε, εκείνο τον καιρό, επίσης και τα πυγόποδα (βουτηχτάρια). Γύρω στο 1788, ωστόσο, ο Γερμανός φυσιοδίφης Γιόχαν Ράινχολντ Φόρστερ (Johann Reinhold Forster) υποστήριξε ότι, οι κόλυμβοι και τα πυγόποδα ήσαν αρκετά διαφορετικά σε πολλά σημεία, ώστε να δικαιολογείται η κατάταξή τους σε ξεχωριστή γένη και, μετακίνησε το κηλιδοβούτι (μαζί με όλα τα άλλα είδη κολύμβων) στο σημερινό τους γένος, Gavia. [8]

Η ταξινομική του σχέση με τα υπόλοιπα 4 είδη κολύμβων είναι περίπλοκη διότι, παρόλο που όλα ανήκουν στο ίδιο γένος, διαφέρει περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο, όσον αφορά στη μορφολογία, τη συμπεριφορά, την οικολογία και την αναπαραγωγή [9] και, μπορεί να αποτελεί την πρωταρχική ταξινομική μονάδα (taxon) στην ιεραρχία του γένους. [10] Φαίνεται ότι, κατ’ αρχάς εξελίχθηκε στην Παλαιαρκτική οικοζώνη, για να επεκταθεί αργότερα και στη Νεοαρκτική. [9] Ανήκει σε μονοτυπική οικογένεια, δηλαδή η οικογένεια Gaviidae, περιλαμβάνει μόνο το γένος Gavia, το οποίο διακρίνεται σε 5 είδη.

Γεωγραφική εξάπλωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χάρτης εξάπλωσης του Gavia stellata: Κίτρινο = μόνιμες ή/και καλοκαιρινές περιοχές αναπαραγωγής, Μπλε = Περιοχές διαχείμασης

Το είδος κατανέμεται στην υποπολική Ολαρκτική οικοζώνη, δηλαδή αναπαράγεται στις περιοχές γύρω από τον Β. Πόλο, τόσο στην Ευρασία όσο και στην Αμερική. Τα νότια όρια των περιοχών αναπαραγωγής βρίσκονται κοντά στις 50° γεωγραφικό πλάτος και, τα βόρεια βρίσκονται βαθιά μέσα στις αρκτικές επικράτειες. Είναι ισχυρά μεταναστευτικό είδος, δηλαδή διαχειμάζει νότια των περιοχών αναπαραγωγής του, κατεβαίνοντας μέχρι το Αιγαίο Πέλαγος για τους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς και, μέχρι τη Φλόριντα, για τους αμερικανικούς.

Περιοχές αναπαραγωγής[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναπαράγεται σε όλες τις ακτές της απώτατης Ευρασίας και Β. Αμερικής, κοντά στον Β. Πόλο (υποπολικές περιοχές), ακόμη και στη λεγομένη περιοχή της πολικής ερήμου, φθάνοντας στα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη από οποιοδήποτε άλλο μέλος της οικογενείας. [11] Έτσι, αποτελεί κοινό είδος αναπαραγωγής σε πολλές βορειοευρωπαϊκές χώρες, όπως τη Βόρεια Ιρλανδία, τη Σκωτία, τη Νορβηγία, την Κ. και Β. Σουηδία, τη Φινλανδία, τη Β. Ρωσία, αλλά και τη Γροιλανδία και τον Καναδά. [12]

Περιοχές διαχείμασης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανάλογα με το γεωγραφικό μήκος των περιοχών αναπαραγωγής, οι κατά τόπους πληθυσμοί μεταναστεύουν νότια στις δύσκολες εποχές του έτους. Οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί διαχειμάζουν στις επί μέρους βορειοευρωπαϊκές ακτές, αλλά μπορούν να φθάσουν μέχρι την Πορτογαλία, τη Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος. Οι ασιατικοί πληθυσμοί, διαχειμάζουν σε μία ευρεία ζώνη, από τον Εύξεινο Πόντο και την Κασπία Θάλασσα στα δυτικά, μέχρι τις ακτές της Ν. Κίνας και της Ιαπωνίας στα ανατολικά. Οι αμερικανικοί πληθυσμοί προτιμούν τις ακτές του Ατλαντικού σε Καναδά και ΗΠΑ, αλλά μπορούν να φθάσουν μέχρι τη Φλόριντα και το ΒΔ Μεξικό.

Μεταναστευτικές οδοί[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενήλικο κηλιδοβούτι με το μη αναπαραγωγικό του πτέρωμα

Το κηλιδοβούτι ταξιδεύει μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας, μεμονωμένα ή σε χαλαρές ομάδες, συχνά αρκετά ψηλά πάνω από το νερό. [13] Όμως, μπορεί να σχηματίζονται και μεγάλα σμήνη από 200-1200 άτομα, ενώ αναλόγου μεγέθους συναθροίσεις, παρατηρούνται και στα πλούσια σε τροφή εδάφη διαχείμασης. [14] Παρά ταύτα, το χειμώνα τα πουλιά προτιμούν να τρέφονται μοναχικά, είτε σε ζευγάρια, είτε σε ολιγομελείς ομάδες. [15]). Συχνά, στα εδάφη διαχείμασης, αναμιγνύεται με σμήνη από λαμπροβούτια. [16]

Η φθινοπωρινή αποδημία για τις περιοχές διαχείμασης, αρχίζει ήδη από τον Αύγουστο και, έχει ολοκληρωθεί μετά τα μέσα Σεπτεμβρίου, εποχή που συμπίπτει με την απόκτηση του πρώτου κανονικού πτερώματος των νεοσσών (fledging). [11] Οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί ακολουθούν ένα τόξο με νοτιοδυτική κατεύθυνση και ξεχειμωνιάζουν στις ακτές της Βαλτικής, της Βόρειας Θάλασσας και στις ακτές του Ατλαντικού από ψηλά στη Νορβηγία, μέχρι κάτω στο Βισκαϊκό της Ιβηρικής Χερσονήσου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, οι συναθροίσεις τους είναι εντυπωσιακές, όπως λ.χ. στον κόλπο μεταξύ Γερμανίας και Ολλανδίας (German Bight), όπου το χειμώνα παρατηρούνται πάνω από 4000 πουλιά. [17] Κάποια άτομα αυτών των πληθυσμών, περνάνε τοn χειμώνα στη Μεσόγειο, φθάνοντας μέχρι τα νησιά του Αιγαίου.

Οι αντίστοιχοι ασιατικοί πληθυσμοί, ανάλογα με το γωγραφικό μήκος, διαχειμάζουν σε εκτεταμένες περιοχές της Μαύρης Θάλασσας και της Κασπίας, ενώ ανατολικότερα, από την Καμτσάτκα και την Ιαπωνία, κατεβαίνουν νοτιότερα μέχρι τις ακτές της Κορέας, της Ν Κίνας και της Ταϊβάν.

Οι πληθυσμοί που αναπαράγονται στις υποπολικές περιοχές της Γροιλανδίας και του Καναδάς προτιμούν να διαχειμάζουν στις Μεγάλες Λίμνες, [12] στα σύνορα Καναδά και ΗΠΑ. Ωστόσο στα δυτικότερα γεωγραφικά μήκη, μπορεί να κατεβαίνουν μέσω των ακτών του Β. Ειρηνικού, στην Καλιφόρνια και στον Κόλπο Μπάχα, του ΒΔ. Μεξικού. Μάλιστα, υπάρχει καταγραφή παρατήρησής του ακόμη και στην πολιτεία Ιδάλγο (Hidalgo) της χώρας. [18] Οι αμερικανικοί πληθυσμοί του Β. Ατλαντικού, διαχειμάζουν στις ανατολικές ακτές του Καναδά (Σαιν Πιερ και Μικελόν) και των ΗΠΑ, αλλά μπορεί να κατεβαίνουν μέχρι τις ακτές της Φλόριντα. Μάλιστα, είναι τόσο συχνή η παρουσία τους σε κάποιες περιοχές που, οι κάτοικοι τού έχουν δώσει παρατσούκλια τα οποία σχετίζονται με τη συγκεκριμένη τοποθεσία. Έτσι, στο ακρωτήριο Ρέις (cape Race) της Νέας Γης του Καναδά, το πουλί αποκαλείται και, cape brace, cape drake ή cape racer. [19] Στην Α. Βόρεια Αμερική (και πιθανότατα και αλλού), τείνουν να μεταναστεύουν κοντά στην ακτή και όχι μακρύτερα προς τη θάλασσα. [20]

Η εαρινή επιστροφή στα εδάφη αναπαραγωγής πραγματοποιείται μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου, ακολουθώντας την αντίστροφη πορεία. Το γεωγραφικό πλάτος που θα βρεθούν τα πουλιά για να αναπαραχθούν, εξαρτάται άμεσα από την εποχή που λιώνουν τα χιόνια. [21]

Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έχουν αναφερθεί μεταξύ άλλων από το Γιβραλτάρ, το Λουξεμβούργο και τη Μάλτα, το Μαρόκο, την Αλγερία, την Τυνησία και την Γκάμπια, το Ισραήλ, την Αρμενία και τη Μογγολία [2]

Στην Ελλάδα, το κηλιδοβούτι έρχεται πολύ σπάνια για να ξεχειμωνιάσει στις ακτές της βόρειας χώρας, κυρίως, [22] αν και δεν αναφέρεται στις Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας (ΣΠΕΕ).

Πηγές: [3][7][12][23]

Βιότοπος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Χαρακτηριστικός βιότοπος όπου αναπαράγεται το κηλιδοβούτι

Αναπαραγωγική περίοδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το είδος αναπαράγεται κυρίως σε λεκάνες γλυκού νερού, όπως ηπειρωτικές λίμνες σε ανοικτούς ερεικώνες και τυρφώνες [24] ή υγρά ενδιαιτήματα με τυρφώδες έδαφος. [25] Τέτοια ενδιαιτήματα, απαντώνται σε αφθονία στις περιοχές της τούνδρας, σε συνδυασμό με το εκεί πυκνό δίκτυο ποτάμιων και λιμναίων συστημάτων. Οι διαστάσεις αυτών των κοιλοτήτων, κυμαίνονται από μικρές θέσεις 10-20 μέτρων έως λίμνες εμβαδού 5 εκταρίων. Οι ελάχιστες διαστάσεις αυτών των ενδιαιτημάτων, πιθανότατα καθορίζονται από το μικρότερο δυνατόν απαιτούμενο έδαφος για την απογείωση του πτηνού, σε περίπτωση κινδύνου. [26] Τα πουλιά δείχνουν προτίμηση σε άδενδρες περιοχές που, όμως, έχουν πολλή παρόχθια βλάστηση και, χαμηλές νησίδες ή εξέχουσες γλωσσίδες γης, όπου μπορούν να κατασκευάσουν τη φωλιά τους. [27] Γενικά, αποφεύγουν νερά με πυκνή επιπλέουσα ή αναδυόμενη βλάστηση και απόκρημνα βράχια πάνω από το νερό. [28] Εάν οι πηγές τροφής είναι ανεπαρκείς στα γλυκά νερά, τότε επιλέγουν για την αναπαραγωγή τους τις ακτές, όπου κατά βάση υπάρχει αφθονία ψαριών. [29]

Μη αναπαραγωγική περίοδος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όταν δεν αναπαράγεται, το είδος συχνάζει σε εσωτερικά ύδατα κατά μήκος προστατευμένων ακτών, ενώ περιστασιακά απαντάται στα ηπειρωτικά, [30] και πάλι σε κοιλότητες με γλυκό νερό (λίμνες, ποτάμια, ταμιευτήρες). [31]

Στην Ελλάδα απαντάται εξαιρετικά σπάνια σε παράκτιες περιοχές, [22] όπου διαχειμάζει, ή τις χρησιμοποιεί ως σταθμούς ξεκούρασης για να συνεχίσει το ταξίδι προς άλλα εδάφη.

Μορφολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κηλιδοβούτι είναι από τα πτηνά που, εύκολα αναγνωρίζονται κατά την ορνιθολογική παρατήρηση, λόγω των χρωμάτων του πτερώματος, ιδιαίτερα κατά την αναπαραγωγική εποχή. Βέβαια, από κάποια απόσταση, δύσκολα ξεχωρίζει από το λαμπροβούτι, όμως είναι μικρότερο σε μέγεθος και δεν διαθέτει τα εντυπωσιακά γεωμετρικά μοτίβα του συγγενή του. Ωστόσο, κατά την αναπαραγωγική περίοδο, διαθέτει ένα λαμπερό πτέρωμα, όπου ξεχωρίζει η μεγάλη κόκκινη περιοχή στο λαιμό, αρκετό από μόνο του ως διαγνωστικό στοιχείο.

Είναι το μικρότερο και ελαφρύτερο από όλα τα είδη κολύμβων, και όπως οι συγγενείς του, έχει μακρύ σώμα και κοντό λαιμό, με τους ταρσούς να είναι τοποθετημένοι πολύ πίσω στο σώμα του. [32] Tα φύλα είναι παρόμοια σε εμφάνιση, αν και τα αρσενικά τείνουν να είναι ελαφρώς μεγαλύτερα και βαρύτερα από τα θηλυκά. [33] Στο πτέρωμα αναπαραγωγής, ο ενήλικας έχει φαιόγκριζο κεφάλι και τράχηλο, με στενές μαύρες και άσπρες ρίγες στο πίσω μέρος του, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι κάτω στη βάση και στα πλάγια. Το βασικό μορφολογικό του στοιχείο είναι η τριγωνική κόκκινη περιοχή στο λαιμό, η οποία οριοθετείται απότομα από το λευκό στήθος. Ολόκληρη η ράχη έχει σκούρο γκρι-καφέ χρώμα με διάσπαρτες λευκές πιτσιλιές [34] που σημαίνει ότι, είναι ο μοναδικός κόλυμβος με ομοιόμορφα σκοτεινόχρωμη ράχη στο αναπαραγωγικό πτέρωμα. [35]

Ενήλικο κηλιδοβούτι στο αναπαραγωγικό του πτέρωμα

Το μη-αναπαραγωγικό πτέρωμα έχει πιο «θολά» χρώματα, με το πηγούνι, τον λάρυγγα και μεγάλο μέρος του κεφαλιού λευκά, ενώ το στέμμα (crown) και ο τράχηλος είναι γκρι. Το βασικό, όμως, διαγνωστικό στοιχείο αυτή την εποχή είναι η ράχη, η οποία βρίθει από μικρές λευκές πιτσιλιές, που έχουν δώσει και την επιστημονική ονομασία στο είδος (βλ. Ονοματολογία).

Το ράμφος του πτηνού, αποτελεί ένα από τα βασικά διαγνωστικά του στοιχεία, αλλά μόνον από μικρή απόσταση. Δεν είναι ολόισιο, αλλά έχει μια ελαφρά κλίση προς τα πάνω, πολύ ανεπαίσθητη για να διακρίνεται από μακριά, όμως, η συνήθεια του πουλιού να δίνει σε ολόκληρο το κεφάλι, επίσης μια κλίση προς τα πάνω, [16] βοηθούν πολύ στην παρατήρηση.

  • Το στοιχείο αυτό είναι τόσο χαρακτηριστικό που, στις Α. ΗΠΑ, ένα από τα προσωνύμια του πτηνού είναι «pegging-awl loon» δηλαδή «κόλυμβος με ράμφος σαν το κατάρτι του ιστιοφόρου», επειδή έχει την ίδια κλίση με αυτό. [19]

Το χρώμα του ράμφους είναι διαφορετικό ανάλογα με την εποχή και, κυμαίνεται από σχεδόν μαύρο το καλοκαίρι, έως σκούρο γκρι με πιο ανοιχτόχρωμο άκρο το χειμώνα. Τα ρουθούνια είναι λεπτές σχισμές τοποθετημένες στη βάση του ράμφους. [32] Η ίριδα είναι σκούρα αιματοκόκκινη. [36] Οι ταρσοί είναι μαύροι και τα πόδια γκρι, με σαρκόχρωμο εσωτερικό της νηκτικής μεμβράνης που ενώνει τα δάκτυλα. [37]

Το πτέρωμα των νεαρών ατόμων είναι παρόμοιο με εκείνο των ενηλίκων, αν και με μερικά διακριτικά χαρακτηριστικά. Έχουν πιο σκούρο μέτωπο και λαιμό, με βαριές κηλιδώσεις στις πλευρές του λαιμού και στο λάρυγγα. Η ράχη τους είναι καφετί και λιγότερο διάστικτη, ενώ η κάτω επιφάνεια είναι διάστικτη με καφέ κηλίδες. Τα μάτια τους είναι κοκκινωπά-καφέ, και το ράμφος τους είναι ανοικτό γκρίζο. Αν και μερικά νεαρά πουλιά έχουν αυτό το πτέρωμα μέχρι τα μέσα του χειμώνα, πολύ γρήγορα μοιάζουν με τους ενήλικες, εκτός από τα ανοικτόχρωμα ράμφη τους. [34]

  • Μήκος σώματος: (53-)56 έως 61(-69) εκατοστά [38]

Βιομετρικά στοιχεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Άνοιγμα πτερύγων: 91 έως 112 (-120) εκατοστά
  • Μήκος ράμφους: 3,3 έως 4,4 εκατοστά [22]
  • Βάρος: Αρσενικό 1730 γραμμάρια (μέσος όρος το καλοκαίρι), Θηλυκό 1480 γραμμάρια

Τροφή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Όπως όλα τα μέλη της οικογενείας, το κηλιδοβούτι τρέφεται πρωτίστως με ψάρια, αν και περιστασιακά στρέφεται στα μαλάκια, τα καρκινοειδή, τα βατράχια, τους γόνους ψαριών (del Hoyo et al. 1992), τα υδρόβια έντομα, τα σκουλήκια (Snow and Perrins 1998), ή ακόμη και σε φυτικό υλικό (del Hoyo et al. 1992). Συλλαμβάνει υποβρυχίως, παρά «καμακώνει» τη λεία του. [39] Αν και, συνήθως καταδύεται και κολυμπάει χρησιμοποιώντας μόνο τα πόδια του για προώθηση, μπορεί να χρησιμοποιήσει ακόμη και τα φτερά του, αν χρειαστεί να στρίψει ή να επιταχύνει γρήγορα. [40] Όταν καταδιώκει τη λεία του, καταδύεται στα 2-9 μέτρα, περίπου, για ένα λεπτό κατά μέσον όρο. [41] Ωστόσο, η σχεδόν αποκλειστική δίαιτα με ψάρια αυξάνει την ευπάθεια του πτηνού στους οργανικούς ρύπους και τα βαρέα μέταλλα, τα οποία συσσωρεύονται στον οργανισμό του, προκαλώντας του έτσι μακροχρόνια προβλήματα υγείας.[42]

Ηθολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Νεαρό κηλιδοβούτι
Gavia stellata

Επειδή τα πόδια βρίσκονται πολύ πίσω στον κορμό του, το κηλιδοβούτι κινείται εξαιρετικά αδέξια στο έδαφος και, χρησιμοποιεί τα κάτω άκρα μόνο για να ωθήσει το σώμα του προς τα εμπρός. [13] Ιδιαίτερα τα νεαρά πουλιά χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο κίνησης, όταν μετακινούνται από τις φωλιές τους προς τα μεγάλα σώματα νερού, συμπεριλαμβανομένων των ποταμών και της θάλασσας. [43] Ωστόσο, είναι ο μόνος κόλυμβος που είναι σε θέση να απογειωθεί άμεσα από το έδαφος.[44] Εάν φοβηθεί, μπορεί να βυθιστεί στο νερό μέχρι να μείνει μόνο το κεφάλι ή το ράμφος του πάνω από την επιφάνεια του νερού. [45]

  • Τα οστά του πτηνού έχουν, σχετικά, μεγάλη πυκνότητα, στοιχείο που σε συνδυασμό με τη θέση των κάτω άκρων και του οξύληκτου ράμφους του, το βοηθούν να καταδύεται και να προωθείται στο νερό με χαρακτηριστική ευκολία. [13]

Το κηλιδοβούτι είναι ισχυρός «ανεμοπόρος» και, παρά την «καμπουριαστή» του στάση κατά την πτήση, έχει καταμετρηθεί να ταξιδεύει με ταχύτητες μεταξύ 75 και 78 χιλιομέτρων την ώρα. [46] Όπως όλα τα μέλη της οικογενείας του, διανύει μία περίοδο αλλαγής του πτερώματος (moult), κατά τη διάρκεια της οποίας, χάνει όλα τα ερετικά φτερά και, είναι ανίκανο για πτήση επί 3-4 εβδομάδες. Ωστόσο, σε αντίθεση με τους συγγενείς του που υποβάλλονται σε αυτή τη έκδυση στα τέλη του χειμώνα, το κηλιδοβούτι χάνει την ικανότητά του να πετάξει, κάποια στιγμή ανάμεσα στα τέλη του καλοκαιριού και αργά το φθινόπωρο. [47]

Αναπαραγωγή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενήλικο άτομο με πρόσφατα εκκολαφθέντα νεοσσό

Το κηλιδοβούτι είναι μονογαμικό είδος και σχηματίζει ζευγάρια που, μένουν μαζί για πολλές περιόδους φωλιάσματος και χρησιμοποιούν τις ίδιες φωλιές κάθε χρόνο (Snow and Perrins 1998). Στις περιοχές όπου αναπαράγεται (βλ. Βιότοπος), κατασκευάζει τη φωλιά του στις όχθες κοντά στην άκρη του νερού. Το φώλιασμα αρχίζει από τα τέλη Μαρτίου (λ.χ. στα βρετανικά νησιά), όμως, στις βόρειες θέσεις της επικρατείας επεκτείνεται χρονικά μέχρι τον Σεπτέμβριο, διότι εξαρτάται άμεσα από το λιώσιμο του χιονιού. [48] Συνήθως φωλιάζει μοναχικά, αλλά μπορεί να σχηματίζει μικρές ομάδες ή αποικίες από ζευγάρια που έχουν τις φωλιές τους κοντά τη μία στην άλλη (Snow and Perrins 1998). Η ωοτοκία πραγματοποιείται άπαξ σε κάθε αναπαραγωγική περίοδο, αλλά εάν μία γέννα χαθεί (λ.χ. από θηρευτές ή πλημμύρες), το κηλιδοβούτι πραγματοποιεί δεύτερη, συνήθως σε καινούργια θέση. [49]

Η φωλιά κατασκευάζεται και από τα δύο φύλα και, συνήθως είναι μία απλή, ρηχή κοιλότητα στο έδαφος (ή, περιστασιακά, μια πλατφόρμα από λάσπη και βρύα) επενδεδυμένη με τοπική βλάστηση και, μερικές φορές, λίγα φτερά, μισό μέτρο από την άκρη του νερού.

Η γέννα αποτελείται από 2, σπάνια 1 ή 3 αυγά, διαστάσεων 74,9Χ48,3 χιλιοστών και βάρους 83 γραμμαρίων, περίπου, από τα οποία το 8% είναι κέλυφος. [48][50] Η εναπόθεση των αυγών γίνεται μέρα παρά μέρα και, η επώαση πραγματοποιείται μόνον από το θηλυκό, αν και κάποιες φορές συμμετέχει και το αρσενικό. Η αρχή της επώασης γίνεται μετά την εναπόθεση του πρώτου αυγού, ωστόσο, κάποια αυγά εκκολάπτονται ταυτόχρονα. Η διάρκεια της επώασης είναι 24-29 ημέρες, περίπου. [48]

Οι νεοσσοί είναι φωλεόφυγοι, γεννιούνται δηλαδή με χνουδωτό πτέρωμα και μπορούν να ακολουθούν τους γονείς τους, αμέσως μετά την εκκόλαψη. Σιτίζονται και από τους δύο γονείς, αρχικά με μικρά υδρόβια έντομα και καρκινοειδή, αλλά μετά από 3-4 ημέρες συνεχίζουν με μικρά ψάρια, που τα καταπίνουν ολόκληρα, για 38-48 ημέρες. Σε ηλικία 4 εβδομάδων, μπορούν να τρώνε το ίδιο φαγητό, με μέγεθος ίσο με εκείνο των γονέων τους. [51] Σε περίπτωση κινδύνου, οι γονείς προσπαθούν να αποσπάσουν την προσοχή των θηρευτών και να τους προσελκύσουν μακριά από τη φωλιά. [39] Η απόκτηση κανονικού πτερώματος πραγματοποιείται στις 6 εβδομάδες, περίπου. [48]

  • Υπάρχει διαφωνία μεταξύ των ορνιθολόγων ως προς το, εάν οι νεοσσοί μεταφέρονται από τους ενήλικες στις ράχες τους ενόσω κολυμπούν, με κάποιους να το υποστηρίζουν, [39] ενώ άλλοι, όχι. [52]

Κίνδυνοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι νεοσσοί είναι ικανοί να ακολουθούν τους γονείς τους, αμέσως μετά την εκκόλαψη

Κατά την αναπαραγωγή του, το είδος απειλείται από τις διακυμάνσεις της στάθμης του νερού (Campbell 1987, del Hoyo et al. 1992), την οξίνιση των υδάτων αναπαραγωγής (Campbell 1987, del Hoyo et al. 1992), τη ρύπανση από βαρέα μέταλλα (del Hoyo et al. 1992) και την αποψίλωση των τυρφώνων ή των ερεικοτόπων (Campbell 1987). Είναι επίσης ευαίσθητο στην ανθρώπινη όχληση από ψυχαγωγικές δραστηριότητες (del Hoyo et al. 1992) και την παρόχθια ανάπτυξη (π.χ. κατασκευαστικές εργασίες κοντά σε λίμνες αναπαραγωγής) (Meek et al. 1993). Τα πτηνά προτιμούν να εκκενώνουν τις περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη ανθρώπινη δραστηριότητα (del Hoyo et al. 1992). Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, το είδος είναι ιδιαίτερα ευάλωτο σε παράκτιες πετρελαιοκηλίδες, ειδικά σε περιοχές όπου υπάρχουν μεγάλες συγκεντρώσεις (π.χ. σε πλούσιους ψαρότοπους) (del Hoyo et al. 1992) και, είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στα παράκτια αιολικά πάρκα (ανεμογεννήτριες) κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου (Garthe και Huppop 2004). Υπάρχει μεγάλη θνησιμότητα στη θάλασσα και σε μεγάλες λίμνες, λόγω της εμπλοκής και πνιγμού του στα παράκτια δίχτυα (del Hoyo et al. 1992). Τέλος είναι ευαίσθητο στη γρίπη των πτηνών, ώστε να μπορεί να απειλείται από μελλοντικά κρούσματα του ιού (Melville και Shortridge 2006).

Κατάσταση πληθυσμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πληθυσμοί του είδους σε παγκόσμιο επίπεδο εμφανίζουν μείωση (λ.χ. στην Αλάσκα και στην ηπειρωτική Ευρώπη), με κάποιους πληθυσμούς να είναι σταθεροί, ενώ άλλοι έχουν άγνωστες τάσεις (Wetlands International 2006). Στη Β. Αμερική -πλην Αλάσκας-, το είδος φαίνεται να έχει σταθεροποιήσει τους πληθυσμούς του στα τελευταία 40 χρόνια. (Breeding Bird Survey and/or Christmas Bird Count: Butcher and Niven 2007). Τους μεγαλύτερους αναπαραγωγικούς και διαχειμάζοντες πληθυσμούς διαθέτουν οι αχανείς υποπολικές εκτάσεις της Ρωσίας (Brazil 2009). Τα κριτήρια πάντως επιτρέπουν ώστε, η IUCN να θεωρεί ότι το πτηνό δεν διατρέχει άμεσο κίνδυνο και έτσι, κατατάσσεται στα είδη Ελαχίστης Ανησυχίας (LC). [2]

Μέτρα διαχείρισης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη Σκωτία έχουν γίνει προσπάθειες για την υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τους αλιείς και τους ιδιοκτήτες γης, στην προσπάθεια να μειωθούν η διαταραχή και η θνησιμότητα των ειδών στις λίμνες αναπαραγωγής του είδους (Campbell 1987). Η εισαγωγή πλωτών πλατφορμών τεχνητής ωοτοκίας μπορεί επίσης να αποδειχθεί επιτυχής στην αύξηση της αναπαραγωγής των πτηνών (Campbell 1987).

Κουλτούρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κηλιδοβούτι υπήρξε πηγή τροφής από τους προϊστορικούς χρόνους,[53][54] αλλά ακόμη και σήμερα εξακολουθεί το κυνήγι του από αυτόχθονες πληθυσμούς σε ορισμένα μέρη του κόσμου.[55] Τα αυγά του αλλά τα ίδια τα πτηνά συλλέγονται, μερικές φορές σε σημαντικούς αριθμούς, όπως έδειξαν τα στοιχεία κατά τη διάρκεια μιας μελέτης για τους εσκιμώους του Β. Καναδά. [56] Σε ορισμένα μέρη της Ρωσίας, το δέρμα του πτηνού είχε παραδοσιακά χρησιμοποιηθεί για να κάνουν πανωφόρια και διάφορα διακοσμητικά είδη ένδυσης, συμπεριλαμβανομένων κολάρων. [57]

Στο Μπουτάν, την Ιαπωνία και τις Κομόρες έχουν εκδοθεί γραμματόσημα που απεικονίζουν το κηλιδοβούτι. [58]

Άλλες ονομασίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στον ελλαδικό χώρο τo Κηλιδοβούτι απαντάται και με τις ονομασίες Κοκκινοστήθα (Βουταναριά),[1] και Κοκκινολαιμοβούτι. [22]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 Απαλοδήμος, σ. 25
  2. 2,0 2,1 2,2 BirdLife International (2012). Gavia stellata στην Κόκκινη Λίστα Απειλούμενων Ειδών της IUCN. Έκδοση 2013.2. Διεθνής Ένωση Προστασίας της Φύσης (IUCN). Ανακτήθηκε 28 Μαρτίου 2014.
  3. 3,0 3,1 Howard and Moore, p. 71
  4. http://artflx.uchicago.edu/cgi-bin/philologic/getobject.pl?c.6:170.lewisandshort[νεκρός σύνδεσμος]
  5. Johnsgard
  6. Simpson, Donald Penistan (1979). Cassell's Latin Dictionary (5 ed.). London: Cassell Ltd. p. 883. ISBN 0-304-52257-0
  7. 7,0 7,1 «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Σεπτεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2013. 
  8. Allen
  9. 9,0 9,1 Carboneras in del Hoyo, σ. 162
  10. Boertmann
  11. 11,0 11,1 Il'ičev & Flint, 1985, S. 210
  12. 12,0 12,1 12,2 BirdLife International and NatureServe (2012). «Gavia stellata: Χάρτης γεωγραφικής κατανομής». IUCN. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2014. 
  13. 13,0 13,1 13,2 Sibley
  14. del Hoyo et al
  15. Snow and Perrins
  16. 16,0 16,1 Bruun, p. 21
  17. von Nordheim et al
  18. Howell & Webb
  19. 19,0 19,1 Cassidy et al
  20. Powers, Kevin D.; Cherry, Jeffrey (1983). "Loon migrations off the coast of the northeastern United States". Wilson Bulletin 95 (1): 125–32
  21. del Hoyo et al
  22. 22,0 22,1 22,2 22,3 Όντρια, σ. 37
  23. del Hoyo et al
  24. del Hoyo et al
  25. Campbell
  26. Il'ičev & Flint, 1985, S. 211
  27. Snow & Perrins
  28. Snow & Perrins
  29. Snow & Perrins
  30. del Hoyo et al
  31. Snow & Perrins
  32. 32,0 32,1 Cramp, p. 42
  33. Carboneras 1992, p. 162
  34. 34,0 34,1 Cramp, p. 43
  35. Carboneras 1992, p. 163
  36. Cramp, p. 49
  37. Il'ičev & Flint, 1985, S. 208
  38. All About Birds: Red-throated Loon Life History". Cornell Lab of Ornithology. Retrieved 20 October 2011
  39. 39,0 39,1 39,2 Ehrlich et al
  40. Townsend
  41. Carboneras 1992, p. 171
  42. Dickson & Grant
  43. Haviland, Maud D. (March 1915). "On the Method of Progression on Land of a Young Red-throated Diver". British Birds 8 (10): 241–43
  44. Mead-Waldo, E. G. B. (November 1922). "Habits of the Red-throated Diver". British Birds 16 (6): 172–73.
  45. Cramp, p. 44
  46. Davis
  47. Wolfenden, Glen E. (1967). "Selection for a Delayed Simultaneous Wing Molt in Loons (Gaviidae)". The Wilson Bulletin 79 (4): 416–20
  48. 48,0 48,1 48,2 48,3 Harrison, p. 47
  49. Schamel & Tracy
  50. http://blx1.bto.org/birdfacts/results/bob20.htm
  51. Cramp, p. 46
  52. "All About Birds: Red-throated Loon Life History". Cornell Lab of Ornithology. Retrieved 20 October 2011
  53. Tagliacozzo, Antonio; Gala, Monica (November 2002). "Exploitation of Anseriformes at two Upper Palaeolithic sites in Southern Italy: Grotta Romanelli (Lecce, Apulia) and Grotta del Santuario della Madonna a Praia a Mare (Cosenza, Calabria)". Acta zoologica cracoviensia 45 (special issue): 117–31.
  54. Gordon, Bryan C.; Savage, Howard (1974). "Whirl Lake: A Stratified Indian Site Near the Mackenzie Delta". Arctic 27 (3): 175–88.
  55. Bird, Louis; Brown, Jennifer S.H. (2005). Telling Our Stories: Omushkego Legends and Histories from Hudson Bay. Broadview Press. ISBN 1-55111-580-8.
  56. Forbes, Graham; Robertson, Kelly; Ogilvie, Carey; Seddon, Laura (September 1992). "Breeding Densities, Biogeography, and Nest Predation of Birds on Igloolik Island, NWT". Arctic (Peterborough, Ontario) 45 (3): 295–303
  57. "Red-throated Loon". Birds of North America Online. Cornell Laboratory of Ornithology and the American Ornithologists' Union. Retrieved 27 March 2008. (Registration required)
  58. Scharning, Kjell. "Stamps showing Red-throated Loon Gavia stellata". Theme Birds on Stamps. Retrieved 13 February 2009

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Howard and Moore, Checklist of the Birds of the World, 2003.
  • Colin Harrison, Nests, Eggs and Nestlings Of British and European Birds, Collins, 1988.
  • Christopher Perrins, Birds of Britain and Europe, Collins 1987.
  • Bertel Bruun, Birds of Britain and Europe, Hamlyn 1980.
  • Hermann Heinzel, RSR Fitter & John Parslow, Birds of Britain and Europe with North Africa and Middle East, Collins, 1995
  • Colin Harrison & Alan Greensmith, Birds of the World, Eyewitness Handbooks, London 1993
  • Detlef Singer, Field Guide to Birds of Britain and Northern Europe, The Crowood Press, Swindon 1988
  • Jim Flegg,, Field Guide to the Birds of Britain and Europe, New Holland, London 1990
  • R. Grimmett, C. Inskipp, T. Inskipp, Birds of Nepal, Helm 2000
  • Πάπυρος-Λαρούς Μπριτάνικα, τόμος 15, λήμμα «Γαβιόμορφα»
  • Ιωάννη Όντρια, Πανίδα της Ελλάδας, τόμος Πτηνά.
  • Ιωάννη Όντρια, Συστηματική Ζωολογία, τεύχος 3.
  • Ντίνου Απαλοδήμου, Λεξικό των ονομάτων των πουλιών της Ελλάδας, 1988.
  • Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ελλάδας (ΣΠΕΕ), ΕΟΕ 1994
  • «Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλουμένων Σπονδυλοζώων της Ελλάδας, Αθήνα 1992»
  • Γεωργίου Δ. Μπαμπινιώτη, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα 2002
  • IUCN Red List: http://www.iucnredlist.org/
  • Allen, J. A. (July 1897). "The Proper Generic Name of the Loons". The Auk 14 (3): 312–313. doi:10.2307/4068646.
  • Hans-Günther Bauer, Einhard Bezzel und Wolfgang Fiedler (Hrsg): Das Kompendium der Vögel Mitteleuropas: Alles über Biologie, Gefährdung und Schutz. Band 1: Nonpasseriformes – Nichtsperlingsvögel, Aula-Verlag Wiebelsheim, Wiesbaden 2005, ISBN 3-89104-647-2
  • Einhard Bezzel: Kompendium der Vögel Mitteleuropas. Nonpasseriformes - Nichtsingvögel. Aula, Wiesbaden, 1985: S. 11-13. ISBN 3-89104-424-0
  • BirdLife International. 2004. Birds in Europe: population estimates, trends and conservation status. BirdLife International, Cambridge, U.K.
  • Boertmann, D. (1990). "Phylogeny of the divers, family Gaviidae (Aves)". Steenstrupia 16: 21–36.
  • Brazil, M. 2009. Birds of East Asia: eastern China, Taiwan, Korea, Japan, eastern Russia. Christopher Helm, London
  • Campbell, L. 1987. Loon conservation in the British Isles. In: Strong, P. I. V. (ed.), Papers from the 1987 conference on loon research and management, pp. 78–35. North American Loon Fund.
  • Cassidy, Frederic Gomes; Hall, Joan Houston (1985). Dictionary of American Regional English: Volume1, A–C. Harvard University Press. p. 539. ISBN 0-674-20511-1.
  • Carboneras, Carles (1992). "Family Gaviidae (Divers)". In Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal. Handbook of the Birds of the World, Volume 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions. pp. 162–172. ISBN 84-87334-10-5.
  • Cramp, Stanley, ed. (1977). Handbook of the Birds of Europe, the Middle East and North Africa: Birds of the Western Palearctic, Volume 1, Ostrich to Ducks. Oxford University Press. ISBN 0-19-857358-8.
  • Davis, Rolph A. (January 1971). "Flight speed of Arctic and Red-throated Loons". The Auk 88 (1): 169. doi:10.2307/4083974.
  • Delany, S.; Scott, D. 2006. Waterbird population estimates. Wetlands International, Wageningen, The Netherlands.
  • Ehrlich, Paul R.; Dobkin, David S.; Wheye, Darryl; Pimm, Stuart L. (1994). The Birdwatcher's Handbook. Oxford, UK: Oxford University Press. p. 2. ISBN 0-19-858407-5.
  • Flint, V. E.; Boehme, R. L.; Kostin, Y. V.; Kuznetsov, A. A. 1984. A field guide to birds of the USSR. Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
  • Garthe, S.; Hüppop, O. 2004. Scaling possible adverse effects of marine wind farms on seabirds: developing and applying a vulnerability index. Journal of Applied Ecology 41(4): 724-734.
  • Howell, Steve N. G.; Sophie Webb (1995). A Guide to the Birds of Mexico and Northern Central America. Oxford University Press. p. 92. ISBN 0-19-854012-4.
  • V. D. Il'ičev & V. E. Flint (Hrsg.): Handbuch der Vögel der Sowjetunion - Band 1: Erforschungsgeschichte, Gaviiformes, Podicipediformes, Procellariiformes. Aula Verlag, Wiesbaden 1985, ISBN 3-89104-414-3
  • Johnsgard, Paul A. (1987). Diving Birds of North America. University of Nevada–Lincoln. ISBN 0-8032-2566-0.
  • Meek, E. R. 1993. The effects of aero-generators on moorland bird populations in the Orkney Islands, Scotland. Bird Study 40(2): 140-143.
  • Melville, D. S.; Shortridge, K. F. 2006. Migratory waterbirds and avian influenza in the East Asian-Australasian Flyway with particular reference to the 2003-2004 H5N1 outbreak. In: Boere, G.; Galbraith, C., Stroud, D. (ed.), Waterbirds around the world, pp. 432–438. The Stationary Office, Edinburgh, UK.
  • von Nordheim, Henning; Boedeker, Dieter; Krause, Jochen (2006). Progress in Marine Conservation in Europe: Natura 2000 Sites in German Offshore Waters. Berlin: Springer. p. 85. ISBN 540-33290-1
  • Schamel, Douglas; Tracy, Diane M. (Summer 1985). "Replacement clutches in the Red-throated Loon" (PDF). Journal of Field Ornithology 56 (3): 282–283.
  • Sibley, David (2000). The Sibley Guide to Birds. New York: Alfred A. Knopf. p. 23. ISBN 0-679-45122-6.
  • Snow, D. W.; Perrins, C. M. 1998. The Birds of the Western Palearctic vol. 1: Non-Passerines. Oxford University Press, Oxford.
  • Townsend, Charles W. (July 1909). "The Use of the Wings and Feet by Diving Birds" (PDF). The Auk 26 (3): 234–48. doi:10.2307/4070795.